Opinia PKPP Lewiatan w sprawie ustanowienia Krajowej strategii na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy

Proponowane kierunki rozwiązań strategicznych stanowią nie tylko realizację wspólnotowej strategii Unii Europejskiej, ale także wychodzą naprzeciw oczekiwaniom społecznym. W pełni popieramy przedstawione rozwiązania w projekcie uchwały i załącznikach. Jednak obawiamy się, że przedłożone działania okażą się mało efektywne, biorąc pod uwagę możliwości ich finansowania.

Zwracamy uwagę na konieczność zintensyfikowania działań ukierunkowanych na potrzeby pracodawców, aby mogli skuteczniej wywiązywać się z obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Brakuje wyraźnego nastawienia na pomoc pracodawcom w celu stworzenia warunków umożliwiających podnoszenie standardów pracy w postaci np.: realizacji różnych projektów i programów wsparcia, szkoleń typowo branżowych, organizacji przez poszczególne resorty seminariów i spotkań w celu popularyzacji ustawodawstwa i dobrych praktyk.

W środowisku pracodawców odczuwany jest wciąż niedosyt informacyjny, stąd należy wzmóc działania popularyzatorskie i prewencyjno-wychowawcze. Często spotykamy się z pytaniami, jak prawidłowo ukierunkować działalność, zwłaszcza gdy mogą pojawić się różnego typu zagrożenia. Wiele problemów mają pracodawcy rozpoczynający działalność gospodarczą lub zatrudniający niewielką liczbę pracowników, gdyż nie mają wiedzy i dostatecznych środków finansowych na spełnienie wielu wymogów prawa, a nie ma odpowiednich punktów (ośrodków) wsparcia, które służyłyby poradą i pomocą w rozwiązywaniu bieżących problemów. Podejmowane przez Państwową Inspekcję Pracy działania są niewystarczające. Stąd warte rozważenia jest utworzenie punktów informacyjno-doradczych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jako wydzielonych komórek przy inspektoratach pracy, a nawet innych jednostkach na poziomie lokalnym lub regionalnym, z którymi pracodawcy mają kontakt z racji prowadzenia działalności. Nie satysfakcjonuje nas stwierdzenie, że „ ... tam gdzie jest to możliwe i uzasadnione, Państwowa Inspekcja Pracy powinna w większym zakresie prowadzić działania informacyjne i doradcze..." Należy wyraźnie określić w jaki sposób tego rodzaju działania będą realizowane.

Powinno się przewidzieć środki finansowe na kontynuowanie funkcjonowania ośrodków regionalnych konsultacyjnych, które mają służyć pomocą w zakresie porad technicznych. W ramach realizacji projektu unijnego, którego beneficjentem jest Centralny Instytut Ochrony Pracy, powstało 17 takich ośrodków. Jednak nie zaplanowano ich kontynuacji, co trudno zrozumieć, gdyż osoby zostały przeszkolone i nie będzie można wykorzystać tego potencjału kadrowego.
Naszym zdaniem działania, zwłaszcza badawcze, nie nadają się do wykorzystania przez pracodawców i stają się literaturą naukową, a przecież powinny służyć praktyce. Programy realizowane przez Centralny Instytut Ochrony Pracy powinny opierać się na rzeczywistej diagnozie potrzeb i nie służyć wyłącznie celom naukowym, gdyż stają się materią nieprzystępną dla pracodawcy, który nie jest znawcą i specjalistą w zakresie problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy.
Jednym z zadań jest wzmożenie działań kontrolnych na rzecz wzmocnienia systemu ochrony pracy. Uważamy, że nie intensyfikacja kontroli, lecz nauczanie i uświadamianie wpłynie na poprawę warunków pracy u pracodawców. Ponadto działalność profilaktyczno-ochronna pozwoli zrozumieć wagę problemów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które nie zawsze jest traktowane priorytetowo i wpłynąć pozytywnie na zmianę mentalności, nie tylko pracodawców, ale i pracowników, którzy mimo poleceń przełożonych, nie zawsze przestrzegają standardów ochronnych. Dotyczy to kontroli przeprowadzanych nie tylko przez Państwową Inspekcję Pracy, ale również Państwową Inspekcję Sanitarną.

W ramach wprowadzania rozwiązań systemowych należy rozważyć integrację PIP z Państwową Inspekcją Sanitarną. Chodzi bowiem o ograniczenie liczby instytucji kontrolnych, zwłaszcza, że zakres zadań w części pokrywa się. Byłoby to niewątpliwie korzystne dla pracodawców, którym zmniejszyłaby się liczba kontroli. Ponadto Państwowa Inspekcja Pracy nie dysponuje bazą badawczą (np. laboratoria). Trudno więc mówić o skutecznym nadzorze nad chociażby ilością czynników szkodliwych w środowisku pracy - bo inspektorzy pracy nie dysponują aparaturą pomiarową. Tymczasem inspektor pracy powinien mieć realną możliwość, aby w każdej chwili tego rodzaju dane uzyskać.

Integracja z Państwową Inspekcją Sanitarną stworzyłaby taką możliwość z tym, że minister właściwy do spraw pracy we współpracy z ministrem zdrowia powinien mieć wpływ na funkcjonowanie połączonych inspekcji.

Powinny zostać opracowane wskaźniki pozwalające ocenić skuteczność podejmowanych działań. Wobec ich braku ocena działań może być całkiem dowolna. Należy wypracować kryteria, na podstawie których stwierdzi się efektywność realizacji poszczególnych zadań. Chodzi o podawanie konkretnych wskaźników (np. redukcja wypadków w branży o ...% w porównaniu do roku ....).
W kontekście ograniczania obciążeń administracyjnych konieczne jest rozważenie potrzeby dodatkowego zatrudniania pracowników. Warto przypomnieć, że Państwowa Inspekcja Pracy została wzmocniona kadrowo na skutek przejęcia pracowników urzędów wojewódzkich wykonujących kontrolę legalności zatrudnienia na mocy uchwalonej niedawno ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy.

Generalnie zgadzamy się z przedstawioną wstępnie oceną stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce. Nie podzielamy poglądu przedstawionego na str. 3 , że „nie jest możliwe dokonywanie porównań liczby wypadków, wskaźników w Polsce z danymi z innych krajów, ponieważ występują znaczne różnice w definicji wypadku przy pracy". Różnice w definicji, które w niektórych państwach występują nie przeszkadzają przy przeprowadzeniu porównań, naturalnie z pewnym omówieniem.
Przedstawione diagnozy przy każdym omawianym temacie nie są diagnozami, np.:

• „Niezbędne jest pełne dostosowanie sytemu rejestracji wypadków..."(str. 12),

• „...pracownicy powinni podlegać wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim". ( str.13),

• „Ważne jest zapobieganie zagrożeniom zawodowym....." ( str. 17 ),

• „....należy opracować i stworzyć narzędzia umożliwiające jak najszerszy dostęp do wiedzy...." ( str. 20).

Wyżej wymienione sformułowania powinny się znaleźć w podrozdziałach dotyczących działań.
Jeśli chodzi o realizację programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy", to poza określeniem koordynatora i głównego wykonawcy konieczne jest wskazanie wprost organu monitorującego i kontrolującego realizację programu.

Przedstawiony dokument uwzględnia właściwie wszystkie zagadnienia i problemy wpływające na stan bezpieczeństwa i higieny pracy w kraju. Za szczególnie istotne uważamy wyposażenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w uprawnienia koordynujące politykę państwa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Uważamy także, że w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw Państwowa Inspekcja Pracy powinna stworzyć program działań informacyjnych i doradczych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy we współpracy z pracodawcami na szczeblu lokalnym.

Niezbędne jest dokonanie zmian w ustawie z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków i chorób zawodowych, a szczególnie zwiększenie nakładów na prewencję wypadkową. W związku z powyższym proponujemy zmienić zapis na str. 11, że nakłady na prewencję wypadkową powinny wynosić minimum 1% należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe.

Załączony harmonogram realizacji strategii zawiera jednak tylko zapisy przeniesione z części ogólnej, bez propozycji etapów realizacji zadań, sposobów ich realizacji i szczegółowych terminów. Biorąc pod uwagę fakt, że czas realizacji strategii już się rozpoczął ( jest połowa 2008 r.), to na tym etapie zapisy ogólnikowe są niewystarczające.

W związku z tym harmonogram powinien być doprecyzowany, a mianowicie:

• W załączniku nr 2 proponujemy wprowadzić do tabeli oprócz: opisu zadań, organu realizującego zadania i sposobu realizacji zadania, dodatkowy punkt „organ monitorujący zadania".

• Z punktu 8 proponujemy wykreślić zadanie dla Urzędu Zamówień Publicznych, gdyż nie ma ono nic wspólnego z rozdziałem dotyczącym „ włączenia problematyki bhp do programów edukacji i szkoleń". Wymienione zadania powinno się określić osobno.

• Wszystkie zadania związane z przeglądem i opracowywaniem nowych lub nowelizacją starych przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy ( lub przepisów związanych z tą problematyką) powinny być podzielone na etapy, powinien być określony sposób realizacji zadania ( np. powołanie zespołu specjalistów - ekspertów do realizacji zadania, skład takiego zespołu) i szczegółowe terminy realizacji uwzględniające obowiązujący aktualnie tryb legislacji.

Uwaga dotyczy zadań zapisanych w punktach 1, 2, 3, 4, 8 harmonogramu.

• Zadania dotyczące prac naukowo - badawczych zapisane w punktach 7, 9 i 10 harmonogramu powinny zawierać ogólne cele, założenia i zakres prac, sposób ich realizacji i dokładne terminy.

• Zadania dotyczące wzmocnienia działań na rzecz przestrzegania przepisów bhp i transfer wiedzy z zakresu bhp zapisane w pkt. 3 i 10 harmonogramu powinny być doprecyzowane w jakim zakresie i w jaki sposób będą realizowane ( np. plan wspólnych kontroli wszystkich zaangażowanych w realizację zadań organów, organizacja doradztwa edukacyjnego, ewentualne wydawnictwa z tego zakresu).

• Zadanie dotyczące poprawy skuteczności ochrony zdrowia obejmujące m. innymi zintensyfikowanie kontroli sanitarnych i zapewnienie profilaktycznych badań lekarskich musi być ściśle związane z projektowanymi zmianami systemu ochrony zdrowia.

Źródło: PKPP Lewiatan, www.pkpplewiatan.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl