Urlop dla poratowania zdrowia

Urlop dla poratowania zdrowia jest szczególnym uprawnieniem przysługującym nauczycielom. Początkowo problematyka ta była uregulowana w sposób korzystniejszy, jednakże wraz z nowelizacją Karty Nauczyciela z dnia 15 lipca 2004 r. uprawnienie to uległo ograniczeniom.

Komu przysługuje prawo do urlopu dla poratowania zdrowia?

Uprawnienie to przysługuje nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole. Jak z powyższego wynika, nauczyciel starający się o urlop dla poratowania zdrowia musi spełnić następujące warunki:

• być zatrudnionym, czyli pozostawać w stosunku pracy,
• pracować w pełnym wymiarze zajęć,
• być zatrudnionym na czas nieokreślony,
• przepracować co najmniej 7 lat w szkole.
• wystąpić ze stosownym wnioskiem do dyrektora szkoły.

Należy tutaj podkreślić, że urlop na poratowanie zdrowia nie przysługuje nauczycielom szkół niepublicznych.

Nadto warto pamiętać, że pewne wątpliwości przejawiające się w orzecznictwie sądów dotyczą kwestii udzielenia takiego urlopu nauczycielowi przeniesionemu przez dyrektora szkoły w stan nieczynny. Wątpliwości te biorą się stąd, że w trakcie pozostawania w stanie nieczynnym stosunek pracy nauczyciela wprawdzie trwa, niemniej jednak ulegają zawieszeniu pewne prawa i obowiązki, jakie mu przysługują z tytułu pozostawania w tym stosunku. Orzecznictwo w tym zakresie jest bardzo niejednolite, aczkolwiek trzeba wskazać, że aktualna linia orzecznicza przychyla się jednak do stanowiska, że nauczycielowi w stanie nieczynnym taki urlop nie przysługuje.

Nauczyciel ma więc prawo do pierwszego urlopu dla poratowania zdrowia po przepracowaniu co najmniej 7 lat w zawodzie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, bezpośrednio przypadających przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia.

Pracą w pełnym wymiarze zadań, stanowiącą warunek nabycia przez nauczyciela prawa do urlopu dla poratowania zdrowia, jest prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w pełnym wymiarze tych zajęć bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz. Warunek zatrudnienia w pełnym wymiarze powinien być odnoszony do 7 lat poprzedzających złożenie wniosku o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia (jego rozpoczęcia). Nie wystarczy więc zatrudnienie w pełnym wymiarze w chwili składania wniosku o urlop dla poratowania zdrowia. Okres siedmioletniej pracy w szkole, uzasadniający prawo do urlopu, powinien zatem przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia. Wymóg siedmioletniego okresu pracy w szkole dotyczy udzielenia pierwszego urlopu dla poratowania zdrowia. Do okresu siedmioletniej pracy w szkole wlicza się okresy czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby oraz urlopu innego niż wypoczynkowy (np. bezpłatny, dla kształcenia się), trwające łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy. W przypadku okresu niezdolności do pracy i urlopu trwających dłużej niż 6 miesięcy wymagany okres pracy przedłuża się o ten okres.

Co bardzo ważne, w przypadku spełnienia wszystkich przesłanek dyrektor szkoły w zasadzie nie może odmówić nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia. Chociaż więc decyzja o uwzględnieniu wniosku należy do dyrektora szkoły, to w razie spełnienia przez wnioskodawcę ustawowych przesłanek nabycia prawa do urlopu, jego udzielenie jest w zasadzie obowiązkiem pracodawcy, skoro ustawodawca nie posłużył się kwantyfikatorem "może" udzielić, co czyniłoby decyzję dyrektora szkoły uznaniową. W razie odmowy udzielania urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciel może dochodzić swoich roszczeń w tym przedmiocie na drodze sądowej w trybie przepisów o postępowaniu odrębnym z zakresu prawa pracy.

Wymiar urlopu dla poratowania zdrowia

Co do zasady dyrektor udziela urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo jednego roku. Wyjątek dotyczy nauczycieli, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok. W takiej bowiem sytuacji urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne. Przy czym rodzaj uprawnień emerytalnych nie ma tutaj znaczenia, w związku z czym wyjątek ten będzie także dotyczył nauczyciela, który nabył prawo do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej.

Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nie może przekroczyć 3 lat w całym okresie zatrudnienia nauczyciela, przy czym nauczycielowi można udzielić kolejnego urlopu dla poratowania zdrowia nie wcześniej niż po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla poratowania zdrowia.

Uprawnienia i ograniczenia związane z urlopem dla poratowania zdrowia

Uregulowany w art. 73 Karty Nauczyciela urlop dla poratowania zdrowia jest szczególnym świadczeniem pracowniczym, zbliżonym do instytucji urlopu wypoczynkowego, przysługującym w ramach istniejącego indywidualnego stosunku pracy łączącego nauczyciela ze szkołą, a jego celem jest - przy zagwarantowaniu trwałości tego stosunku oraz możliwości korzystania przez pracownika z dotychczasowych uprawnień w zakresie wynagrodzenia i innych świadczeń pracowniczych, w tym socjalnych - zapewnienie nauczycielowi możliwości poddania się zalecanemu leczeniu dla odzyskania pełniej zdolności do pracy i kontynuowania zatrudnienia.

Nauczyciel w okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatków socjalnych (np. dodatek tzw. wiejski). Inne dodatki przysługują tylko w przypadku, gdy regulamin uchwalony przez organ jednostki samorządu terytorialnego przewiduje ich wypłacenie nauczycielom pozostającym na urlopie dla poratowania zdrowia. Nadto nauczyciel nie musi wykonywać żadnych obowiązków związanych z pracą w szkole, takich jak np. uczestnictwo w posiedzeniach rady pedagogicznej.

Jeżeli nauczyciel korzysta z urlopu dla poratowania zdrowia przez cały rok, to nie będzie mu przysługiwać prawo ubiegania się o udzielenie urlopu wypoczynkowego za ten okres.

W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel nie może nawiązać stosunku pracy lub podjąć innej działalności zarobkowej. W przypadku stwierdzenia, że w okresie urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciel podejmuje inny stosunek pracy lub inną działalność zarobkową, dyrektor szkoły odwołuje nauczyciela z urlopu, określając termin, w którym nauczyciel obowiązany jest do powrotu do pracy. Przy czym nie jest to obowiązek dyrektora, a jedynie jego uprawnienie. Jednocześnie nauczyciel może się temu sprzeciwić w drodze stosownego powództwa do sądu pracy. Jeśli nauczyciel nie skorzysta  z tego uprawnienia, a jednocześnie nie powróci we wskazanym terminie do pracy to może się narazić na odpowiedzialność dyscyplinarną (nauczyciele mianowani i dyplomowani) lub na rozwiązanie stosunku pracy z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych  (pozostali nauczyciele).

Nauczycielowi spełniającemu wymagania określone w art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela przysługuje pełna ochrona trwałości stosunku pracy w okresie urlopu dla poratowania zdrowia, z wyjątkiem sytuacji, gdy dochodzi do całkowitej likwidacji szkoły. Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny na jego wniosek lub wypowiedzenie mu stosunku pracy po rozpoczęciu urlopu jest sprzeczne z celem urlopu i uzasadnia żądanie uznania tego przeniesienia za bezskuteczne. Prawo nauczyciela do urlopu dla poratowania zdrowia nie może przy tym uniemożliwiać dyrektorowi szkoły dostosowania stanu zatrudnienia do aktualnych potrzeb wynikających z rozmiaru zadań szkoły.

Artykuł 23 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela ogranicza "szczególne wypadki" przedłużenia usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela (wykluczającej rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym) do udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia lub uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego. Przedłużenie dopuszczalnej nieobecności w pracy nauczyciela o kolejne 12 miesięcy następuje dopiero wówczas, gdy z orzeczenia lekarskiego wynika, iż powinien on korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia, a dodatkowo spełnia pozostałe przesłanki udzielenia tego urlopu.

Tryb udzielenia nauczycielowi urlopu na poratowanie zdrowia

Urlop dla poratowania zdrowia udzielany jest na wniosek nauczyciela po uprzednim badaniu lekarskim. Wniosek zainteresowanego nauczyciela jest więc konieczną przesłanką formalną zastosowania instytucji urlopu dla poratowania zdrowia. 

 O potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia, w celu przeprowadzenia zalecanego leczenia, orzeka lekarz ubezpieczenia zdrowotnego leczący nauczyciela. Tryb orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 października 2005 r. w sprawie orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia.

Lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego jest lekarz będący świadczeniodawcą lub lekarz wykonujący zawód u świadczeniodawcy, z którym to świadczeniodawcą zawarto umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych.

Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego leczący nauczyciela orzeka o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia, zwanego dalej "urlopem", na podstawie:

• wyników przeprowadzonego przez siebie badania lekarskiego;
• wyników badań pomocniczych lub konsultacji specjalistycznych, których wykonanie uzna za niezbędne;
• dokumentacji medycznej z przebiegu dotychczasowego leczenia.

Nauczyciel lub dyrektor szkoły zatrudniającej nauczyciela może, w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia, wnieść odwołanie od jego treści wraz z uzasadnieniem. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem lekarza, który wydał orzeczenie, do organu odwoławczego, którym jest wojewódzki ośrodek medycyny pracy właściwy ze względu na miejsce wydania orzeczenia. Ten ostatni wydaje orzeczenie w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia otrzymania odwołania, które jest orzeczeniem ostatecznym.

Nauczyciel nie ponosi kosztów związanych z orzekaniem o stanie jego zdrowia w związku z potrzebą udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jednolity: Dz.U. 2006 r. Nr 97 poz. 674),
• rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 października 2005 r. w sprawie orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia (Dz. U.2005 r. Nr 233 poz. 1991).

Zespół
e-prawnik.pl