Świadczenie usług a działalność gospodarcza na terenie Unii Europejskiej - opinia prawna

Stan faktyczny

Czytałem ostatnio w jednej z gazet, że "W związku z postanowieniami prawa europejskiego, przedsiębiorcy z państw UE, EFTA oraz Szwajcarii będą mogli także czasowo świadczyć usługi w Polsce bez konieczności uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców w KRS albo ewidencji działalności gospodarczej." Co to znaczy czasowe świadczenie usług? Tzn. po czym można poznać, że jest to czasowe? Jakie przepisy to regulują? Czy to prawda, że z chwilą wejścia Polski do Unii Europejskiej podmioty gospodarcze zarejestrowane w jednym z krajów Unii np. w Polsce, mogą bez przeszkód działać w pozostałych krajach unijnych? Jeżeli tak, to czy muszą tam otwierać oddziały, czy nie jest to konieczne dla ich działalności? Czy zatem i odwrotnie, podmiot gospodarczy, np sp. z o.o zarejestrowana za granicą, może bez żadnej rejestracji w Polsce prowadzić swoją działalność gospodarczą?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.),

• Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz.U.2004.90.864/2),

• Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej dotycząca usług na rynku wewnętrznym UE (Dz.U. WE L 376 z dnia 27 grudnia 2006 r.), zwana dyrektywą usługową.

Swoboda działalności gospodarczej

Zgodnie z art. 13 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, które mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Cudzoziemcy, obywatele innych państw niż wymienione w art. 13 ust. 1, którzy:

1. posiadają w Rzeczypospolitej Polskiej:

   • zezwolenie na osiedlenie się,

   • zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich,

   • zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 7, 13, 14 lub 16 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 oraz z 2007 r. Nr 120, poz. 818),

   • zgodę na pobyt tolerowany, e) status uchodźcy, 

2. korzystają w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej, 

3. są członkami rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043 oraz z 2007 r. Nr 120, poz. 818), dołączającymi do obywateli państw, o których mowa w ust. 1, lub przebywającymi z nimi 

- mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy. 

Osoby zagraniczne inne niż wymienione w art. 13 ust. 1 i 2 w/w ustawy mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

Status, jaki przyznano osobom zagranicznym z państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego w art. 13 w/w ustawy, jest konsekwencją prawną członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

Jak więc wynika z powyższego przedsiębiorcy z państw Unii Europejskiej korzystają ze swobody przedsiębiorczości, ale nie należy tego traktować jako zwolnienia z obowiązku rejestracji działalności gospodarczej na terenie Polski. Przedsiębiorcy pochodzący z państw członkowskich, aby prowadzić działalność na terenie Polski (państwa członkowskiego) nadal są zobowiązani do zakładanie oddziałów lub muszą zarejestrować działalność w Polsce. Przepis art. 81 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wyraźnie wskazuje, że dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorcy zagraniczni mogą, na zasadzie wzajemności, o ile ratyfikowane umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W związku z członkostwem Polski w Unii Europejskiej przedsiębiorcy zagraniczni, którzy posiadają status przedsiębiorcy zagranicznego z siedzibą na obszarze Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, czy też należą do pozostałych przedsiębiorców zagranicznych, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą w Polsce w formie oddziałów i przedstawicielstw na podstawie wymaganych koncesji lub zezwoleń uzyskanych w państwie stanowiącym ich siedzibę. Jak więc wynika z powyższego, dla państw członkowskich Unii Europejskiej został wyłączona zasada wzajemności.

Podmiot gospodarczy pochodzący z Polski nie może bez przeszkód prowadzić działalności gospodarczej na terenie całej Unii Europejskiej, bez zakładania tam oddziałów czy zarejestrowania działalności.

Swoboda świadczenia usług

Inną kwestią stanowi zakres usług świadczonych przez takie podmioty. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską, w ramach postanowień tego traktatu ograniczenia w swobodnym świadczeniu usług w ramach Wspólnoty są zakazane w odniesieniu do obywateli Państwa Członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w Państwie Wspólnoty innym niż państwo odbiorcy świadczenia (art. 49).

Jak więc wynika z w/w przepisu, przepływ usług między Państwami Wspólnoty jest swobodny, a więc zarówno przedsiębiorca z Polski jak i z innego państwa Wspólnoty może swobodnie świadczyć (w ramach prowadzonej działalności) usługi na terenie całej Wspólnoty.

Zakończone zostały prace Parlamentu Europejskiego nad ustanowieniem tzw. dyrektywy usługowej, na podstawie której ułatwione zostanie świadczenie usług firm niektórych branż na terenie innych państw (niż ojczyste) Unii Europejskiej. Przepisy te mają być wprowadzane do prawodawstwa polskiego, stąd brak jeszcze jednoznacznych uregulowań w tej sprawie, tj. w sprawie ułatwień, albowiem swobodny przepływ usług cały czas obowiązuje.

Jeśli więc przedsiębiorca z Polski będzie chciał prowadzić działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim, wówczas może tego dokonać albo poprzez założenie oddziału na terenie państwa członkowskiego, albo założyć (rozpocząć) działalność gospodarczą na podstawie przepisów danego państwa. Jednakże przedsiębiorca z państwa Wspólnoty ma prawo swobodnie świadczyć usługi na terenie całej Wspólnoty (oczywiście musi przestrzegać w tym zakresie przepisów prawa wewnętrznego danego państwa).

Jak więc wynika z powyższego, należy odróżnić prowadzenia działalności gospodarczej od świadczenie usług w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

Traktat Ustanawiającego Wspólnotę Europejską reguluje problematykę świadczenia usług na terenie Wspólnoty, jednakże swoboda ta nie została ściśle sprecyzowana, stąd konieczność stworzenia dyrektywy usługowej, której celem jest ułatwienie przepływu usług w ramach Wspólnoty oraz odróżnienie samych usług od prowadzenia działalności gospodarczej.

Dyrektywa usługowa

W grudniu 2006 r. została ostatecznie przyjęta dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej dotycząca usług na rynku wewnętrznym UE (Dz.U. WE L 376 z dnia 27 grudnia 2006 r.), zwana dyrektywą usługową. Dyrektywa ta została wydana w celu zapewnienia pełnej liberalizacji swobody świadczenia usług. Dyrektywa musi być wdrożona do porządków prawnych państw członkowskich do dnia 27 grudnia 2009 r.

Dyrektywa ta zawiera liczne ułatwienia dla przedsiębiorców świadczących usługi na obszarze Unii Europejskiej, zarówno w kraju prowadzenia działalności gospodarczej, jak i na terenie innych państw członkowskich. Dyrektywa obejmuje swoim zakresem takie usługi, jak:

• Usługi interesu ogólnego o charakterze ekonomicznym (usługi pocztowe, zaopatrzenie w wodę, elektryczność, gospodarka odpadami) - jakkolwiek nie stosuje się w odniesieniu do nich zasady swobodnego transgranicznego świadczenia usług zawartej w przepisach dyrektywy, podczas gdy stosuje się regulacje dotyczące zakładania przedsiębiorstw;

• Usługi dla przedsiębiorstw, np. doradztwo w zakresie zarządzania, certyfikacja i testowanie; zarządzanie obiektami (w tym utrzymanie biur i reklama); usługi rekrutacji, usługi pośredników handlowych, doradztwo prawne i podatkowe;

• Usługi świadczone zarówno dla przedsiębiorców jak i konsumentów, np. doradztwo prawne i podatkowe, usługi dotyczące nieruchomości, usługi budowlane (w tym architektoniczne), dystrybucja, organizacja targów, wynajem samochodów i usługi biur podróży.

• Usługi dla konsumentów, np. turystyczne, rekreacyjne, usługi ośrodków sportowych i parków rozrywki.

Z kolei, z zakresu obowiązywania dyrektywy wyłączone zostały :

• Usługi interesu ogólnego o charakterze nieekonomicznym;

• Usługi zdrowotne, zarówno świadczone w publicznych zakładach opieki zdrowotnej jak i w zakładach prywatnych;

• Usługi społeczne takie jak: budownictwo socjalne, opieka nad dziećmi, pomoc rodzinom lub osobom będącym stale lub tymczasowo w potrzebie;

• Usługi, których dotyczą regulacje sektorowe (tym usługi finansowe, transportowe czy usługi sieci łączności elektronicznej);

• Usługi audiowizualne;

• Działalność hazardowa i gry losowe;

• Zawody i działalności związane z wykonywaniem władzy publicznej (np. notariusze);

• Kwestie podatkowe.

Dyrektyw usługowa wyraźnie reguluje zasady, na jakich usługodawcy będą mogli prowadzić działalność o charakterze usługowym w sposób trwały oraz czasowo świadczyć usługi na terytorium Wspólnoty (transgranicznie - tj. na terenie państwa członkowskiego innego niż państwo prowadzenia przedsiębiorstwa). Państwa członkowskie będą zobowiązane do zapewnienia wolnego dostępu do swoich rynków usług usługodawcom pochodzącym z całej Wspólnoty, zachowując możliwość wprowadzania ograniczeń w dostępie jedynie ze względu na politykę publiczną, bezpieczeństwo publiczne, zdrowie publiczne i ochronę środowiska. Jednakże państwa członkowskie będą musiały zapewnić, aby ograniczenie, o którym mowa powyżej, było niedyskryminujące, niezbędne i proporcjonalne. Przedsiębiorcy, niezależnie od tego z jakiego państwa członkowskiego pochodzą, będą podlegać tym samym przepisom i wymogom, co obywatele państwa świadczenia usługi.

Dyrektywa usługowa reguluje również kwestię redukcji obciążeń biurokratycznych związanych z zakładaniem przedsiębiorstw usługowych i czasowym świadczeniem usług. Wszelkie formalności związane z rejestracją i uzyskaniem zezwolenia będą mogły być dokonane przez przedsiębiorcę w jednym miejscu, za pośrednictwem tzw. pojedynczego punktu kontaktowego. Ponadto większość formalności będzie można dopełnić drogą elektroniczną.

Czasowe świadczenie usług

W punkcie 77 Dyrektywy usługowej dokonano interpretacji tzw. czasowego świadczenia usług, zgodnie z tym przepisem:

W przypadkach, w których podmiot gospodarczy przemieszcza się do innego państwa członkowskiego w celu prowadzenia tam działalności usługowej, należy dokonać rozróżnienia między dwoma sytuacjami: działalnością objętą swobodą przedsiębiorczości oraz działalnością objętą swobodnym przepływem usług z uwagi na jej tymczasowy charakter. Aby odróżnić swobodę przedsiębiorczości od swobodnego przepływu usług, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości kluczowym elementem jest kwestia, czy podmiot gospodarczy prowadzi przedsiębiorstwo w państwie członkowskim, w którym świadczy daną usługę, czy też nie. Jeżeli podmiot gospodarczy prowadzi przedsiębiorstwo w państwie członkowskim, w którym świadczy usługi, zastosowanie ma swoboda przedsiębiorczości.

Dyrektywa ta powinna być wprowadzona do systemów prawnych państw członkowskich do 27 grudnia 2009 r. W obecnej chwili trwają prace na projektami zmian w polskim ustawodawstwie.

Zespół
e-prawnik.pl