Wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony w przypadku, gdy strony nie przewidziały w niej takiej możliwości

Wypowiedzenie terminowej umowy o pracę bez upoważnienia w tym zakresie

Problem wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, w której strony nie przewidziały możliwości wypowiedzenia był przedmiotem badania Sądu Najwyższego. Uchwałą składu siedmiu sędziów z dnia 17 listopada 2011 roku (III PZP 6/11) Sąd Najwyższy rozstrzygnął ostatecznie przedmiotową kwestię w odniesieniu do wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę, a uchwałą z dnia 14 lutego 2012 roku (III PZP 5/11) w odniesieniu do wypowiedzenia dokonanego przez pracownika. W obu przypadkach uznał, że umowa o pracę rozwiązała się. Mimo że ani pracodawca ani pracownik w analizowanych stanach faktycznych nie byli upoważnieni do wypowiedzenia umowy, ponieważ nie zastrzegli w niej takiej możliwości, uznano że oświadczenie woli nazwane wypowiedzeniem wywołało skutek w postaci definitywnego rozwiązania stosunku pracy.

W pierwszym przypadku przyjęto, że takie wypowiedzenie należy oceniać jako jednostronną czynność dokonaną poza granicą kompetencji do wypowiedzenia (a więc w sytuacji nieprzewidzianej przez ustawę). Inaczej mówiąc, jako inną czynność niż wypowiedzenie, które narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę (a więc w sytuacji przewidzianej przez ustawę lub umowę dopuszczającej możliwość wypowiedzenia, ale dokonanej z ich naruszeniem). W rezultacie takie rozwiązanie umowy o pracę należy uznać za ważne i prowadzące do definitywnego rozwiązania stosunku pracy. Nie stoi temu na przeszkodzie to, że jest ono niezgodne z prawem (z art. 32 § 1 i 30 § 1 pkt 4 k.p.) i tak naprawdę nie jest wypowiedzeniem umowy o pracę. Faktycznie odnosi jednak skutek jak wypowiedzenie. Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął także w drugim przypadku – dotyczącym wypowiedzenia przez pracownika. Stwierdził, że oświadczenie woli pracownika nazwane wypowiedzeniem, złożone pracodawcy w sytuacji, w której w umowie nie przewidziano możliwości wypowiedzenia, powoduje definitywne rozwiązanie umowy o pracę, ale nie na mocy przepisów o wypowiedzeniu, a na mocy przepisów o rozwiązaniu przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia. Mimo że nie jest to w istocie wypowiedzenie, lecz tylko jego pozór, który można przyrównać do jednostronnego oświadczenia pracownika, według którego rozwiązuje on umowę „na mocy porozumienia stron”, tutaj również czynność pracownika polegającą na złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę uznano za ważną i skutkującą rozwiązaniem stosunku pracy.

Skutki niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę

Zgodnie z przyjętą w kodeksie pracy regułą, w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku stronom przysługują określone w nim roszczenia. I tak, w pierwszym przypadku - „wypowiedzenia” umowy przez pracodawcę, pracownikowi powinny przysługiwać roszczenia na wypadek rozwiązania przez pracodawcę umowy z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia. Są nimi żądanie przywrócenia do pracy albo wyłącznie odszkodowania (w przypadku gdy upłynie już termin, do którego umowa o pracę miałaby trwać, lub gdy przywrócenie do pracy byłoby niewskazane ze względu na krótki okres, jaki pozostał do upływu tego terminu). (z art. 59 w związku z art. 56 k.p.). W drugim przypadku - „wypowiedzenia” umowy przez pracownika, może on ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą, jako że wypowiedzenie takie – jak wskazał SN - jest z reguły działaniem sprzecznym z prawem (art. 61¹ k.p.). W każdym razie jednak należałoby przyjąć, że skutkiem powinno być umieszczenie w świadectwie pracy informacji, że stosunek pracy ustał wskutek rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika (pracodawcę).

Podsumowanie

Obie uchwały rozstrzygają istotny problem praktyczny. Z jednej strony przewidują swego rodzaju „furtkę” w razie, gdy pracownik i pracodawca celowo, czy przez nieuwagę zaniechają uregulowania możliwości wcześniejszego wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, zwłaszcza gdy wiążą się długotrwałą (kilkuletnią) współpracą. Z drugiej jednak mogą prowadzić do zniweczenia celu (istoty) terminowych umów o pracę założenia poprzez możliwość skutecznego „wypowiedzenia” każdej takiej umowy.

Autor: Agnieszka Śniegowska, aplikantka radcowska

Kancelaria GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie prawni sp. p.  (www.ghmw.pl)