Stan faktyczny
ZostaÅ‚em oskarżony o popeÅ‚nienie przestÄ™pstwa z art. 160 § 1 Kodeksu karnego, tj. narażenie czÅ‚owieka na bezpoÅ›rednie niebezpieczeÅ„stwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. W toku postÄ™powania sÄ…d stwierdziÅ‚, że moje wybuchowe zachowanie na sali sÄ…dowej kwalifikuje siÄ™ do podjÄ™cia badaÅ„ w zakresie mojego zdrowia psychicznego. W wyniku mojego zachowania na rozprawie zostaÅ‚em wydalony z sali sÄ…dowej. Nadmieniam, że moje zachowanie może być spowodowane chorobÄ… alkoholowÄ… (byÅ‚em pod wpÅ‚ywem alkoholu podczas rozprawy sÄ…dowej). Czy sÄ…d miaÅ‚ prawo wydalić mnie z sali rozpraw? Co w takiej sytuacji mi grozi? Jak mogÄ™ bronić siÄ™ przed ujemnymi konsekwencjami badaÅ„ psychiatrycznych?
Opinia prawna
Niniejsza opinia prawna zostaÅ‚a sporzÄ…dzona na podstawie nastÄ™pujÄ…cych aktów prawnych:
-
Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 89 poz. 555 ze zm.), dalej KPK
-
Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88 poz.553 ze zm.), dalej KK
Wydalenie z sali rozpraw
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż zostaÅ‚ Pan wydalony z sali rozpraw, z powodu zakÅ‚ócania swoim zachowaniem, przebiegu rozprawy. Zgodnie, bowiem, z art. 375 kpk, jeżeli oskarżony pomimo upomnienia go przez przewodniczÄ…cego zachowuje siÄ™ nadal w sposób zakÅ‚ócajÄ…cy porzÄ…dek rozprawy lub godzÄ…cy w powagÄ™ sÄ…du, przewodniczÄ…cy może wydalić go na pewien czas z sali rozprawy. ZezwalajÄ…c oskarżonemu na powrót, przewodniczÄ…cy niezwÅ‚ocznie informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecnoÅ›ci oraz umożliwia mu zÅ‚ożenie wyjaÅ›nieÅ„ co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecnoÅ›ci dowodów. Jak wiÄ™c wynika z w/w przepisu, sÄ™dzia przewodniczÄ…cy, miaÅ‚ prawo wydalić Pana z sali rozpraw, jeżeli zakÅ‚ócaÅ‚ Pan porzÄ…dek rozprawy. Wydalenie takie nie skutkuje żadnymi innymi sankcjami, a oskarżony po powrocie na salÄ™ rozpraw powinien być poinformowany o przebiegu rozprawy podczas jego nieobecnoÅ›ci oraz powinien Pan mieć możliwość zÅ‚ożenia wyjaÅ›nieÅ„ co do przeprowadzonych w czasie Pana nieobecnoÅ›ci dowodów.
Badania psychiatryczne
Powyższe zachowanie prawdopodobnie spowodowaÅ‚o konieczność skierowania przez sÄ…d wniosku o skierowanie Pana na badania psychiatryczne. Zgodnie z art. 74 § 2 pkt.2 KPK oskarżony jest obowiÄ…zany poddać siÄ™ badaniom psychologicznym i psychiatrycznym. ArtykuÅ‚ ten stanowi wyjÄ…tek od zasady braku koniecznoÅ›ci dostarczania przeciwko sobie dowodów. Niestety badaniom tym oskarżony musi siÄ™ poddać nie tylko w przypadku ustalania jego poczytalnoÅ›ci, lecz również wtedy gdy sÄ… one konieczne dla ustalenia jego osobowoÅ›ci, nawet gdyby informacje w ich wyniku uzyskane mogÅ‚y posÅ‚użyć do podważenia wiarygodnoÅ›ci jego wyjaÅ›nieÅ„. Powyższe stanowisko zostaÅ‚o potwierdzone w wyroku SÄ…du Najwyższego z dnia 9 stycznia 2001 r. (V KKN 461/2000), zgodnie z którym, przepis art. 74 § 2 pkt 2 kpk zobowiÄ…zujÄ…cy oskarżonego do poddania siÄ™ m.in. badaniom psychologicznym, choć stanowi wyjÄ…tek od zasady braku po jego stronie obowiÄ…zku dostarczania dowodów przeciwko sobie, uprawnia sÄ…d do wyegzekwowania okreÅ›lonego w nim obowiÄ…zku procesowego poddania siÄ™ takim badaniom nie tylko wtedy, gdy badania te sÄ… niezbÄ™dne dla ustalenia poczytalnoÅ›ci oskarżonego, ale także wtedy, gdy sÄ… one niezbÄ™dne dla oceny osobowoÅ›ci oskarżonego, nawet gdyby informacje w ich wyniku uzyskane mogÅ‚y posÅ‚użyć do podważenia wiarygodnoÅ›ci jego wyjaÅ›nieÅ„. Ponadto odmowa poddania siÄ™ przez oskarżonego okreÅ›lonym badaniom, także psychologicznym, wbrew obowiÄ…zkowi pÅ‚ynÄ…cemu z art. 74 § 2 kpk, w szczególnoÅ›ci gdy jest oczywiÅ›cie nieuzasadniona, musi zostać - jak każda inna istotna okoliczność - rozważona w caÅ‚oksztaÅ‚cie zebranych w sprawie dowodów.
Należy pamiÄ™tać, że badania, o których mowa powyżej, mogÄ… być poczynione jedynie przez biegÅ‚ych psychologów, a zarzÄ…dzić może je sÄ…d, a w postÄ™powaniu przygotowawczym - również prokurator.
Obserwacja w zakładzie leczniczym
Najbardziej dotkliwą konsekwencją, jaka może Pana spotkać w związku z badaniami psychiatrycznymi może być połączenie tych badań z obserwacją w zakładzie leczniczym.
Może to jednak nastÄ…pić jedynie w przypadku, gdy biegli zgÅ‚oszÄ… takÄ… konieczność w zwiÄ…zku z tym, że badania oskarżonego nie sÄ… wystarczajÄ…ce i nie pozwalajÄ… na wydanie stanowczej opinii psychiatrycznej. SÄ…d nie musi siÄ™ przychylić do opinii biegÅ‚ych, a zarówno w postÄ™powaniu przed sÄ…dem, jak i w postÄ™powaniu przygotowawczym tylko on jest wÅ‚adny umieÅ›cić oskarżonego w takim zakÅ‚adzie. ReasumujÄ…c, umieÅ›cić w zakÅ‚adzie leczniczym oskarżonego może jedynie sÄ…d i tylko na żądanie biegÅ‚ych. Umieszczenie w takowym zakÅ‚adzie nie może nastÄ…pić na czas dÅ‚uższy niż 6 tygodni, jednakże na wniosek zakÅ‚adu sÄ…d może przedÅ‚użyć pobyt na czas okreÅ›lony niezbÄ™dny w celu dokonania pozostaÅ‚ych badaÅ„ (art. 203 kpk). W tym wypadku sÄ…d również nie może z wÅ‚asnej inicjatywy przedÅ‚użyć pobytu w zakÅ‚adzie, może jedynie to uczynić na wniosek zakÅ‚adu, w którym oskarżony przebywa.
Prawo do obrony
Należy zaznaczyć, iż oskarżonemu przysÅ‚uguje konstytucyjne prawo do obrony, uprawnienie to zostaÅ‚o również zagwarantowane w art. 6 kodeksu postÄ™powania karnego. W zwiÄ…zku z powyższym, zarówno na postanowienie o umieszczeniu w zakÅ‚adzie leczniczym, jak i na postanowienie o przedÅ‚użenie pobytu w takim zakÅ‚adzie oskarżonemu przysÅ‚uguje zażalenie. Należy zwrócić tutaj uwagÄ™ na dwa fakty. Po pierwsze, zażalenie oskarżonemu nie przysÅ‚uguje na samo dokonanie badaÅ„ psychiatrycznych bez umieszczania w zakÅ‚adzie leczniczym. W zażaleniu można podważać zasadność umieszczenia oskarżonego w zakÅ‚adzie w celu obserwacji. Można także tylko częściowo podważyć postanowienie sÄ…du – w zakresie wyboru zakÅ‚adu leczniczego.
Åšrodki zabezpieczajÄ…ce
InnÄ… dotkliwÄ… konsekwencjÄ…, w szczególnoÅ›ci przez wzglÄ…d na PaÅ„skÄ… chorobÄ™ alkoholowÄ…, może okazać siÄ™ umieszczenie Pana w zakÅ‚adzie zamkniÄ™tym, o czym mówi art. 93 KK. W tym przypadku należy pamiÄ™tać, że może orzec o tym jedynie sÄ…d i tylko wówczas, gdy jest to niezbÄ™dne, aby zapobiec ponownemu popeÅ‚nieniu przez sprawcÄ™ czynu zabronionego w zwiÄ…zku z jego chorobÄ… psychicznÄ…, upoÅ›ledzeniem albo uzależnieniem od alkoholu lub innego Å›rodka odurzajÄ…cego.
SÄ…d również musi obligatoryjnie wysÅ‚uchać lekarzy psychiatrów i psychologów. Może to nastÄ…pić jednak dopiero wówczas, gdy sÄ…d, zgodnie z art. 94 §1 KK, uzna, że popeÅ‚niÅ‚ Pan czyn zabroniony w stanie niepoczytalnoÅ›ci, bÄ…dź skaże Pana na karÄ™ pozbawienia wolnoÅ›ci bez warunkowego zawieszania jej wykonania za przestÄ™pstwo popeÅ‚nione w zwiÄ…zku z uzależnieniem od alkoholu (art.96 §1 KK).