Większa ochrona dla abonentów

Nowelizacja ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw dotyczy poprawy funkcjonowania rynku telekomunikacyjnego oraz doprecyzowuje przepisy odnoszące się do jego uczestników. Nowe przepisy mają zapewnić lepszą ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami i nadużyciami związanymi m.in. z sms-ami premium.

Czemu ma słuzyć ustawa z dnia 10 maja  2018 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw?

To bardzo ważny akt, przede wszystkim dla obywateli. Reguluje on m.in. dwa główne obszary: pierwszy – dotyczący tzw. smsów premium rate, oraz drugi – dotyczący ujednolicenia przepisów, by abonent był chroniony tak, jak pozostali konsumenci. 

Celem zmian tzw. Megaustawy jest przede wszystkim usprawnienie prowadzenia działalności telekomunikacyjnej poprzez zwiększenie stopnia elektronizacji prowadzenia tej działalności. Cel ten ma zostać osiągnięty przede wszystkim poprzez wprowadzenie formy dokumentowej przy zawieraniu umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych.

Jak wspomniano, celem ustawy jest również wzmocnienie ochrony interesów użytkowników w sprawach dotyczących świadczenia usług o podwyższonej opłacie. Nowelizacja ma ograniczyć nieuczciwe praktyki związane z szeroko pojętymi usługami premium rate, czyli o podwyższonej opłacie. Dotyczy to najczęściej drogich smsów. Nowelizacja ma zapewnić kompleksową ochronę konsumentów, ale i wyposażenie regulatora rynku telekomunikacyjnego w dodatkowe, skuteczne narzędzia.

Forma umowy

Dostosowania wymagały także te przepisy Prawa telekomunikacyjnego, które odnosiły się do obowiązków operatorów względem abonentów, mające zapewnić im taką ochronę, jaka dzisiaj wynika z przepisów ustawy o prawach konsumenta.

Nowelizacja przewiduje możliwość zawarcia umowy w formie dokumentowej, która jest znacznie bardziej odformalizowaną formą zawierania umów od formy pisemnej (wymagającej odręcznego podpisu) i formy elektronicznej (wymagającej podpisania kwalifikowanym podpisem elektronicznym). Umowa będzie mogła być zawarta np. poprzez sms, czy też email.

Wprowadzenie nowej, zastrzeżonej formy zawierania umów o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, przewidzianej przepisami znowelizowanego Kodeksu cywilnego – formy dokumentowej, oznacza, że umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych będzie można zawrzeć w formie pisemnej, elektronicznej albo dokumentowej. Forma dokumentowa umożliwia złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Zgodnie z art. 77³ Kodeksu cywilnego, dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Umowa w formie dokumentowej będzie więc mogła być zawarta np. poprzez sms albo email. W celu jednakże zapewniania odpowiedniego poziomu pewności obrotu na rynku telekomunikacyjnym, przewidziano wymóg utrwalenia i dostarczenia treści zaproponowanych i uzgodnionych warunków umowy oraz oświadczenia abonenta o związaniu się tymi warunkami na trwałym nośniku.

Abonent zawierający, z różnych przyczyn, umowę w formie pisemnej (bo np. nie korzysta z nowoczesnych technologii) będzie otrzymywał od operatora cennik i regulamin usługi również w tej formie, co pozwoli osobom wykluczonym cyfrowo otrzymać te dokumenty w postaci, w jakiej będą w stanie się z nimi zapoznać. Wyeliminowane zostaną przypadki, kiedy ktoś, kto nie korzysta z Internetu bądź nie posiada komputera, otrzyma regulamin i cennik np. na płycie CD lub na założone przez operatora konto abonenckie, do którego taka osoba nie będzie w stanie dotrzeć.

W ustawie wprowadzono również zasadę, że komunikacja z abonentem odbywać się będzie w tej samej formie, w jakiej zawarta została umowa. Forma ta będzie mogła być zmieniona tylko na żądanie abonenta. Dokonując wyboru formy zawarcia umowy abonent wybierać będzie najbardziej dogodną dla siebie formę komunikacji z dostawcą. 

Zmiany w zakresie premium rate

W związku z występującymi na rynku telekomunikacyjnym nieprawidłowościami i nadużyciami, wprowadzono w ustawie zmiany mające na celu wzmocnienie ochrony abonentów przy korzystaniu z usług o podwyższonej opłacie, tzw. premium rate, czyli drogich, dodatkowo płatnych smsów. Ochrona ta będzie realizowana poprzez takie narzędzia, jak:

1. zobowiązanie dostawcy usługi o podwyższonej opłacie do każdorazowego uzyskania zgody abonenta na skorzystanie z takiej usługi bezpośrednio przed rozpoczęciem jej świadczenia; napływające sygnały o związanych z nimi nieprawidłowościach dotyczą głównie obciążania użytkowników opłatami za nieświadomie zamówione usługi, głównie subskrypcje. Aby przeciwdziałać tej sytuacji, przewidziano więc wprowadzenie dla usług objętych subskrypcją obowiązku uzyskania dodatkowej zgody użytkownika, która powinna być wyrażona bezpośrednio przed rozpoczęciem świadczenia usługi. Abonent będzie zatem musiał wyrazić zgodę na świadczenie usług bezpośrednio przed rozpoczęciem świadczenia, co zwiększy świadomość abonentów co do charakteru usługi, którą zamawiają – np. świadczenie cyklicznej, powtarzalnej usługi SMS Premium (np. dowcip dnia). Zabezpieczy to użytkowników przed ponoszeniem kosztów niechcianych usług.
2. zobowiązanie dostawcy usług telekomunikacyjnych do umożliwienia abonentowi wskazania w umowie o świadczenie usług telekomunikacyjnych progu kwotowego do wysokości, którego abonent będzie mógł zgodnie ze swoją wolą korzystać z usług o podwyższonej opłacie. Możliwe będzie wskazanie stawki „0” co oznacza całkowite zablokowanie płatnych usług o podwyższonej opłacie.Przekroczenie progu zaskutkuje koniecznością poinformowania abonenta o tym fakcie i automatyczną blokadą połączeń na numery Premium. Obecnie blokada jest uruchamiana dopiero na żądanie abonenta – projekt wprowadza obowiązek uruchomienia jej natychmiast po osiągnięciu wybranego lub domyślnego progu.
3. wskazanie progu domyślnego w wysokości 35 zł w przypadku, gdy abonent nie określił żadnego progu kwotowego; przekroczenie wskazanego lub domyślnego progu kwotowego skutkowało będzie koniecznością poinformowania abonenta o tym fakcie i automatyczną blokadą połączeń na numery o podwyższonej opłacie; w celu ochrony najmniej świadomych użytkowników (osoby starsze, dzieci) przewidziano więc wprowadzenie domyślnego progu kwotowego, po osiągnięciu którego nastąpi blokada połączeń na numery o podwyższonej opłacie. 
4. nowością będzie także możliwość całkowitego zablokowania usług premium rate, także takich, które nie powodują obowiązku zapłaty, ale mogą być uciążliwe. Nowelizacja wprowadza więc możliwość blokowania połączeń nawet w przypadku, gdy są bezpłatne. Chodzi o ochronę głównie dzieci przed nieprzeznaczonymi dla nich treściami.
5. wprowadzenie sankcji za naruszenie zasad świadczenia usług o podwyższonej opłacie. Dostawca usług telekomunikacyjnych świadczący takie usługi, w przypadku naruszenia zasad ich świadczenia, nie będzie uprawniony do naliczenia opłaty za usługi świadczone z naruszeniem zasad. Oprócz zatem ochrony prewencyjnej przed świadczeniem niechcianych usług, znowelizowane przepisy przewidują ochronę następczą: użytkownik nie będzie ponosił kosztów usług świadczonych niezgodnie z prawem. Jeśli więc dojdzie do nadużyć lub niedopełnienia obowiązków, abonent nie będzie mógł być obciążony opłatą. Zwiększy to skuteczność ochrony praw konsumentów, szczególnie tych bardziej podatnych na nieetyczne praktyki rynkowe.
6. uzależnienie możliwości świadczenia usług o podwyższonej opłacie od wpisania ich do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, zwanego dalej „Prezesem UKE”.
7. zobowiązanie dostawcy usług o podwyższonej opłacie do zamieszczenia informacji o nich na rachunku telefonicznym. Dzięki temu abonent będzie świadomy, gdzie kierować reklamację.

Tak więc ochronie abonenta przed nieprzewidzianymi rachunkami za usługi o podwyższonej opłacie i niechcianymi usługami ma służyć wzmocnienie regulacji dotyczących progów kwotowych na tzw. usługi premium rate, czyli drogich, dodatkowo płatnych smsów. Do dotychczasowych trzech progów: 35, 100 i 200 zł dodaje się próg 0 zł (czyli całkowita blokada tego rodzaju usług). Obecnie abonent może, ale nie musi określać, czy chce korzystać z usługi smsów o podwyższonej opłacie; a jeśli chce – do jakiej kwoty. W efekcie jest to furtka do nadużyć dla nieuczciwych firm. Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli abonent nie określi żadnego progu - progiem domyślnym będzie 35 zł. 

Uporządkowanie rejestru usług o podwyższonej opłacie, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (regulatora rynku telekomunikacyjnego)

Podmiot realizujący dodatkowe świadczenie (czyli treść, a nie usługę telekomunikacyjną) będzie musiał podać więcej informacji w zgłoszeniu, m.in. wskazać adres poczty elektronicznej i numer telefonu, które umożliwią skuteczny kontakt z dostawcą usługi.

Zgłoszenie będzie zawierać oświadczenie o prawdziwości danych w zgłoszeniu – odpowiedzialność karna za podanie nieprawdziwych danych – obecnie brak jest takiej sankcji,
Nowy termin zgłoszenia usługi do rejestru – 14 a nie 7 dni przed rozpoczęciem świadczenia.

Na dostawcach dodatkowego świadczenia ciążyć będzie obowiązek stałej aktualizacji danych zawartych w rejestrze, aby rejestr zawierał tylko aktualne dane o faktycznie oferowanych na rynku usługach.

Operator (a zatem podmiot, na czyjego infrastrukturze oferowane będą usługi – może być niezależny od dostawcy usługi o podwyższonej opłacie) będzie miał obowiązek blokować usługi niewpisane do rejestru, co wymusi na podmiotach zamierzających oferować tego rodzaju usługi, wpisywanie się i dbanie o aktualność danych w rejestrze.

Zmiany w rozstrzyganiu sporów

Ustawa likwiduje stałe polubowne sądy konsumenckie przy Prezesie UKE. Nie będzie więc stałego polubownego sądu konsumenckiego przy Prezesie UKE, a nowelizacja zastąpi go funkcjonującym już pozasądowym rozwiązywaniem sporów konsumenckich (ADR). Likwidacja sądów polubownych związana jest z wejściem w życie w dniu 10 stycznia 2017 r. ustawy z dnia 23 września 2016 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich (Dz.U. poz. 1823). Zgodnie z tą ustawą, Prezes UKE stał się podmiotem uprawnionym do prowadzenia postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich. Jak wskazuje wnioskodawca, realizacja przez Prezesa UKE tej kompetencji zapewni pokrycie sektora telekomunikacyjnego i pocztowego w zakresie pozasądowego rozwiazywania sporów konsumenckich, w związku z czym nie istnieje potrzeba utrzymywania dodatkowej instytucji w postaci stałego polubownego sądu konsumenckiego.

Procedura ADR stanowi dużo bardziej przystępną dla konsumentów formę dochodzenia roszczeń. W porównaniu do ścieżki sądowej jest ona tańsza (brak opłaty sądowej) i szybsza (przepisy nakazują zamknięcie sprawy w ciągu  90 dni), a tym samym  zdecydowanie bardziej efektywna. Stanowi prosty, wygodny, szybki i tani sposób dochodzenia swoich praw. Przy jednoczesnym zachowaniu zasad poufności i poszanowania prywatności, zwiększa zaufanie konsumentów do rynku telekomunikacyjnego i pocztowego, pozwalając na pełniejsze wykorzystanie jego potencjału.

Korzyści z nowych rozwiązań odczują także przedsiębiorcy, ponieważ szybki i skuteczny sposób rozwiązywania sporów na drodze ADR pozwoli dostawcom usług telekomunikacyjnych i operatorom pocztowym uniknąć długich postępowań sądowych w sytuacjach spornych z konsumentami.

W celu rozpowszechnienia procedury ADR Prezes UKE publikuje na stronie internetowej informacje związane z prowadzonymi postępowaniami. Jednocześnie, w celu ułatwienia użytkownikom dostępu do postępowań, zapewniona jest możliwość złożenia wniosku o wszczęcie postępowania za pośrednictwem formularza elektronicznego.

System powiadamia obywateli o zagrożeniach

Ustawa zawiera też bardzo istotną zmianę ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2017 r. poz. 209 i 1566). Zmiana polega na wprowadzeniu nowego systemu powiadamia obywateli o zagrożeniach, które mogą spowodować sytuację kryzysową na danym obszarze. Na telefony wszystkich abonentów znajdujących się na obszarze objętym możliwym zagrożeniem, zostanie wysłana krótka wiadomość tekstowa (sms) z informacją o zagrożeniu. Mechanizm powiadamia o zagrożeniu będzie wyglądał w sposób następujący:

1. ministrowie kierujący działami administracji rządowej, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz starostowie niezwłocznie informują dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa o zagrożeniu, które może skutkować wystąpieniem sytuacji kryzysowej, oraz wskazują obszar zagrożenia. Właściciele, posiadacze samoistni i zależni obiektów, instalacji, urządzeń i usług infrastruktury krytycznej będą obowiązani do niezwłocznego informowania zarówno dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa jak i właściwe terytorialnie wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego o zakłóceniu funkcjonowania infrastruktury;
2. dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa po otrzymaniu informacji od ww. podmiotów, będzie dokonywał jej analizy i ewentualnej weryfikacji a następnie może zażądać od operatorów ruchomej publicznej sieci telekomunikacyjnej niezwłocznego i nieodpłatnego wysłania komunikatu alarmowego do wszystkich abonentów na określonym przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa obszarze.

Poprawa skuteczności kontroli

Zgodnie z nowelizacją, poprawie ulegnie skuteczność kontroli. Nowelizowane przepisy przewidują:

• rozszerzenie możliwości prowadzenia postępowania pokontrolnego;
• możliwość nałożenia kary za stwierdzone nieprawidłowości, niezależnie od wydania zaleceń pokontrolnych.

Zmiana w zakresie prowadzenia postępowań pokontrolnych wobec wszystkich kontrolowanych podmiotów usuwa lukę polegającą na braku możliwości podjęcia przez Prezesa UKE działań w stosunku do niektórych kategorii podmiotów, np. osoby fizycznej wykorzystującej częstotliwości bez uprawnień.

Z kolei proponowana regulacja dająca możliwość nałożenia kary niezależnie od prowadzonego postępowania pokontrolnego przyczyni się do skuteczniejszego reagowania na pojawiające się nieprawidłowości, w szczególności zagrażające interesom konsumentów.

Zmiany wpłyną pozytywnie na skuteczność usuwania niezgodności z przepisami prawa, a w konsekwencji zwiększą pewność obrotu gospodarczego i poziom ochrony użytkowników usług telekomunikacyjnych.

Nowe narzędzia Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej

Prezes UKE będzie mógł w drodze decyzji nakazać:

• przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu - zablokowanie dostępu do numeru lub pobierania opłat za usługi Premium,
• podmiotowi realizującemu dodatkowe świadczenie - zaprzestanie świadczenia usługi,
• usługodawcy (np. portalowi społecznościowemu) - usunięcie informacji promocyjnych lub reklamowych usług Premium.

Przewidziano także wprowadzenie kar za brak blokowania usług o podwyższonej opłacie niewpisanych do rejestru.

Świadczenie usług przez JST

Ustawa zmienia również ustawę z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2062). 

Nowelizacja przewiduje m.in.:

• rezygnację z wydawania przez Prezesa UKE zgód w formie decyzji administracyjnych;
• określenie warunków świadczenia przez jednostkę samorządu terytorialnego (JST) bezpłatnego dostępu do internetu w Megaustawie i rozporządzeniu w sposób zapewniający świadczenie usług o wysokiej przepływności;
• ograniczenie zasięgów samorządowych hotspotów wyłącznie do przestrzeni publicznej.

Pierwsza z ww. zmian polega na rezygnacji z wydawania przez Prezesa UKE decyzji dotyczących zgody na świadczenie przez jednostki samorządu terytorialnego usługi dostępu do Internetu bez pobierania opłat lub w zamian za opłatę niższą niż cena rynkowa. Celem tej zmiany jest zmniejszenie obciążeń administracyjno-prawnych związanych z postępowaniem w sprawie wydania przedmiotowej decyzji zarówno dla jednostek samorządu terytorialnego, jak i dla Prezesa UKE oraz zapewnienie lokalnej społeczności dostępu do Internetu o odpowiednio wysokiej transmisji danych.  

Zmiany te mają na celu zapewnienie dostępu do internetu o wysokiej jakości (łącza o przepływnościach min. 30 Mbit/s). Zapewni to użytkownikom końcowym możliwość efektywnego korzystania z internetu w miejscach publicznych, w szczególności funkcjonalny dostęp do usług cyfrowych takich jak e-administracja, e-zdrowie czy obywatel.gov.pl. Nowe regulacje wpłyną pozytywnie na zwiększenie zainteresowania usługami szerokopasmowego dostępu do internetu, a także rozwój budowanej przez JST infrastruktury.

Jednocześnie zmiany te nie będą ingerować w konkurencję na lokalnych rynkach, ponieważ bezpłatny dostęp do internetu świadczony przez JST zostanie ograniczony jedynie do miejsc publicznych.

Takie regulacje wpisują się w główne założenia określone w Strategicznych kierunkach działań Prezesa UKE w latach 2017-2021 oraz w politykę Komisji Europejskiej, mające na celu wyposażenie do 2025 r. w łącza internetowe o wysokiej przepływności miejsc, gdzie są świadczone usługi publiczne, takich jak: placówki administracji publicznej, szkoły, biblioteki i szpitale.

Kiedy nowe przepisy wchodzą w życie?

Ustawa wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia z wyjątkiem:

1. przepisów dotyczących zniesienia sądu polubownego przy Prezesie UKE, które wchodzą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia;
2. przepisów dotyczących rezerwacji częstotliwości do realizacji zadań z zakresu łączności głosowej i transmisji danych do zarządzania sieciami przesyłu lub dystrybucji paliw gazowych, płynnych lub energii elektrycznej, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl