Umowa spedycji

Spedycja spełnia pomocniczą, ale ważną rolę w przewozie przesyłki. Obejmuje wiele różnych czynności faktycznych i prawnych, które potrzebne są do prawidłowego dokonania przewozu. Wykonanie tych czynności należy w zasadzie do wyspecjalizowanych przedsiębiorstw spedycyjnych. Umowa spedycji została ukształtowana w kodeksie cywilnym jako odrębna umowa nazwana.

Przepisy kodeksu zawarte w tytule dotyczącym umowy spedycji mają jednak ograniczony zasięg. Kodeks cywilny bowiem dopuszcza uregulowanie umowy spedycji odrębnymi przepisami i wówczas zostaje wyłączone stosowanie przepisów tego kodeksu dotyczących umowy spedycji. Poza tym przepisy te nie zawierają wyczerpującego uregulowania instytucji spedycji. W kwestiach, które nie zostały uregulowane w tych przepisach lub zostały uregulowane w przepisach szczególnych inaczej, do umowy spedycji należy stosować odpowiednio przepisy o umowie zlecenia.

Strony umowy spedycji i ich świadczenia

Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie. Umowa spedycji należy do kategorii umów o świadczenie usług, jest umową wzajemną, odpłatną i konsensualną. Spedytorem może być tylko osoba mająca odpowiedni status zalicza się ją do tzw. umów kwalifikowanych. Stronami umowy spedycji są dający zlecenie i spedytor. Dającym zlecenie jest zwykle wysyłający albo odbiorca przesyłki. Nie może nim być przewoźnik. Spedytorem może być osoba fizyczna lub prawna, uprawniona na podstawie właściwych przepisów administracyjnych do zawodowego i zarobkowego świadczenia usług spedycyjnych.

Jeżeli do wykonania usług spedycyjnych zobowiąże się osoba nie mająca kwalifikacji spedytora albo spedytor w zakresie wykraczającym poza przedmiot działania swego przedsiębiorstwa, to umowa taka nie jest umową spedycji, ale - w zależności od jej przedmiotu - inną umową nazwaną (np. umową przechowania, składu) albo umową nienazwaną, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

Jakie usługi są związane z umową spedycji?

Do usług związanych z przewozem należy wiele czynności faktycznych i prawnych, np. sprawdzenie stanu przesyłki, jej opakowanie, zważenie, sporządzenie dokumentów przewozowych, zawarcie umowy przewozu, dostarczenie przesyłki przewoźnikowi, załatwienie formalności celnych, konwojowanie, przechowanie, składowanie, odbiór przesyłki i inne. Usługi spedycyjne obejmują też fachową pomoc w obsłudze przewozu. Pomoc ta z reguły powinna obejmować także udzielenie porad co do sporządzenia dokumentów handlowych związanych z przewozem w taki sposób, jaki jest niezbędny do uniknięcia trudności w odbiorze przesyłki.

Wynagrodzenie spedytora

Wysokość wynagrodzenia należnego spedytorowi określa obowiązująca taryfa, a w razie jej braku - umowa; jeżeli strony nie umówiły się co do wysokości wynagrodzenia, spedytorowi należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy. Jeżeli wykonanie usługi wymaga wydatków, spedytor może żądać wyłożenia przez dającego zlecenie odpowiedniej zaliczki. Usługi spedycyjne wykonywane nieodpłatnie (z grzeczności) nie mogą być zakwalifikowane jako wykonywane w ramach umowy spedycji.

Kto jest oferentem ?

Umowa spedycji dochodzi do skutku według zasad ogólnych odnoszących się do zawierania umów. Z ofertą zawarcia umowy występuje zwykle dający zlecenie. Spedytor, jeżeli nie chce przyjąć oferty, powinien o tym niezwłocznie zawiadomić dającego zlecenie. Jeśli tego nie uczyni, odpowiada za wyrządzoną mu szkodę. Mogą być zawierane umowy o wykonywanie usług spedycyjnych, określające ogólne zasady i warunki współpracy między spedytorem a zleceniodawcą (tzw. umowy stałe). Nie zwalniają one stron od konieczności zawarcia konkretnej umowy o wykonanie usługi spedycyjnej (na warunkach określonych w umowie stałej).

Jaki jest zakres obowiązków spedytora?

Spedytor obowiązany jest do podejmowania czynności potrzebnych do uzyskania zwrotu nienależnie pobranych należności związanych z przewozem przesyłki. Jeżeli spedytor stwierdzi, że sumy z tytułu przewoźnego, cła, ubezpieczenia, opłat skarbowych i innych należności związanych z przewozem przesyłki pobrane zostały nienależnie w całości lub w części, obowiązany jest do podjęcia odpowiednich czynności potrzebnych do uzyskania ich zwrotu.

Powinny to być czynności, które są zgodne z obowiązującym prawem i w jego świetle prowadzą do skutecznego zwrotu nienależnie pobranych sum. W zależności od okoliczności może tu wchodzić w grę np. wystosowanie wezwania do zwrotu, wszczęcie postępowania reklamacyjnego, a nawet wytoczenie powództwa. Spedytor ma obowiązek dochodzenia zwrotu nienależnie pobranych sum bez względu na to, czy przy dokonywaniu czynności spedycyjnych występuje w imieniu własnym, czy w imieniu dającego zlecenie.

Spedytor obowiązany jest do podjęcia czynności potrzebnych do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej względem przewoźnika albo innego spedytora. Aby zapewnić tę ochronę, spedytor został obciążony obowiązkiem podjęcia wszelkich czynności potrzebnych do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej.

Odpowiedzialność za osoby trzecie

Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze. Z istoty funkcji spedytora oraz roli, jaką spełnia w obrocie gospodarczym, wynika, że może on posługiwać się przy wykonywaniu swoich obowiązków innymi osobami. Za ich działania i zaniechania spedytor ponosi odpowiedzialność. Odpowiedzialność ta ogranicza się do winy w wyborze. Jego odpowiedzialność opiera się na domniemaniu winy w wyborze. Ciężar udowodnienia braku tej winy i zachowania należytej staranności przy wyborze spoczywa na spedytorze. Spedytor nie może być zwolniony od odpowiedzialności za przewoźnika, choćby nie ponosił winy w jego wyborze, jeżeli powierzył przesyłkę przewoźnikowi wbrew zleceniu spedycyjnemu.

Spedytor przewoźnikiem

Spedytor może sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika. Zasadą jest, że dokonanie przewozu przez spedytora nie wymaga dodatkowego zlecenia oraz zgody dającego zlecenie. Spedytor nie może sam dokonać przewozu jedynie wówczas, gdy takie zastrzeżenie wynika w sposób wyraźny lub dorozumiany z umowy spedycji albo zostanie złożone przez dającego zlecenie po jej zawarciu. Wbrew takiemu zastrzeżeniu spedytor może dokonać przewozu, gdy uzyska na to zgodę dającego zlecenie albo gdy nie ma możności uzyskania takiej zgody, a zachodzi uzasadniony powód do przypuszczenia, że dający zlecenie zgodziłby się na to, gdyby wiedział o istniejącym stanie rzeczy.

W wyniku przystąpienia spedytora do dokonania przewozu nie dochodzi do zawarcia odrębnej umowy przewozu, ale zostaje rozszerzony zakres umowy spedycji o usługi przewozowe. Spedytor - niezależnie od praw i obowiązków wynikających z umowy spedycji - nabywa prawa i obowiązki przewoźnika i tylko w tym zakresie do stosunku prawnego między stronami znajdują zastosowanie odpowiednie przepisy o przewozie. Dla wywołania tego skutku nie jest potrzebne żadne oświadczenie spedytora wobec dającego zlecenie.

Odszkodowanie

Odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie od jej przyjęcia aż do wydania przewoźnikowi, dalszemu spedytorowi, dającemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej, nie może przewyższać zwykłej wartości przesyłki, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora. Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za ubytek nie przekraczający granic ustalonych we właściwych przepisach, a w braku takich przepisów - granic zwyczajowo przyjętych. Za utratę, ubytek lub uszkodzenie pieniędzy, kosztowności, papierów wartościowych albo rzeczy szczególnie cennych spedytor ponosi odpowiedzialność jedynie wtedy, gdy właściwości przesyłki były podane przy zawarciu umowy, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.

Zabezpieczenie i przedawnienie roszczeń wynikających z umowy spedycji

Dla zabezpieczenia roszczeń o przewoźne oraz roszczeń o prowizję, o zwrot wydatków i innych należności wynikłych ze zleceń spedycyjnych, jak również dla zabezpieczenia takich roszczeń przysługujących poprzednim spedytorom i przewoźnikom, przysługuje spedytorowi ustawowe prawo zastawu na przesyłce, dopóki przesyłka znajduje się u niego lub u osoby, która ją dzierży w jego imieniu, albo dopóki może nią rozporządzać za pomocą dokumentów. Kodeks cywilny zabezpiecza roszczenia spedytora, poprzednich spedytorów i przewoźników wymienione w tym przepisie nie tylko wtedy, gdy wynikają one z umowy dotyczącej danej przesyłki, ale także wówczas, gdy wynikają z poprzednich zleceń spedycyjnych.

Roszczenia z umowy spedycji przedawniają się z upływem roku.

Termin przedawnienia zaczyna biec: w wypadku roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki - od dnia dostarczenia przesyłki; w wypadku całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem - od dnia, w którym przesyłka miała być dostarczona; we wszystkich innych wypadkach - od dnia wykonania zlecenia. Roszczenia przysługujące spedytorowi przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom, którymi się posługiwał przy przewozie przesyłki, przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wymienionych roszczeń między osobami, którymi spedytor posługiwał się przy przewozie przesyłki.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl