Zasady segregowania odpadów komunalnych

22.8.2019

Przedstawiamy wskazówki odnośnie do ustalonych w gminach zasad segregowania odpadów komunalnych.

Główne cele ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Główne cele ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach to przede wszystkim upowszechnienie segregacji odpadów przez mieszkańców oraz zmniejszenie ilości składowanych odpadów komunalnych poprzez m.in. zapewnienie powstania odpowiednich instalacji do ich odzysku lub unieszkodliwiania.

Ponadto Polska jest zobowiązana do osiągnięcia odpowiednich poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych do składowania (do 16 lipca 2020 r. – do nie więcej niż 35%), a także poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia oraz odzysku innymi metodami papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła (do 31 grudnia 2020 r. – 50%), a także innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (do 31 grudnia 2020 r. – 70%).

Regulaminy utrzymania czystości i porządku na terenie gminy powinny zachęcać i zapewniać osiągnięcie ww. celów. Gminy powinny zapewnić pozyskanie surowców o jak najlepszej jakości, ale bez nadmiernych obciążeń dla mieszkańców i środowiska (np. zużycie wody do mycia określonych rodzajów odpadów). Brak jest technologicznego uzasadnienia wprowadzania dodatkowych wymagań dla mieszkańców dotyczących np. mycia odpadów opakowaniowych przed ich wyrzuceniem do śmieci, szczególnie w sytuacji, gdy takie wymagania nie są stawiane przez podmioty przetwarzające odpady.

Ponadto, w ramach ułatwienia pozbywania się przez mieszkańców odpadów, spółdzielnie i wspólnoty mogą wykorzystywać zsypy do zorganizowania odbierania odpadów komunalnych. Np. odpady zmieszane mogą być wyrzucane do zsypów, natomiast odpady posegregowane do odpowiednich pojemników ustawianych dla mieszkańców w najbardziej dogodnych i ogólnie dostępnych miejscach.

Selektywne zbieranie odpadów

Przez selektywne zbieranie rozumie się zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, w celu ułatwienia określonego sposobu przetwarzania, obejmuje jedynie rodzaje odpadów charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i takim samym charakterem (art. 4 ustawy nowelizującej zmieniający ustawę o odpadach dodaje definicję selektywnego zbierania w słowniczku wyrażeń ustawowych w art. 3 ust. 3 pkt 15a ustawy o odpadach; definicja ta została przeniesiona z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy). W przypadku selektywnie zebranych odpadów komunalnych obowiązuje zakaz ich mieszania ze zmieszanymi odpadami komunalnymi odbieranymi od właścicieli nieruchomości

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach selektywne zbieranie ustanawiają gminy, przez co należy rozumieć zorganizowanie przez gminę takiego selektywnego zbierania lub stworzenie niezbędnych do tego warunków. Art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stwierdza, że selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmuje co najmniej następujące frakcje odpadów:

papier,
metale,
tworzywa sztuczne,
szkło,
opakowania wielomateriałowe oraz
odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji.

Selektywne zbieranie wyżej wymienionych frakcji jest m.in. powiązane z koniecznością osiągnięcia przez gminy wymaganych poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła (art. 3b ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (art. 3c). Ustanowienia selektywnego zbierania wyżej wym. frakcji materiałowych nie należy utożsamiać z nałożeniem obowiązku selektywnego zbierania niektórych odpadów „u źródła” poprzez odpowiednie postanowienia regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, inny jest bowiem ich zakres.

Przepisy dotyczące regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy wskazują, że regulamin ten określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Dotyczą one m.in. wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości obejmujących prowadzenie we wskazanym zakresie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, w tym powstających w gospodarstwach domowych przeterminowanych leków i chemikaliów, zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz zużytych opon, a także odpadów zielonych (art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o utrzymaniu czystości i porządkuw gminach). Ten przepis, jako że regulamin stanowi akt prawa miejscowego, dotyczy zarówno wytwórców tych odpadów, właścicieli nieruchomości, na których są wytwarzane odpady, jak i odbierających te odpady od właścicieli nieruchomości i oznacza selektywne zbieranie „u źródła”, zwłaszcza, że obowiązek oddzielnego zbierania zużytych baterii i akumulatorów oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego wynika też z odrębnych przepisów. Selektywne zbieranie odpadów budowlanych i rozbiórkowych służy osiągnięciu wymaganego poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (art. 3b ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).

Jeżeli właściciel nieruchomości narusza obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych, podmiot odbierający te odpady przyjmuje je jako zmieszane odpady komunalne i powiadamia o tym gminę (art. 9f ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach). Przekłada to się na wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, bowiem stawki opłat w przypadku, gdy odpady są zbierane i odbierane w sposób selektywny, są niższe (art. 6k ust. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).

Elementem obligatoryjnych zadań własnych gminy w zakresie zapewnienia czystości i porządku na jej terenie będzie też tworzenie punktów selektywnego zbierania. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach gminy tworzą punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych. Gminy nie mają wyłączności w zakresie tworzenia punktów selektywnego zbierania, ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie wyłącza zatem możliwości funkcjonowania takich punktów prowadzonych przez podmioty nie na podstawie umowy z gminą. W przypadku tworzenia punktów selektywnego zbierania przez gminę, gmina może powiązać selektywne zbieranie w takich punktach z odbieraniem odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w ramach jednego przetargu na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych, o którym mowa w art. 6d ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Wówczas wymagania w tym zakresie są elementem SIWZ i umowy zawieranej z wykonawcą. Natomiast należy zauważyć, że w przeciwieństwie do odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, gdzie ustawodawca ograniczył wybór sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej (poprzez wymóg wyboru wykonawcy w drodze przetargu), zagospodarowanie odpadów komunalnych, w tym prowadzenie punktów selektywnego zbierania, może się odbywać na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, a więc gmina może tę działalność prowadzić m.in. poprzez własne jednostki budżetowe.

Zasady optymalnej segregacji

Najlepszym sposobem segregowania odpadów jest umieszczenie ich w oddzielnych pojemnikach:

Papier to m.in.:

opakowania z papieru lub tektury;
gazety i czasopisma;
katalogi, prospekty, foldery;
papier szkolny i biurowy;
książki i zeszyty;
torebki papierowe;
papier pakowy.

Nie powinno się wrzucać do papieru następujących odpadów:

papier powlekany folią i kalka;
kartony po mleku i napojach;
pieluchy jednorazowe i podpaski;
pampersy i podkładki;
worki po nawozach, cemencie i innych materiałach budowlanych;
tapety;
inne odpady komunalne (w tym niebezpieczne).

Tworzywa sztuczne i metale to m.in.:

butelki po napojach;
opakowania po chemii gospodarczej, kosmetykach (np. szamponach, proszkach; płynach do mycia naczyń itp.);
opakowania po produktach spożywczych;
plastikowe zakrętki;
plastikowe torebki, worki, reklamówki i inne folie;
plastikowe koszyczki po owocach i innych produktach;
styropian;
puszki po napojach, sokach;
puszki z blachy stalowej po żywności (konserwy);
złom żelazny i metale kolorowe;
metalowe kapsle z butelek, zakrętki słoików i innych pojemników;
folia aluminiowa;
kartoniki po mleku i napojach - wielomateriałowe odpady opakowaniowe.

Nie powinno się wrzucać do pojemników na tworzywa sztuczne i metale następujących odpadów:

strzykawki, wenflony i inne artykuły medyczne;
odpady budowlane i rozbiórkowe;
nieopróżnione opakowania po lekach i farbach, lakierach i olejach;
zużyte baterie i akumulatory;
zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny; inne odpady komunalne (w tym niebezpieczne).

Zaleca się zgnieść tworzywa sztuczne przed wrzuceniem do worka.

Szkło opakowaniowe to m.in.:

butelki i słoiki szklane po napojach i żywności;
butelki po napojach alkoholowych;
szklane opakowania po kosmetykach.

Nie powinno się wrzucać do szkła następujących odpadów:

szkło stołowe – żaroodporne;
ceramika, doniczki;
znicze z zawartością wosku;
żarówki i świetlówki;
szkło kryształowe;
reflektory;
nieopróżnione opakowania po lekach, olejach, rozpuszczalnikach;
termometry i strzykawki;
monitory i lampy telewizyjne;
szyby okienne i zbrojone;
szyby samochodowe;
lustra i witraże;
fajans i porcelana
inne odpady komunalne (w tym niebezpieczne).

Zaleca się wrzucać opakowania opróżnione z produktu, bez zakrętek, starać się nie tłuc szkła.

Odpady „zielone” - roślinne to m.in.:

gałęzie drzew i krzewów;
liście, kwiaty i skoszona trawa;
trociny i kora drzew;
owoce, warzywa itp.

Nie powinno się wrzucać do odpadów „zielonych” - roślinnych następujących odpadów:

kości zwierząt;
mięso i padlina zwierząt;,
olej jadalny;
drewno impregnowane;
płyty wiórowe i MDF;
leki;
odchody zwierząt;
popiół z węgla kamiennego;
inne odpady komunalne (w tym niebezpieczne).

Pozostałe odpady trafią do pojemnika na odpady zmieszane – jeśli będzie ich mniej, obniżymy koszty i przyczynimy się do poprawy stanu środowiska.

Najmniej korzystnym sposobem selektywnego zbierania odpadów, m.in. ze względu na dodatkowe koszty związane z późniejszą ich segregacją, jest zbieranie do dwóch pojemników (podział na odpady tzw. suche i mokre).

Punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych

Niezwykle istotnym uzupełnieniem systemu zbierania odpadów są punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

Odpadami komunalnymi, które mogą być przekazywane do punktu, są:

odpady poremontowe i budowlane;
odpady wielkogabarytowe (tj. meble, wyposażenie wnętrz, itp.);
zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (pralki, lodówki, telewizory, radioodbiorniki, komputery, kalkulatory, itp.);
zużyte baterie i akumulatory;
przeterminowane lekarstwa, strzykawki itp.;
opony;
odpady niebezpieczne z gospodarstw domowych (pozostałości farb, lakierów, rozpuszczalników, kwasów, olejów, płynów do chłodnic, itp.).

Gminy powinny rozważyć również zagospodarowanie innych niż wymienione rodzajów odpadów, np. w sytuacji dużej ilości powstających popiołów zapewnić ich selektywne zbieranie od właścicieli nieruchomości.

Czy gmina może powierzać własnym spółkom bądź zakładom budżetowym tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych? Przyjmowanie odpadów komunalnych w punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych nie jest ich odbieraniem od właścicieli nieruchomości. Dlatego też tworzenie i prowadzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych może się odbywać na podstawie przepisów ustawy o gospodarce komunalnej, a więc gmina może tę działalność prowadzić, m.in. poprzez własne jednostki z pominięciem przetargu. Utworzenie bowiem punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców jest zadaniem własnym gminy, zatem może być powierzone własnej spółce (zakładowi, jednostce budżetowej), do której zadań statutowych należą te działania na podstawie przepisów art. 1 ust. 1 i art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej. Wynika to z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która zawiera przepisy szczególne w stosunku do ustawy o gospodarce komunalnej, a także wobec ustawy o samorządzie gminnym jedynie w art. 3a, dotyczącym zapewnienia budowy, utrzymania i eksploatacji regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych oraz w art. 6d, dotyczącym odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, a także nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, o ile zostały objęte systemem gminnym stosowną uchwałą rady gminy.

W związku z wątpliwościami dotyczącymi dopuszczalności zbierania odpadów zielonych przez punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych po wejściu w życie ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, Departament Gospodarki Odpadami Ministerstwa Środowiska wyjaśniło, że nowelizacja ta wprowadziła m.in. zmiany w art. 23 w ustawy z dnia 14 grudnia 2014 r. o odpadach, polegające na uchyleniu ust. 3, który pozwalał na zbieranie odpadów zielonych na obszarze regionu gospodarki odpadami komunalnymi i wprowadzeniu w ust. 2 dodatkowego punktu zakazującego zbierania tych odpadów poza miejscem ich wytwarzania. Wejście w życie wymienionej ustawy nie spowodowało zakazu zbierania odpadów zielonych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych Do odpadów komunalnych mają w pierwszej kolejności zastosowanie przepisy ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a przepisy ustawy o odpadach stosuje się tylko w sprawach dotyczących postępowania z odpadami komunalnymi w zakresie nieuregulowanym w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Jest to norma kolizyjna wynikająca z art. 1a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Skoro więc znowelizowana 28 listopada 2014 r. ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakazuje zbieranie odpadów zielonych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych (wśród rodzajów odpadów, które są obowiązane przyjmować takie punkty, określonych w art. 3 ust. 2 pkt 6 w brzmieniu nadanym przez ustawę nowelizującą, są wskazane odpady zielone), to prowadzących takie punkty nie dotyczy zakaz zbierania odpadów zielonych poza miejscem wytwarzania tych odpadów, wprowadzony przez tę samą ustawę nowelizującą w ustawie o odpadach. Adresatem tego zakazu są wszyscy inni posiadacze odpadów, poza prowadzącymi punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, którzy mają obowiązek takie odpady przyjmować.

Obowiązek wyposażenia nieruchomości w pojemniki

Zasadniczo wyposażenie nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym jest obowiązkiem właściciela nieruchomości i jego też obowiązkiem pozostanie w części nieprzejętej przez gminę. Jednakże art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2013 r., poz. 228) wprowadził zmianę do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, dając radzie gminy możliwość przejęcia obowiązku wyposażenia nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywania ich w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Zgodnie z art. 6r ust. 2a ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2012 r. poz. 391 i 951 oraz z 2013 r. poz. 21, 228) gmina może z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi pokryć koszty wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnych oraz koszty utrzymywania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. W przypadku gdy gmina zdecyduje się przejąć ten obowiązek, może w specyfikacji istotnych warunków zamówienia zawrzeć zapis, który zobowiąże podmiot odbierający odpady komunalne do zakupu i dostarczenia właścicielom nieruchomości pojemników lub worków.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 391 i Dz.U. z 2013 r. poz. 1399, z późn. zm.);
ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.);
ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236);
ustawa z dnia 14 grudnia 2014 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r. poz. 21, z późn. zm.);
dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Dz.Urz. UE L 312 z 22.11.2008, str. 3).

Źródło: www.gov.pl/web/srodowisko

A.J.
Zespół e-prawnik.pl