Zarząd sukcesyjny po 2 latach

2 lata ustawy o zarządzie sukcesyjnym – blisko 2 tys. działających zarządców sukcesyjnych

19,1 tys. powołanych zarządców sukcesyjnych, z czego 1914 prowadzi obecnie przedsiębiorstwa. Zdecydowaną większość stanowią przypadki, w których przedsiębiorcy sami ustanawiają zarządców sukcesyjnych. Po śmierci przedsiębiorcy powołano 1260 zarządców – taki jest dotychczasowy bilans ustawy o zarządzie sukcesyjnym, która weszła w życie 2 lata temu – 25 listopada 2018 roku.

Co roku najwięcej zarządców ustanawianych jest w styczniu, a w drugiej kolejności – w marcu. MRPiT pracuje nad kolejnym rozwiązaniem z dziedziny sukcesji firm – fundacją rodzinną. 

Mijają dwa lata od wejścia w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw. Do czasu wprowadzenia tych przepisów kontynuacja jednoosobowej działalności, gdy właściciel odchodził, stwarzała poważne problemy. Wygasały numery NIP i REGON, koncesje, zezwolenia czy umowy o pracę. Nowe przepisy są bardzo korzystne dla spadkobierców. Pozwalają zachować firmę, w tym miejsca pracy. A niespokrewnionych spadkobierców, którzy prowadzą firmę przez dwa lata, zwalniają z podatku od spadku – powiedział wiceminister rozwoju, pracy i technologii Marek Niedużak. I podkreślił: – Zachęcamy przedsiębiorców, którzy prowadzą jednoosobowe działalności, do ustanawiania zarządców sukcesyjnych. Warto dać swojej firmie – która często jest dorobkiem całego naszego życia – szansę na rozwój w rękach następnego pokolenia. – W perspektywie 10-20 lat problem przekazania biznesu będzie dotyczył coraz większej liczby polskich firm. Przed wejściem w życie przepisów o zarządzie sukcesyjnym co miesiąc, z powodu śmierci przedsiębiorcy, z CEIDG wykreślano ok. 800 firm. Z dnia na dzień przestawały one istnieć. Według szacunków, ponad 230 tys. przedsiębiorców, którzy zarejestrowani są w CEIDG ukończyło 65 lat – dodał Marek Niedużak. Jak wskazał – Kontynuujemy prace nad kolejnymi rozwiązaniami, które ułatwią sukcesję w polskich przedsiębiorstwach. Taki będzie cel ustawy o fundacji rodzinnej. Ma ona również wspierać akumulację rodzimego kapitału.

Jak można ustanowić zarządcę sukcesyjnego?

Zarządcę sukcesyjnego może ustanowić każdy przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG. Wymaga to złożenia stosownego oświadczenia o powołaniu zarządcy i uzyskania - na piśmie – jego zgody na pełnienie funkcji. Następnie należy złożyć wniosek o wpis zarządcy do CEIDG. Można zrobić to online, jak również w urzędzie gminy.

Zmiany w CEIDG można dokonać bezpłatnie i bez zbędnych formalności. Wystarczy wypełnić formularz, wpisując dane zarządcy, a następnie wysłać wniosek.

Zarządcę sukcesyjnego mogą też powołać spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy - w terminie dwóch miesięcy od jego zgonu. Potrzeba do tego jednak zgody spadkobierców, którzy posiadają 85% udziałów w spadku. Zarządcę powołuje się przed notariuszem. W takim przypadku to notariusz zgłasza zarządcę sukcesyjnego do CEIDG.

Kto może zostać zarządcą sukcesyjnym?

Aby zostać zarządcą sukcesyjnym, nie trzeba mieć szczególnych kwalifikacji i być np. przedsiębiorcą.

Może nim być:

• osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnej i nie wydano wobec niej zakazu prowadzenia działalności gospodarczej; także jeden ze spadkobierców przedsiębiorcy,
• dotychczasowy prokurent, jeśli przedsiębiorca zastrzegł, że po jego śmierci stanie się zarządcą sukcesyjnym.

Zarządcą sukcesyjnym nie może być natomiast osoba prawna (np. spółka).

Funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie może pełnić tylko jedna osoba.

Przedsiębiorca może wyznaczyć zarządcę „rezerwowego”. Może być to pomocne, na wypadek, gdyby powołany w pierwszej kolejności zarządca sukcesyjny zrezygnował z funkcji lub nie mógł jej pełnić, z powodu np. ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych, uprawomocnienia się orzeczenia o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej lub odwołania go przez przedsiębiorcę.

Zarząd sukcesyjny – najważniejsze rozwiązania

Zarząd sukcesyjny jest jednym ze sposobów na przetrwanie przedsiębiorstwa – ocalenie majątku, zachowanie kontraktów i miejsc pracy – po śmierci właściciela.

Powołując zarządców sukcesyjnych, jednoosobowi przedsiębiorcy i wspólnicy spółek cywilnych, wpisani do CEIDG, mogą dać swoim firmom szansę na zmianę pokoleniową.

Dzięki ustawie możliwa jest płynna kontynuacja biznesu przez spadkobierców, co ma nie tylko pozytywny efekt gospodarczy, ale także rozwiązuje wiele problemów rodzinnych i społecznych. Zarządca sukcesyjny tymczasowo poprowadzi sprawy przedsiębiorstwa do czasu załatwienia formalności spadkowych i podjęcia przez następców prawnych decyzji, co do dalszych losów firmy, nie dłużej jednak niż przez 2 lata, a w wyjątkowych przypadkach 5 lat od śmierci przedsiębiorcy.

Zarządca sukcesyjny niejako „działa w zastępstwie zmarłego przedsiębiorcy” i przysługują mu szerokie uprawnienia, takie jak:

1. posługiwanie się firmą zmarłego przedsiębiorcy z dodatkowym oznaczeniem „w spadku” i NIP-em zmarłego przedsiębiorcy,
2. zarządzanie bieżącymi sprawami przedsiębiorstwa (zarządca samodzielnie dokonuje wszystkich czynności zwykłego zarządu, a czynności przekraczających zwykły zarząd – za zgodą spadkobierców; wyjątkowo jego uprawnienia może ograniczyć sąd opiekuńczy, jeśli istniałaby groźba utraty przez małoletniego spadkobiercę majątku),
3. wykonywanie praw i obowiązków pracodawcy,
4. zawieranie i wykonywanie umów cywilnoprawnych dotyczących działalności przedsiębiorstwa,
5. wykonywanie decyzji administracyjnych związanych z przedsiębiorstwem, np. koncesji, licencji i zezwoleń,
6. korzystanie z firmowego konta przedsiębiorcy,
7. rozliczanie podatków na takich zasadach, jak robił to przedsiębiorca (dla uproszczenia w przepisach podatkowych wprowadzono pojęcie „przedsiębiorstwa w spadku”, które jest podatnikiem),
8. uczestniczenie w postępowaniach sądowych i administracyjnych.

Co do zasady, zarząd sukcesyjny wygasa wraz z momentem przejęcia przedsiębiorstwa przez jednego następcę prawnego albo podziału – między spadkobierców – majątku pozostawionego przez zmarłego właściciela.

Sukcesja i VAT

Interpretacja ogólna MF z 4 czerwca 2020 r. (PT3.8101.1.2020), wskazuje, że:

• przepisy wprowadzone ustawą o zarządzie sukcesyjnym nie naruszają ogólnej zasady podatku VAT, tj. zasady neutralności,
• podatnik nie może dwukrotnie ponosić ciężaru ekonomicznego podatku od tych samych towarów, gdy kontynuuje działalność gospodarczą po zmarłym przedsiębiorcy.
• jeśli następcy prawni przedsiębiorcy kontynuują działalność gospodarczą, nawet jeśli wcześniej nie powołali zarządcy sukcesyjnego, mają prawo do odliczenia podatku VAT.

Zob. też:

• Sukcesja firm jednoosobowych
• Dziedziczenie działalności gospodarczej - Firma nie „umrze” ze śmiercią jej właściciela...
• Konsultacje nt. fundacji rodzinnej
• Wchodzi w życie ustawa o sukcesji firm
• Zmiana pokoleniowa w firmach będzie łatwiejsza
• Rady dla zarządcy sukcesyjnego
• Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej
• Jak zgłosić zarządcę sukcesyjnego w CEIDG?
• Czy należy się VAT od towarów po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego?
• Zarząd sukcesyjny a umowy z pracownikami

A.J.
Zespół e-prawnik.pl