Fundusz Dróg Samorządowych

3.10.2018

Zwiększenie centralnego wsparcia na lokalne inwestycje drogowe zagwarantuje Fundusz Dróg Samorządowych (FDS). Już w 2019 roku FDS będzie dysponował kwotą około 5,6 mld zł. Gminy i powiaty na inwestycje drogowe będą mogły otrzymać nawet 80% dofinansowania z FDS. Zadaniem FDS będzie dofinansowanie budowy, przebudowy i remontów dróg powiatowych i gminnych, a także zadań obejmujących budowę mostów lokalizowanych w ciągach dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych.

Projekt ustawy o Funduszu Dróg Samorządowych

Rządowy projekt ustawy o Funduszu Dróg Samorządowych, przygotowany przez ministra infrastruktury, jest przedmiotem prac Sejmu.

Fundusz Dróg Samorządowych (FDS) zostanie utworzony jako państwowy fundusz celowy. Oprócz budowy dróg lokalnych, wspierał będzie także inwestycje związane z ich remontami oraz przebudowami. W jego ramach dofinansowane będą bowiem zadania polegające na budowie, przebudowie lub remoncie dróg powiatowych i gminnych, a także inwestycje na tych drogach, które zostały jednocześnie zaliczone do dróg o znaczeniu obronnym. W ramach Funduszu Dróg Samorządowych przewidziane jest również wsparcie finansowe zadań mostowych, które otrzymały dofinansowanie na przygotowanie inwestycji mostowych zgodnie z postanowieniami uchwały Nr 93/2018 Rady Ministrów z 9 lipca 2018 r. w sprawie ustanowienia Rządowego Programu Uzupełnienia Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Drogowej – Mosty dla Regionów.

Projekt ustawy o Funduszu Dróg Samorządowych określa zasady działania funduszu, gromadzenia środków, a także zasady dofinansowania zadań na drogach publicznych zarządzanych przez jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego. Projekt zakłada, że FDS zostanie utworzony w Banku Gospodarstwa Krajowego.

Premier Mateusz Morawiecki zapowiadał jego powołanie w celu sfinansowania budowy większej liczby dróg gminnych i powiatowych (jest to spełnienie obietnicy z tzw. pierwszej piątki Morawieckiego).

Przychody FDS będą pochodzić m.in. z: obligacji Skarbu Państwa, wpłaty z budżetu państwa, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Lasów Państwowych.

Więcej pieniędzy z budżetu na drogi lokalne

Zadaniem FDS będzie dofinansowanie budowy, przebudowy oraz remontów dróg powiatowych i gminnych (zadań powiatowych i gminnych). Dofinansowanie obejmie także budowę, przebudowę i remonty dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych o znaczeniu obronnym (zadania obronne). Wsparcie ma także dotyczyć budowy nowych mostów zlokalizowanych w ciągach dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych (zadań mostowych).

- "Zachowanie sieci drogowej we właściwym stanie i zapewnienie bezpieczeństwa korzystającym z niej mieszkańcom jest dla wielu samorządów bardzo trudne. Podstawowym ograniczeniem są niewystarczające środki, jakimi na ten cel dysponują powiaty i gminy. Dlatego, we współpracy z przedstawicielami samorządów, wypracowaliśmy zmiany, które pozwolą na lepsze wykorzystanie wsparcia rządu. Fundusz Dróg Samorządowych, zgodnie z zapowiedzią Premiera Mateusza Morawieckiego, umożliwi staranie się o pomoc także biedniejszym samorządom, poprzez uzależnienie dofinansowania od wysokości dochodów" – powiedział minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.

Zasadniczo samorządy o przyznanie dofinansowania ze środków FDS będą ubiegać się w konkursach. Wysokość dofinansowania ze środków FDS będzie zależeć od dochodów jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.) – im niższy dochód własny j.s.t., tym większa wartość dofinansowania, ale maksymalnie do 80% kosztów realizacji jednego zadania powiatowego lub gminnego (z wyłączeniem zadań obronnych, które będą finansowane z Funduszu w całości). Wysokość dofinansowania jednego zadania powiatowego lub gminnego nie będzie mogła przekroczyć 30 mln zł. Z Funduszu będzie można dofinansować także zadania wieloletnie.

Z Funduszu będzie można również dofinansować zadania mostowe, ale tylko takie którym przyznano wsparcie na przygotowanie inwestycji z rządowego programu uzupełnienia lokalnej i regionalnej infrastruktury drogowej – Mosty dla Regionów.

Projekt przewiduje ponadto zmiany w sposobie i zakresie finansowania inwestycji na drogach samorządowych, mające na celu zapewnienie większej ilości środków, wraz z zagwarantowaniem ich stabilności na szczeblu ustawowym. Wprowadzenie możliwości dofinansowania zadań o charakterze wieloletnim pozwoli na zwiększenie elastyczności w wydatkowaniu dostępnych funduszy.

FDS będzie mechanizmem wieloletnim, zapewnianiającym finansowanie dużych inwestycji samorządowych i tym samym pozwoli na stworzenie w przyszłości spójnej sieci dróg lokalnych. Jest to odpowiedź na oczekiwania samorządów, które wskazywały na konieczność wsparcia państwa w rozwoju lokalnej infrastruktury drogowej.

Jednostki samorządu terytorialnego będą mogły otrzymać dofinansowanie z FDS do wysokości 80% przewidywanych kosztów realizacji zadania. Wysokość dofinansowania ustali wojewoda przy pomocy komisji powołanej do oceny wniosków o dofinansowanie, biorąc pod uwagę dochody samorządu.

Środki na FDS

Środki zgromadzone w FDS będą pochodziły głównie z:

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;
budżetu państwa, z części budżetowej, za którą odpowiada minister obrony narodowej;
budżetu państwa, z części budżetowej, za którą odpowiada minister od spraw transportu;
Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe w wysokości stanowiącej równowartość 2% przychodów uzyskanych przez Lasy Państwowe ze sprzedaży drewna;
wpłat spółek w wysokości 7,5% zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym (chodzi o jednoosobowe spółki Skarbu Państwa oraz spółki, w których wszystkie akcje i udziały są własnością SP);
środków ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi;
wpływów ze skarbowych papierów wartościowych oraz innych środków publicznych.

Łącznie ze wszystkich źródeł wartość Funduszu to ponad 6 mld zł w 2019 r. Z tych środków finansowana będzie infrastruktura drogowa na szczeblu powiatowym i gminnym oraz infrastruktura obronna i inwestycje mostowe.

W planie finansowym FDS wyodrębniona będzie rezerwa w kwocie stanowiącej równowartość 5% planowanych wydatków Funduszu w danym roku, którą dysponował będzie szef rządu.

36 mld zł na wsparcie dróg samorządowych do 2028 r.

Projektowana ustawa przewiduje dofinansowanie inwestycji realizowanych na drogach lokalnych na nowych zasadach począwszy od roku 2019. Niemniej środki zgromadzone przez FDS zostaną przeznaczone na dofinansowanie również tych inwestycji samorządowych, co do których wnioski zostały złożone w naborach ogłoszonych na dotychczasowych zasadach we wrześniu br., na dotychczasowych zasadach w ramach Programu rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej na lata 2016-2019. Dzięki temu pomoc państwa na rzecz zarządców dróg powiatowych i gminnych będzie miała charakter ciągły. Zmiany w sposobie dofinansowania zadań w tym zakresie mają na celu zapewnienie większej ilości środków finansowych wraz z zagwarantowaniem ich stabilności na szczeblu ustawowym. Zwiększą także elastyczność takich inwestycji dzięki rezygnacji z planowania corocznego i możliwości dofinansowania zadań o charakterze wieloletnim.

Utworzenie Funduszu Dróg Samorządowych jest kolejnym narzędziem dofinansowania inwestycji infrastrukturalnych w sektorze dróg lokalnych. Do tej pory zrealizowano dwie edycje "Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych". W "Narodowym Programie Przebudowy Dróg Lokalnych", który prowadzony był w latach 2009-2015, wsparcie rządu możliwe było po zagwarantowaniu przez gminę wkładu własnego na poziomie od 50 do 70%. W tym czasie na budowę dróg lokalnych rząd przeznaczył niespełna 5,3 mld zł. Obecnie realizowany jest „Program rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej na lata 2016-2019” – na dofinansowanie zadań wskazanych w tym programie przewidziano 3,5 mld zł. Efekty jego wdrożenia potwierdziły zasadność wprowadzenia FDS (program będzie funkcjonował do końca 2018 r. i zostanie zastąpiony Funduszem).

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom jednostek samorządu terytorialnego, Fundusz zapewni stabilne i elastyczne dofinansowanie przedsięwzięć infrastrukturalnych na szczeblu powiatowym i gminnym. Dzięki temu w przyszłości powstanie spójna, funkcjonalna oraz bezpieczna infrastruktura drogowa i mostowa, która przyczyni się do podniesienia poziomu i jakości życia społeczności lokalnych oraz atrakcyjności i dostępności terenów inwestycyjnych. Niezadowalający standard dróg lokalnych stanowi istotną barierę w rozwoju ekonomicznym – hamuje aktywność inwestycyjną i obniża konkurencyjność regionów, a tym samym uniemożliwia zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy. Brak dogodnych połączeń mostowych skutkuje izolacją przestrzenną na obszarach rozdzielonych granicami administracyjnymi.

- "Nowy mechanizm gromadzenia oraz dysponowania środkami sprawi, że zdecydowanie zwiększy się kwota, która z budżetu zostanie przekazana na lokalne inwestycje drogowe. Wiele w tej kwestii będzie zależało również od możliwości samorządów. Z tego względu szacujemy, że w 2019 roku dofinansowania sięgną co najmniej ok. 3,5 mld zł. Natomiast FDS będzie gotowy na wsparcie samorządów sięgające nawet 5,6 mld zł" – powiedział wiceminister finansów Leszek Skiba.

Czystsze powietrze

Środki będące w dyspozycji resortu środowiska także zasilą więc Fundusz Dróg Samorządowych i pomogą zmniejszyć emisję spalin.

- "Zanieczyszczenia produkowane przez samochody oraz domowe piece w największym stopniu wpływają na powstawanie zjawiska smogu. Budowa nowoczesnych, równych dróg na terenie całej Polski przyczyni się do zmniejszenia emisji spalin, a tym samym do poprawy jakości powietrza, którym oddychamy" – powiedział minister środowiska Henryk Kowalczyk.

Fundusz Dróg Samorządowych (FDS) zostanie wsparty przez środki resortu środowiska, m.in. za pośrednictwem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dzięki temu zostaną zmodernizowane lokalne drogi i mosty, co z kolei przyczyni się do zmniejszenia emisji spalin z przejeżdżających nimi pojazdów.

- "Walka o dobrą jakość powietrza jest absolutnym priorytetem zarówno dla Ministerstwa Środowiska, jak i całego rządu. Działania na rzecz poprawy stanu powietrza wymagają współdziałania wszystkich resortów oraz samorządu lokalnego. Chodzi tu przecież o zdrowie wszystkich obywateli" – podkreślił minister Kowalczyk.

Kiedy proponowane przepisy mają wejść w życie?

Zasadniczo nowe przepisy będą obowiązywać po 14 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (regulacje dotyczące wpłat na FDS mają wejść w życie 1 stycznia 2019 r.).

Jak wspomniano, projektowana ustawa pozwoli na dofinansowanie inwestycji realizowanych na drogach lokalnych na nowych zasadach w 2019 r.