Jak ubiegać się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające?

4.3.2019

Od 1 marca 2019 roku można ubiegać się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające (tzw. świadczenie mama 4+). Świadczenie to ma zapewnić niezbędne środki utrzymania osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia, aby wychowywać dzieci lub z tego powodu w ogóle go nie podjęły.

Dzięki nowym przepisom osoby, które wychowały co najmniej czworo dzieci i nie posiadają niezbędnych środków utrzymania, mają prawo do otrzymania świadczenia.

Jakie warunki musisz spełnić, aby otrzymać świadczenie?

Jest ono przeznaczone dla osób, które żeby wychować co najmniej czworo dzieci nie mogły podjąć pracy zarobkowej lub z niej zrezygnowały, a dziś żyją na granicy ubóstwa, nie mając prawa do świadczeń nawet na minimalnym poziomie. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające zapewni podstawowe środki do życia.

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające jest specjalnym świadczeniem nieskładkowym, finansowanym z budżetu państwa, mającym na celu zapewnienie dochodu osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia lub go nie podjęły ze względu na wychowywanie dzieci w rodzinach wielodzietnych, i z tego powodu nie nabyły prawa do emerytury lub ich emerytura jest niższa od najniższej emerytury.

Wniosek o rodzicielskie świadczenie uzupełniające będą mogły złożyć osoby, które osiągnęły wiek emerytalny (w przypadku kobiet to 60 lat, w dla mężczyzn – 65 lat) i nie posiadają niezbędnych środków utrzymania. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie mogło być przyznane matce, która urodziła i wychowała co najmniej czworo dzieci, a w przypadku śmierci matki dziecka albo porzucenia dzieci przez matkę – ojcu, który wychował co najmniej czworo dzieci.

Z programu będzie mogła więc skorzystać: matka, która urodziła i wychowała lub wychowała co najmniej czworo dzieci, a w przypadku śmierci matki dzieci lub porzucenia dzieci przez matkę, albo długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci przez matkę – ojciec, który wychował co najmniej czworo dzieci. Musi to być osoba nie posiadająca niezbędnych środków do życia, która osiągnęła wiek emerytalny (dla kobiet od 60 lat, mężczyzn – 65 lat).

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające możesz zatem otrzymać, jeśli nie masz dochodu zapewniającego Ci niezbędne środki utrzymania i jesteś:

matką, ukończyłaś 60 lat oraz urodziłaś i wychowałaś lub tylko wychowałaś co najmniej 4 dzieci,
ojcem, ukończyłeś 65 lat oraz wychowałeś co najmniej 4 dzieci, ponieważ matka dzieci zmarła, porzuciła je lub przez długi czas ich nie wychowywała.

Warunek urodzenia i wychowania lub wychowania dzieci dotyczy dzieci własnych, dzieci współmałżonka, dzieci przysposobionych lub dzieci przyjętych na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Co należy rozumieć pod słowem wychowanie 4 lub więcej dzieci? Długotrwałość wychowania należy rozumieć jako proces, który łączy się z systematycznością. Każdy wniosek o świadczenie będzie szczegółowo rozpatrywany indywidualnie.

Świadczenie będzie przysługiwać wyłącznie osobom mieszkającym w Polsce i mającym (po ukończeniu 16 lat) tzw. ośrodek interesów życiowych na terytorium naszego kraju – przez co najmniej 10 lat. Świadczenie może więc otrzymać tylko osoba mieszkająca wyłącznie w Polsce i mająca (po ukończeniu 16 lat) tzw. ośrodek interesów życiowych na terytorium naszego kraju – przez co najmniej 10 lat. Musi to być obywatel Polski lub osoba mająca prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w Polsce, bądź też obywatel państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) lub cudzoziemiec legalnie przebywający na terytorium Polski.

Wniosek o rodzicielskie świadczenie uzupełniające będą zatem mogli składać również posiadający prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz cudzoziemcy legalnie przebywający na terytorium Polski.

Żeby otrzymać świadczenie, musisz więc mieszkać w Polsce i mieć tutaj ośrodek interesów życiowych przez co najmniej 10 lat (po ukończeniu 16 roku życia), a także mieć:

polskie obywatelstwo lub
obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej albo państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) i mieć prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w Polsce, lub
zalegalizowany pobyt w Polsce (jeśli jesteś cudzoziemcem).

Uzyskanie prawa do świadczenia nie jest związane z wcześniejszym opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne. Jest to świadczenie finansowane z budżetu państwa, które jedynie uzupełniająco lub zastępczo jest powiązane z ryzykiem starości. Nie jest równoznaczne z emeryturą. Świadczenie uzupełniające może być zatem przyznane osobom, które legitymują się:

jakimkolwiek okresem podlegania ubezpieczeniom społecznym lub nie były w ogóle ubezpieczone,
okresami rolniczego ubezpieczenia społecznego KRUS lub okresami pracy w gospodarstwie rolnym, które są krótsze niż 25 lat i nie uprawniają do emerytury rolniczej.

Co zrobić, aby otrzymać rodzicielskie świadczenie uzupełniające?

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie przysługiwać na wniosek osoby zainteresowanej. Wniosek należy złożyć w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub w oddziale Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Wnioski można składać od 1 marca 2019 roku.

Aby otrzymać rodzicielskie świadczenie uzupełniające, musisz zgłosić o nie wniosek. Druk (wniosek ERSU) znajdziesz w salach obsługi klientów w placówkach ZUS oraz na www.zus.pl.

Prawidłowo wypełniony wniosek musi zawierać:

Twoje dane osobowe: imię, nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL (jeśli go nie masz, podaj serię i numer dowodu osobistego albo paszportu),
Twój adres zamieszkania (jeśli nie masz stałego miejsca zamieszkania, podaj adres miejsca Twojego pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania),
adres do korespondencji (jeśli jest inny niż adres zamieszkania),
informację o tym, w jaki sposób chcesz otrzymywać świadczenie (podaj niezbędne dane, aby ZUS mógł zrealizować wypłatę, np. nazwę banku i numer Twojego konta bankowego),
Twój podpis.

Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające?

Do wniosku należy dołączyć akty urodzenia dzieci, informację o numerach PESEL dzieci oraz oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej oraz innych okoliczno- ściach, których ustalenie jest niezbędne do przyznania świadczenia. Każdy zgłoszony wniosek będzie rozpatrywany indywidualne, w drodze decyzji administracyjnej, odpowiednio przez Prezesa ZUS lub Prezesa KRUS.

Do wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające dołącz więc:

akty urodzenia dzieci lub orzeczenia sądu o powierzeniu sprawowania pieczy zastępczej nad dziećmi,
informację o numerach PESEL dzieci,
oświadczenie o Twojej sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej,
inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na przyznanie świadczenia.

Druk oświadczenia o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej (oświadczenia ERU) znajdziesz w salach obsługi klientów w placówkach ZUS oraz na www.zus.pl.

W oświadczeniu o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej musisz potwierdzić m.in., czy:

urodziłaś co najmniej 4 dzieci,
wychowałaś/wychowałeś co najmniej 4 dzieci,
miałaś/miałeś przerwy w wychowywaniu dzieci, a jeśli tak, to jak długie i jaka była ich przyczyna,
masz ograniczone prawa rodzicielskie lub jesteś ich pozbawiona/pozbawiony,
mieszkasz w Polsce i po ukończeniu przez Ciebie 16 roku życia masz tutaj ośrodek interesów życiowych (w rozumieniu art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych), a jeśli tak, to musisz wskazać długość okresu, w jakim
spełniasz ten warunek przed zgłoszeniem wniosku o świadczenie,
masz ustalone prawo do emerytury lub renty,
pobierasz emeryturę lub rentę,
uzyskujesz dochód z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej,
posiadasz gospodarstwo rolne, a jeśli tak, to jaka jest jego powierzchnia,
uzyskujesz dochód z działów specjalnych produkcji rolnej,
uzyskujesz inne dochody,
przebywasz w areszcie śledczym lub zakładzie karnym.

Należy także potwierdzić inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na decyzję w sprawie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego.

Jeśli jesteś ojcem i ubiegasz się rodzicielskie świadczenie uzupełniające, to w oświadczeniu wskaż datę zgonu matki dzieci albo datę porzucenia przez nią dzieci albo zaprzestania ich wychowywania przez długi okres oraz potwierdź to dokumentami.

W jaki sposób możesz potwierdzić okoliczności brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku?

Informacje, które podasz we wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające do ZUS oraz w oświadczeniu o Twojej sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej, możesz udokumentować:

zaświadczeniami z właściwego urzędu skarbowego, które potwierdzają źródła osiąganych dochodów lub przychodów oraz ich wysokość,
zaświadczeniami, które potwierdzają aktualne zatrudnienie lub prowadzenie innej działalności zarobkowej oraz wysokość osiąganych dochodów lub przychodów,
zaświadczeniami, które potwierdzają wysokość innych pobieranych przez Ciebie świadczeń,
zaświadczeniami z urzędu gminy, które potwierdzają rodzaj oraz wielkość posiadanego gospodarstwa rolnego,
oświadczeniami o wysokości dochodu z gospodarstwa rolnego,
innymi dokumentami, które potwierdzają Twoją sytuację osobistą, rodzinną, majątkową i materialną.

Kto rozpatrzy wniosek o rodzicielskie świadczenie uzupełniające?

Przyznanie świadczenia następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Wniosek o rodzicielskie świadczenie uzupełniające rozpatrzy prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Jeśli podlegałeś ubezpieczeniu społecznemu rolników i nie pobierasz emerytury lub renty wyłącznie z ZUS, to Twój wniosek o rodzicielskie świadczenie uzupełniające rozpatrzy prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Po rozpatrzeniu Twojego wniosku otrzymasz decyzję o przyznaniu prawa do świadczenia albo o jego odmowie.

Prawo do świadczenia powstaje od pierwszego dnia miesiąca, w którym wydano decyzję, nie wcześniej niż od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat – kobiety, 65 lat – mężczyźni).

Jaka jest wysokość rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego?

W przypadku gdy osoba zainteresowana pobiera już świadczenie niższe od najniższej emerytury, świadczenie rodzicielskie będzie uzupełniać pobierane świadczenie do kwoty najniższej emerytury (tj. od 1 marca 2019 r. 1100 złotych). Natomiast, w przypadku osoby niemającej prawa do żadnego świadczenia, wysokość rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego odpowiadać będzie tej kwocie.

Jeśli zatem nie pobierasz emerytury ani renty, to rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje Ci w wysokości najniższej emerytury. Od 1 marca 2019 r. wynosi ona 1100 zł i jest co roku waloryzowana.

Jeżeli zaś pobierasz emeryturę lub rentę w wysokości niższej niż najniższa emerytura, to rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie dopełnieniem do najniższej emerytury. Oznacza to, że kwota rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego będzie równa różnicy pomiędzy najniższą emeryturą a wysokością pobieranej przez Ciebie emerytury albo renty.

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające podlega corocznej waloryzacji.

Wysokość świadczenia po waloryzacji nie może być wyższa od najniższej emerytury. Jeżeli otrzymasz świadczenie w wysokości dopełnienia do najniższej emerytury, to suma rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego i emerytury albo renty, którą pobierasz, nie może być wyższa od najniższej emerytury.

Zanim dojdzie do jego wypłaty Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zbada m.in. sytuację dochodową danej osoby.

Na jakich zasadach ZUS wypłaca rodzicielskie świadczenie uzupełniające?

Wypłata świadczenia przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym prezes ZUS wydał decyzję w Twojej sprawie, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym osiągnęłaś/osiągnąłeś powszechny wiek emerytalny (60 lat – kobiety, 65 lat – mężczyźni).

O tym, że ZUS zaczyna wypłacać Ci rodzicielskie świadczenie uzupełniające, poinformuje on Cię odrębnym zawiadomieniem.

O czym musisz powiadomić ZUS, jeśli przyznano Ci rodzicielskie świadczenie uzupełniające?

Jeśli prezes ZUS przyznał Ci rodzicielskie świadczenie uzupełniające, to masz obowiązek powiadomić go o wszelkich zmianach, które mają wpływ na prawo do tego świadczenia i jego wysokość.

Oznacza to, że musisz powiadomić ZUS, jeśli np. podejmiesz zatrudnienie, osiągniesz dodatkowy dochód lub uzyskasz prawo do innego świadczenia.

Kiedy ustaną okoliczności, które były podstawą przyznania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego (np. podejmiesz zatrudnienie i zmieni się Twoja sytuacja materialna), to otrzymasz od ZUS decyzję. Poinformuje Cię w niej o ustaniu prawa do świadczenia i jego przyczynach oraz wskaże datę, od której wypłata świadczenia nie będzie Ci przysługiwać.

Kiedy nie otrzymasz rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego?

Nie otrzymasz rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, jeśli jesteś:

uprawniony/uprawniona do emerytury albo renty w wysokości co najmniej najniższej emerytury,
tymczasowo aresztowany/aresztowana albo odbywasz karę pozbawienia wolności (z wyłączeniem odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego).

Możesz nie otrzymać rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, jeśli:

sąd pozbawił Cię władzy rodzicielskiej albo ją ograniczył przez umieszczenie dziecka lub dzieci w pieczy zastępczej,
długotrwale zaprzestałaś/zaprzestałeś wychowywania dzieci.

Jak wspomniano, rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje wyłącznie wtedy, gdy w trakcie jego pobierania mieszkasz w Polsce (a nie poza jej granicami).

Świadczenie nie będzie więc przysługiwać osobie, którą sąd pozbawił władzy rodzicielskiej lub której sąd ograniczył władzę rodzicielską przez umieszczenie dziecka lub dzieci w pieczy zastępczej, oraz w przypadku długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci. Świadczenie nie będzie przysługiwać również, gdy np. po przyznaniu świadczenia osoba, która je pobiera, jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności. Powyższe zasady dotyczące pobytu w więzieniu nie będą miały zastosowania w przypadku osób odbywających karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Co możesz zrobić, jeśli nie zgadzasz się z decyzją?

Jeżeli nie zgadzasz się z decyzją w sprawie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, to masz prawo:

w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji zgłosić wniosek do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy,
w ciągu 30 dni od doręczenia decyzji zgłosić skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie za pośrednictwem prezesa ZUS.

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją wydaną po ponownym rozpatrzeniu Twojej sprawy, to masz prawo złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych złóż odwołanie, jeśli nie zgadzasz się z decyzją oddziału ZUS w sprawie:

ponownego ustalenia wysokości rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego,
ustania prawa do tego świadczenia,
wypłaty tego świadczenia,
zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

Czy rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie waloryzowane i opodatkowane?

Tak, Jak już wspomniano, rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie corocznie waloryzowane. Świadczenie będzie podlegać opodatkowaniu na zasadach określonych w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz potrącana będzie ze świadczenia składka na ubezpieczenia zdrowotne na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Kiedy ustaje możliwość pobierania świadczenia uzupełniającego?

W przypadku ustania okoliczności, będących podstawą przyznania świadczenia (np. wyjazd z Rzeczypospolitej Polskiej, uzyskanie dochodu, odbywanie kary pozbawienia wolności) prawo do świadczenia ustaje, o czym ZUS lub KRUS powiadamia zainteresowanego decyzją stwierdzającą ustanie prawa do świadczenia. Przykładowo w przypadku nabycia prawa do innego świadczenia, np. renty rodzinnej, której wysokość będzie równa lub wyższa od najniższej emerytury – prawo do świadczenia ustanie. Prawo to ustanie również w przypadku uzyskania dochodu przez osobę uprawnioną. Prawodawca określił szczegółowo pojęcie dochodu w art. 2 pkt. 2 ustawy. Dochodami w rozumieniu ww. przepisu są obok przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym zarówno świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego, jak i ubezpieczeń społecznych, różnego typu należności z tytułu pracy, kwoty diet, ekwiwalenty pieniężne, deputaty. Wyszczególnienie katalogu ma ścisłe powiązanie zarówno z celem przyznania świadczenia (zapewnienie środków utrzymania osobom, które ich nie posiadają ze względu na pełnienie ważnej roli społecznej, to jest wychowanie co najmniej czworga dzieci), jak i finansowaniem świadczeń z budżetu państwa, a więc przy uwzględnieniu kondycji finansów publicznych.

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające "Mama 4+" jako ważny element wspierania rodziny na każdym z etapów jej rozwoju

Szacuje się, że z nowych przepisów skorzysta ok. 65 tys. osób, które dziś nie mają prawa do emerytury lub renty oraz 20,8 tys. osób, które pobierają świadczenia poniżej poziomu najniższej emerytury.

Na 2019 rok na wypłatę rodzicielskich świadczeń uzupełniających zarezerwowano w budżecie ponad 801 mln złotych.

Aktywna polityka wobec rodziny, budowana w oparciu o ideały społecznej solidarności to filar rządu, realizowana po to, by z jej efektów mogły korzystać współczesne i następne pokolenia. Realizowane programy i proponowane rozwiązania to dowód na to, jak ważna dla rządu jest rodzina, jej wsparcie na każdym etapie – od narodzin dziecka, poprzez ułatwienia w zapewnieniu opieki nad dzieckiem, pomoc rodzicom w łączeniu życia zawodowego i rodzinnego, po zapewnienie seniorom spokojnej jesieni życia.

Wprowadzone zmiany podkreślają ważną z punktu widzenia rozwoju kraju funkcję społeczną pełnioną przez rodziców, w większości przez kobiety, związaną z wychowywaniem dzieci. Wyeksponowana w projekcie rola kobiety wynika z faktu, że rodzina jest tą sferą życia, w której kobiety pełnią uprzywilejowaną i niezmiennie ważną rolę. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające "Mama 4+", to:

uhonorowanie tych osób, które podejmując się trudu wychowania liczniejszej rodziny musiały zrezygnować lub nie mogły podjąć pracy zarobkowej,
pierwszy taki program, który nadaje codziennej pracy na rzecz rodziny, wychowaniu dzieci – ogromną wartość.
odpowiedź na pilną potrzebę społeczną, bowiem skutkiem decyzji związanych z wychowaniem liczebniejszej rodziny, jest niedostatek materialny matek pozbawionych minimalnych środków na utrzymanie.

Nowymi przepisami rząd chce docenić takie osoby, zadośćuczynić poniesionym przez nie trudom. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające zapewni im teraz podstawowe środki do życia.

Zob.:

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz.U. z 2019 r. poz. 303).

Na podst.: www.zus.pl, www.gov.pl/web/rodzina

A.J.
Zespół e-prawnik.pl