Zasady rozpatrywania spraw przez sądy pracy
Indywidualne spory o roszczenia z zakresu prawa pracy są przez:
- sądy pracy
- sądy pracy i ubezpieczeń społecznych
- sądy apelacyjne.
Sądy pracy oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych nie są odrębnymi szczególnymi organami wymiaru sprawiedliwości, tylko wyodrębnionymi wewnętrznie jednostkami organizacyjnymi (wydziałami) sądów rejonowych i okręgowych. Korzystają one z pewnej autonomii, a także odrębności w zakresie składu sędziowskiego i zasad postępowania.
Ile instancji zostało przewidzianych dla postępowania przed sądami pracy?
Spory z zakresu prawa pracy rozpatrywane są w trybie dwuinstancyjnym. I instancja należy do sądów pracy, będących odrębnymi jednostkami organizacyjnymi sądów rejonowych, natomiast II instancja przez sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, czyli odrębne jednostki organizacyjne sądów okręgowych. Gdyby w I instancji sprawa z zakresu prawa pracy rozpatrywana była przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, to w II instancji rozpatruje ją sąd apelacyjny.
W jakich terminach dokonuje się czynności przed sądem pracy?
Odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Natomiast żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania wnosi się do sądu pracy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia lub od dnia wygaśnięcia umowy o pracę.
Także w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie przyjęcia do pracy wnosi się do sądu pracy żądanie nawiązania umowy o pracę.
Co rozumie się pod pojęciem sprawy z zakresu prawa pracy?
Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego do spraw z zakresu prawa pracy należą sprawy:
- o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane,
- o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy,
- o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy,
- o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Czy rozstrzyganie sporów pracy rządzi się jakimiś specyficznymi zasadami?
Ogólne zasady postępowania cywilnego zostały zmodyfikowane na potrzeby prawa pracy. Wprowadzono odrębne przepisy normujące postępowanie przed sądami pracy. Celem wprowadzenia tych różnic jest ułatwienie pracownikowi i innym osobom dochodzącym roszczeń z zakresu prawa pracy, dochodzenia swych uprawnień przede wszystkim poprzez odformalizowanie tego postępowania i zapewnienie szybkiego rozstrzygnięcia sporu.
Co przede wszystkim cechuje postępowanie z zakresu prawa pracy?
Podstawowe zasady typowe tylko dla postępowania w zakresie prawa pracy to :
- zasada ochrony interesów pracowniczych,
- zasada ugodowego załatwienia sporu,
- zasada szybkości postępowania,
Na czym polega zasada ochrony interesów pracownika?
Ma ona na celu zapewnienie pracownikowi równej pozycji w procesie. Zazwyczaj jest tak, że pracodawca posiada zaplecze prawne, które umożliwia pracodawcy zyskać przewagę nad roszczeniami pracownikami. W związku z powyższą zasadą, prawo obarcza sąd obowiązkiem:
- udzielania pracownikowi działającemu bez adwokata wyjaśnień w zakresie jego uprawnień oraz pouczeń o skutkach ich zaniedbań, jak również o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów,
- informowania o możliwości zgłoszenia w sądzie ustnie do protokołu treści środków odwoławczych, a także innych pism procesowych.
Nadto jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne. Np. jeżeli pracownik wnosi o przywrócenie do pracy, które w trakcie postępowania przed sądem okaże się niecelowe (np. zlikwidowanie stanowiska pracy), to sąd może orzec o przyznaniu pracownikowi odszkodowania.
Poza tym sąd ma obowiązek nadania z urzędu klauzuli wykonalności wyrokowi, który zasądza na rzecz pracownika takie należności, które nie przekraczają jego jednomiesięcznego wynagrodzenia. Klauzula wykonalności nadawana jest właśnie w tej części. Sąd może także wydając wyrok uznający wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne, nałożyć na zakład pracy obowiązek dalszego zatrudniania pracownika do czasu prawomocnego rozpoznania sporu. Sąd robi to na wniosek pracownika.
Sąd II instancji natomiast zasądzając świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny nadaje z urzędu wyrokowi klauzulę wykonalności w dniu ogłoszenia orzeczenia i wyrok taki wydaje uprawnionemu.
Dodatkowym ułatwieniem dla pracownika przed sądem pracy jest to, że może on korzystać nie tylko z pomocy adwokata i innych osób (pełnomocników w postępowaniu sądowym), ale także może ustanowić swoim pełnomocnikiem:
- przedstawiciela związku zawodowego lub inspektor pracy albo
- pracownika zakładu pracy, w którym jest lub był zatrudniony.
Z czym wiąże się zasada ugodowego załatwiania sporów?
Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, kierownik zakładu pracy i pracownik powinni dążyć do polubownego załatwienia sporu.
Konieczność powołania w zakładach pracy komisji pojednawczych jest także wyrazem zasady polubownego rozstrzygania sporów. Sąd podejmując czynności wyjaśniające w postępowaniu, ma za zadanie skłonienie stron do pojednania i zawarcia ugody. Ugoda ta jednak może zostać uznana przez sąd za niedopuszczalną, gdy naruszałaby słuszne interesy pracownika.
Czym przejawia się zasada szybkości postępowania?
Sąd powinien dążyć do takiego przygotowania rozprawy, by rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło już na pierwszym posiedzeniu.
Termin rozprawy powinien być wyznaczony tak, aby od daty zakończenia czynności wyjaśniających, a jeżeli ich nie podjęto, to od daty wniesienia pozwu lub odwołania, do rozprawy nie upłynęło więcej niż 2 tygodnie, chyba że zachodzą nie dające się usunąć przeszkody.
Gdyby miało to przyspieszyć rozprawę i byłoby to niezbędne, to sąd może wzywać strony, świadków, biegłych i innych bez stosowania się do reguł zawartych w przepisach ogólnych.
Pamiętaj, że:
- z właściwości rzeczowej sądów pracy zostały wyłączone spory dotyczące ustanawiania nowych warunków pracy i płacy, stosowania norm pracy, mieszkań funkcyjnych i pomieszczeń w hotelach pracowniczych,
- sądom pracy podlegają: pracownicy i członkowie ich rodzin, byli pracownicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i członkowie ich rodzin, osoby świadczące pracę nakładczą i członkowie ich rodzin, inne osoby, którym z mocy odrębnych przepisów przysługują roszczenia z zakresu prawa pracy, osoby dochodzące od pracodawcy odszkodowania lub ustalenia uprawnień do świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pracodawcy.
Podstawa prawna:
- Kodeks pracy, ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami),
- Kodeks postępowania cywilnego, ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?