Rodzicielskie świadczenie uzupełniające dla rolników

1 marca 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

Ustawa ta określa warunki i tryb przyznawania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego oraz zasady wypłacania i finansowania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego (tzw. świadczenia mama 4+), zwanego dalej „świadczeniem”.

Komu może zostać przyznane świadczenie?

Celem świadczenia jest zapewnienie niezbędnych środków utrzymania osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej albo ich nie podjęły ze względu na wychowywanie dzieci (dzieci własne lub współmałżonka lub dzieci przysposobione lub przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej).

Świadczenie ma charakter uznaniowy. Świadczenie może zostać przyznane:

• matce, która ukończyła 60 lat, urodziła i wychowała lub wychowała co najmniej czworo dzieci i nie posiada dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania,
• ojcu, który ukończył 65 lat, wychował co najmniej czworo dzieci, w przypadku śmierci matki dzieci albo porzucenia dzieci przez matkę lub w przypadku długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci przez matkę i nie posiada dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania.

Co do zasady prawo do świadczenia mogą więc uzyskać kobiety – matki, które urodziły i wychowały bądź wychowały co najmniej czwórkę dzieci, po osiągnięciu wieku 60 lat. Ojciec, który wychował co najmniej czwórkę dzieci, będzie mógł skorzystać z prawa do tego świadczenia po osiągnięciu wieku 65 lat, w przypadku śmierci matki dzieci albo porzucenia dzieci przez matkę lub w przypadku długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci przez matkę.

Świadczenie może być przyznane osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i posiadającym po ukończeniu 16 roku życia centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), o którym mowa w art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres co najmniej 10 lat, jeżeli są:

• obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub
• posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub
• cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Świadczenie przysługuje pod warunkiem zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w trakcie jego pobierania.

Przez "dziecko" rozumie się dziecko:

• własne lub współmałżonka,
• przysposobione,
• przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

"Wychowanie" oznacza sprawowanie osobistej opieki nad dziećmi polegającej na stałym, bezpośrednim i ciągłym wykonywaniu ogółu obowiązków spoczywających na rodzicach w ramach praw im przysługujących względem dzieci, w celu należytego sprawowania pieczy nad nimi i nad ich majątkiem.

Świadczenie może być przyznane tylko w przypadku, gdy matka lub ojciec dzieci nie posiada dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania, albo ma prawo do emerytury lub renty w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (od 1 marca 2019 r. – 1.100,00 zł). Świadczenie nie przysługuje więc osobie uprawnionej do emerytury lub renty w wysokości co najmniej najniższej emerytury.

Kto nie dostanie świadczenia?

Świadczenie nie przysługuje:

• osobie uprawnionej do emerytury lub renty w wysokości co najmniej najniższej emerytury,
• osobie, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności (z wyłączeniem odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego).

Prezes KRUS może odmówić przyznania świadczenia:

• osobie, którą sąd pozbawił władzy rodzicielskiej lub której sąd ograniczył władzę rodzicielską przez umieszczenie dziecka lub dzieci w pieczy zastępczej,
• w przypadku długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci.

Jak wspomniano, rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje wyłącznie pod warunkiem zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w trakcie jego pobierania, zatem gdy ktoś zamieszkuja za granicą, nie otrzyma świadczenia.

Jaka będzie wysokość rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego?

Wysokość świadczenia nie może być wyższa niż najniższa emerytura. Świadczenie uzupełniające przysługiwać będzie więc w wysokości najniższej emerytury, która od 1 marca 2019 r. wynosi 1.100,00 zł, a w przypadku, gdy matka lub ojciec uprawniony jest do emerytury lub renty w kwocie niższej od emerytury najniższej – będzie ono podwyższane do kwoty najniższej emerytury.

Świadczenie podlega corocznej waloryzacji (na zasadach i w terminie wskazanym dla waloryzacji emerytur i rent przysługujących na podstawie przepisów emerytalnych). Wysokość świadczenia po waloryzacji nie może być wyższa od najniższej emerytury.

W przypadku pobierania renty rodzinnej tzw. dzielonej w wysokości niższej od najniższej emerytury z uwagi na przyznanie prawa do tego świadczenia na więcej niż jedną osobę, rodzicielskie świadczenie uzupełniające stanowi dopełnienie tej renty do wysokości najniższej emerytury, tj. zostanie ustalone w kwocie stanowiącej różnicę między najniższą emeryturą a kwotą przysługującej renty rodzinnej.

Przykład:

Renta rodzinna wypłacana jest na dwie osoby (w tym matkę, która urodziła i wychowała co najmniej 4 dzieci). Taka matka otrzymuje ½ renty rodzinnej, której wysokość od 1 marca 2019 r. będzie wynosiła 550 zł, zatem zostanie naliczone dopełnienie w kwocie 550 zł (tj. 1.100 zł – 550 zł = 550 zł).

Emerytury rolnicze i renty rolnicze z tytułu niezdolności do pracy wypłacane w kwotach niższych od emerytury najniższej (w części składkowej lub w części składkowej + 50% bądź 75% części uzupełniającej) nie będą dopełniane z uwagi na fakt, iż osoba taka ma prawo do pełnego świadczenia, a tylko jego wypłata została częściowo zawieszona w związku z niezaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej.

Przykład:

Rolniczka w wieku 61 lat, od grudnia 2017 r. pobiera emeryturę rolniczą. Nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej – jest współwłaścicielką (razem z mężem) gospodarstwa rolnego o pow. 2,05 ha (1,10 ha przeliczeniowe).

Wysokość przyznanej emerytury rolniczej wynosi: część składkowa – 233,45 zł; część uzupełniająca – 904,60 zł; razem – 1.138,05 zł.

Wypłacana jest tylko część składkowa tj. 233,45 zł Część uzupełniająca podlega zawieszeniu z powodu nie zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające nie przysługuje, ponieważ rolniczka jest uprawniona do emerytury w wysokości wyższej od najniższej emerytury.

Z rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego potrącany jest podatek dochodowym od osób fizycznych oraz składka na ubezpieczenie zdrowotne. Świadczenie będzie zatem wypłacane po odliczeniu składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne ze świadczenia mogą też być dokonywane potrącenia i egzekucje na zasadach określonych w przepisach emerytalnych.

Do świadczenia nie przysługują żadne dodatki.

Kto przyznaje świadczenie?

Świadczenie może być przyznane w drodze decyzji administracyjnej – na wniosek matki albo ojca dzieci – przez Prezesa ZUS albo Prezesa KRUS - po indywidualnym zbadaniu sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej osoby ubiegającej się o świadczenie. 

Świadczenie przyznaje Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jeżeli osoba legitymuje się okresami podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i nie pobiera emerytury lub renty wyłącznie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W innych przypadkach świadczenie przyznaje Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Świadczenie może zatem przyznać Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego tylko, jeżeli matka lub ojciec dzieci, legitymuje się okresami podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, chyba że emeryturę lub rentę wypłaca jej wyłącznie jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W jaki sposób ubiegać się o świadczenie?

Świadczenie przyznaje się na wniosek osoby zainteresowanej. Wniosek można złożyć od 1 marca 2019 r. w każdej jednostce organizacyjnej KRUS. Druk wniosku (KRUS GRSU-1/03/2019) jest dostępny w każdej jednostce organizacyjnej KRUS oraz na stronie internetowej formularze-i-wnioski/swiadczenia/ bezpośredni link do pobrania wniosku

WNIOSEK DO PREZESA KASY ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO O RODZICIELSKIE ŚWIADCZENIE UZUPEŁNIAJĄCE

Do wniosku należy dołączyć akty urodzenia dzieci lub orzeczenia sądu o powierzeniu sprawowania pieczy zastępczej nad dzieckiem, informację o numerach PESEL dzieci oraz oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej oraz innych okolicznościach, których ustalenie jest niezbędne do przyznania świadczenia (np. orzeczenie sądu o powierzeniu sprawowania pieczy zastępczej nad dzieckiem w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, akt zgonu w przypadku śmierci matki dzieci, zaświadczenia potwierdzające osiągane dochody).

W oświadczeniu o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej wnioskodawca potwierdza następujące okoliczności:

1. urodzenie co najmniej czworga dzieci;
2. wychowanie co najmniej czworga dzieci;
3. posiadanie lub nieposiadanie przerw w wychowywaniu dzieci, a w przypadku posiadania przerw również długość i przyczyny tych przerw;
4. datę śmierci matki dzieci lub datę ich porzucenia przez matkę;
5. ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich;
6. zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i posiadanie po ukończeniu 16. roku życia centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), o którym mowa w art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz długość okresu, w jakim wnioskodawca spełniał ten warunek przed złożeniem wniosku o świadczenie;
7. posiadanie lub nieposiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz pobieranie lub niepobieranie emerytury lub renty;
8. uzyskiwanie lub nieuzyskiwanie dochodu z tytułu zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej;
9. posiadanie lub nieposiadanie gospodarstwa rolnego, a w przypadku posiadania gospodarstwa rolnego również powierzchnię tego gospodarstwa;
10. uzyskiwanie lub nieuzyskiwanie dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej;
11. uzyskiwanie lub nieuzyskiwanie innych dochodów;
12. przebywanie lub nieprzebywanie w areszcie śledczym lub w zakładzie karnym;
13. inne okoliczności niezbędne do oceny spełnienia przesłanek warunkujących przyznanie świadczenia.

Oprócz złożenia wniosku, niezbędne jest zatem również złożenie oświadczenia o sytuacji rodzinnej, majątkowej i materialnej, w którym należy potwierdzić m.in. czy wnioskodawca:

• pozostaje w zatrudnieniu lub prowadzi inną działalność zarobkową;
• jest uprawniony do emerytury lub renty;
• posiada gospodarstwo rolne;
• prowadzi dział specjalny produkcji rolnej;
• uzyskuje inne dochody.

Okoliczności brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku mogą być potwierdzane:

1. zaświadczeniami właściwego urzędu skarbowego, które potwierdzają źródła osiąganych dochodów lub przychodów oraz ich wysokość;
2. zaświadczeniami, które potwierdzają aktualne zatrudnienie lub prowadzenie innej działalności zarobkowej, oraz wysokość osiąganych dochodów lub przychodów;
3. zaświadczeniami, które potwierdzają wysokość innych świadczeń pobieranych przez wnioskodawcę;
4. zaświadczeniami z urzędu gminy, które potwierdzają rodzaj oraz wielkość posiadanego gospodarstwa rolnego;
5. oświadczeniami wnioskodawcy o wysokości dochodu z gospodarstwa rolnego;
6. innymi dokumentami, które potwierdzają sytuację osobistą, rodzinną, majątkową i materialną wnioskodawcy.

Okoliczności powyższe mogą więc zostać potwierdzone również odpowiednimi zaświadczeniami np. z urzędu skarbowego, urzędu gminy.

W przypadku nieprzedstawienia wymaganych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych wnioskodawca zostanie wezwany do uzupełnienia braków w terminie nie krótszym niż 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Nieusunięcie tych braków spowoduje wydanie decyzji o odmowie przyznania prawa do świadczenia.

Katalog dochodów mających wpływ na prawo do świadczenia

"Dochodami" w rozumieniu przepisów ustawy są m.in.:

1) przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych; w tym m.in.:

•  emerytury i renty z ubezpieczeń społecznych,
•  wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę czy umowy zlecenia,
•  dochody z działów specjalnych produkcji rolniczej,

2) dochody z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne; w tym m.in.:

• dochody z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej,
• dochody z najmu, podnajmu, dzierżawy,

3) niepodlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym renty, emerytury, dodatki i świadczenia pieniężne związane z działaniami wojennymi i represjami okresu powojennego,

4) dochody z gospodarstwa rolnego,

5) dochody członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych,

6) renty strukturalne,

7) zasiłki i świadczenia określone w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

8) zasiłki chorobowe i macierzyńskie określone w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,

9) emerytury i renty zagraniczne,

10) należności pieniężne otrzymywane z tytułu wynajmu pokoi gościnnych w budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym osobom przebywającym na wypoczynku oraz uzyskane z tytułu wyżywienia tych osób.

Dochodami na potrzeby ustawy nie są np. dodatki pielęgnacyjne ani zasiłki bądź świadczenia pieniężne z pomocy społecznej.

Decyzje i zasady wypłaty świadczenia

Przyznanie prawa do świadczenia lub odmowa przyznania prawa do świadczenia następuje w drodze decyzji administracyjnej. Prawo do świadczenia powstaje od pierwszego dnia miesiąca, w którym wydano decyzję, nie wcześniej jednak niż od dnia osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Na podstawie decyzji organ rentowy podejmuje wypłatę świadczenia i zawiadamia o tym zainteresowanego.

O czym należy informować po otrzymaniu prawa do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego?

Osoba, której przyznano prawo do świadczenia, jest obowiązana do informowania organu rentowego o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia lub wysokość wypłacanego świadczenia, przede wszystkim o:

• nabyciu gospodarstwa rolnego,
• podjęciu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo pozarolniczej działalności gospodarczej, w tym za granicą,
• wysokości osiąganych z tych tytułów przychodów, w tym za granicą,
• uzyskaniu prawa do emerytury, renty z innego organu rentowego (w tym z instytucji zagranicznej), 
• tymczasowym aresztowaniu lub odbywaniu kary pozbawienia wolności,
• zamieszkaniu poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jeśli więc Prezes KRUS przyznał świadczenie należy powiadomić organ o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo i wysokość tego świadczenia, np. o podjęciu zatrudnienia, osiąganiu dodatkowego dochodu, nabyciu prawa do innego świadczenia.

Jeżeli ustaną okoliczności, które były podstawą przyznania świadczenia (np. nastąpi podjęcie zatrudnienia i zmieni się sytuacja materialna), wydana zostanie decyzja, w której organ rentowy stwierdzi ustanie prawa do świadczenia i wstrzyma jego wypłatę.

Od kiedy powstaje prawo do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego?

Prawo do świadczenia powstaje od pierwszego dnia miesiąca, w którym wydano decyzję, nie wcześniej jednak niż od dnia osiągnięcia wieku 60 lat przez matkę dzieci, lub 65 lat przez ojca dzieci. Świadczenie będzie wypłacała jednostka organizacyjna KRUS właściwa we względu na miejsce zamieszkania.

Środki odwoławcze od decyzji Prezesa KRUS

Od decyzji przyznającej prawo do świadczenia oraz od decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia stronie przysługuje prawo do wniesienia do organu, który wydał decyzję, wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Na decyzję w sprawie przyznania lub odmowy przyznania świadczenia oraz decyzję po ponownym rozpatrzeniu sprawy stronie będzie przysługiwała skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Od decyzji w sprawie ponownego ustalenia wysokości świadczenia, ustania prawa, wypłaty lub zwrotu nienależnie pobranego świadczenia przysługuje odwołanie do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Nienależnie pobrane świadczenie

Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie, jest obowiązana do jego zwrotu łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na rachunek bankowy wskazany przez organ rentowy. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty.

Za nienależnie pobrane świadczenie uważa się świadczenie:

1. wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą przyznania świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;
2. przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą to świadczenie;
3. przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność, albo przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia;
4. wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej prawo do świadczenia, z przyczyn niezależnych od organu rentowego.

Należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego świadczenia stała się prawomocna.

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranego świadczenia za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenie zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia, obniżenie wysokości świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia, a mimo to świadczenie było jej nadal wypłacane, w pozostałych przypadkach – za okres dłuższy niż 3 lata; tj. analogicznie jak w przypadku nienależnie pobranych emerytur i rent. Kwoty nadpłaconych świadczeń za okresy dłuższe podlegają odpisaniu.

Nienależnie pobrane świadczenie podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Więcej informacji na temat rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego można uzyskać w każdej jednostce organizacyjnej KRUS.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz.U. z 2019 r. poz. 303).

Na podst. www.krus.gov.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl