Odmowa nadania biegu obywatelskiemu projektowi ustawy

Sąd Najwyższy rozpoznał skargę komitetu inicjatywy obywatelskiej na postanowienie Marszałka Sejmu RP o odmowie nadania biegu obywatelskiemu projektowi ustawy

10 sierpnia Sąd Najwyższy oddalił skargę Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej Ustawy Uczciwa Polska oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej: Komitet) na postanowienie Marszałka Sejmu RP o odmowie nadania biegu projektowi ustawy przygotowanemu przez ten Komitet.

Postanowieniem nr 5 z dnia 27 czerwca 2023 r. Marszałek Sejmu, na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli (t.j. Dz.U. 2018, poz. 2120; dalej: ustawa o inicjatywie) odmówił nadania biegu projektowi ustawy Uczciwa Polska oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Jak wskazano w uzasadnieniu postanowienia, nie został spełniony wymóg złożenia co najmniej 100 000 podpisów osób udzielających poparcia projektowi ustawy.

Na powyższe postanowienie Komitet wniósł skargę do Sądu Najwyższego, podnosząc, że spełnił wymóg złożenia 100 000 podpisów, bowiem przy składaniu zawiadomienia o utworzeniu komitetu inicjatywy złożono 35 120 podpisów, a następnie dołączono do nich 83 643 podpisy co w sumie daje liczbę 118 763.

Argumenty SN

Sąd Najwyższy oddalił skargę Komitetu (sygn. akt I NO 36/23) podkreślając, że art. 118 Konstytucji RP, który wprowadza do polskiego systemu prawnego instytucję obywatelskiej inicjatywy legislacyjnej, odsyła jednocześnie do szczegółowych uregulowań ustawy o inicjatywie, która wyraźnie rozróżnia dwa etapy realizacji obywatelskiego prawa inicjatywy ustawodawczej.

Pierwszy etap polega na rejestracji komitetu inicjatywy ustawodawczej i obejmuje zawiadomienie Marszałka Sejmu RP o jego utworzeniu i przedłożenie projektu ustawy popartego podpisami minimum tysiąca obywateli (art. 6 ustawy o inicjatywie). Drugi etap polega na zgromadzeniu przez zarejestrowany w ten sposób Komitet poparcia dla przedłożonego projektu ustawy ze strony minimum 100 000 obywateli (art. 2 w zw. z art. 4 w zw. z art. 10 ustawy o inicjatywie). Zgłaszając utworzenie komitetu inicjatywy ustawodawczej załączyć można więcej niż tysiąc podpisów obywateli popierających projekt – choćby prewencyjnie ze względu na możliwe nieprawidłowości w składanych podpisach – jednak w świetle art. 6 ust. 1 zd. pierwsze ustawy o inicjatywie, jedynie tysiąc tych podpisów może być zaliczonych na poczet ogólnego wymogu przedstawienia poparcia ze strony 100 000 obywateli.

Sąd Najwyższy podkreślił, że ograniczenie ilości podpisów osób popierających utworzenie komitetu inicjatywy ustawodawczej, które można zaliczyć na poczet spełnienia wymogu zebrania 100 000 podpisów pod projektem ustawy, uzasadnione jest faktem, że podpisy składane wraz ze zgłoszeniem komitetu inicjatywy ustawodawczej zbierane są na znacznie łagodniejszych zasadach niż podpisy zbierane po dokonaniu tego zgłoszenia (brak limitu czasowego, brak wymogu uzyskania osobowości prawnej komitetu, brak wymogu wyłożenia do wglądu projektu ustawy w miejscu zbierania podpisów). Z tego też względu, możliwość zaliczenia na poczet wymaganych 100 000 podpisów, tysiąca podpisów zebranych przed zgłoszeniem komitetu inicjatywy ustawodawczej jest rozwiązaniem wyjątkowym i nie stosuje się do pozostałych (przekraczających liczbę tysiąca) podpisów złożonych wraz ze zgłoszeniem komitetu inicjatywy ustawodawczej.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl