Zmiany w zasadach dotyczących ustanawiania hipotek na nieruchomościach rolnych

„Suma hipoteki na nieruchomości rolnej w rozumieniu ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. z 2012 r. poz. 803 oraz z 2016 r. poz. 585) nie może przewyższać wartości rynkowej tej nieruchomości ustalonej na dzień ustanowienia hipoteki. Do wniosku o wpis hipoteki do księgi wieczystej dołącza się operat szacunkowy, sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami”.

Nowe zasady ustanawiania hipoteki na nieruchomości rolnej miały zastosowane od chwili wejścia w życie ustawy tj. od dnia 30 kwietnia 2016 r., z tym, że art. 12 ustawy przewidywał, że do postępowań dotyczących wpisu do księgi wieczystej wszczętych na podstawie ustawy o księgach wieczystych i hipotece i niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

            Istotność zmiany sprowadzała się do tego, że według nowych zasad ustawowo ograniczona została wysokość hipoteki, jaka mogła być ustanowiona na nieruchomości rolnej, a punktem odniesienia stała się jej wartość rynkowa ustalona na dzień ustanowienia hipoteki. Na podstawie wprowadzonej zmiany konieczne stało się także uprzednie przygotowanie operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego, który następnie musiał zostać załączony do wniosku o wpis hipoteki. Tylko po weryfikacji operatu szacunkowego możliwe stało się na etapie rozstrzygania o wpisie, czy suma hipotek w konkretnym przypadku nieruchomości rolnej nie przewyższa wartości tej nieruchomości.

Art. 68 ust. 2a ustawy o księgach wieczystych i hipotece spowodował, że notariusze przygotowując akt notarialny obejmujący oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości rolnej zaczęli wymagać przedłożenia operatu szacunkowego, by potem dołączyć go już do wniosku do sądu wieczystoksięgowego.

Podkreślenia wymaga, że w świetle nowego uregulowania bez operatu szacunkowego niemożliwe byłoby wpisanie hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości, co w dalszej konsekwencji prowadziłoby do tego, że hipoteka nie powstanie. Pamiętać bowiem trzeba, że sam wpis hipoteki do księgi wieczystej zgodnie z art. 67 ustawy o księgach wieczystych i hipotece ma charakter konstytutywny, co oznacza, że dopóki nie zostanie dokonany wpis w księdze wieczystej, nie można mówić o powstaniu hipoteki.

            Z uwagi na istotne zmiany przepisów dotyczących obrotu nieruchomościami rolnymi, które weszły w życie 30 kwietnia 2016 r., w tym opisaną powyżej zmianę dotyczącą hipotek na nieruchomościach rolnych problematyczne stało się np. udzielanie kredytów hipotecznych, gdy zabezpieczeniem miała być nieruchomość rolna. Powszechnym stała się odmowa banków udzielania kredytów w takich przypadkach.

            W tych okolicznościach konieczne okazało się przyjęcie kolejnej ustawy, której celem miała być korekta negatywnych skutków wprowadzonych zmian na proces finansowania inwestycji na gruntach rolnych. Ustawa z dnia 6 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece w art. 2 przewiduje, że uchylony zostanie ustęp 2a w art. 68 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wprowadzający nowe zasady ustanawiania hipoteki na nieruchomości rolnej.

Jak wynika natomiast z przepisów intertemporalnych ustawy z 6 lipca 2016 r. do postępowań dotyczących wpisu do księgi wieczystej wszczętych od dnia 30 kwietnia 2016 r. i niezakończonych do dnia wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 6 lipca 2016 r., czyli już bez ograniczenia co do wartości sumy hipoteki i wymogu przedkładania operatu szacunkowego.

Senat przyjął ustawę nowelizującą na posiedzeniu w dniu 22 lipca 2016 r., natomiast prezydent podpisał ustawę w dniu 30 lipca 2016 r. Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.