Projekt nowego Prawa zamówień publicznych w przygotowaniach

24.6.2019

Projekt nowego Prawa zamówień publicznych zaakceptowany przez Stały Komitet Rady Ministrów

Zwiększenie liczby firm, w tym małych i średnich, startujących w przetargach; wydawanie pieniędzy w systemie zamówień publicznych w sposób efektywny - czyli tak, by uzyskiwać jak najlepsze produkty w konkurencyjnej cenie - oraz uwzględniający strategiczne cele państwa, m.in. wzrost innowacyjności – takie mają być najważniejsze efekty nowego Prawa zamówień publicznych (PZP). Projekt nowej ustawy zaakceptował właśnie Stały Komitet Rady Ministrów. Teraz czeka on na rozpatrzenie przez rząd.

- "System zamówień publicznych z roku na rok staje się coraz mniej konkurencyjny. Jeszcze w 2017 roku do przetargu średnio stawały niespełna 2,5 firmy. W ubiegłym roku - już tylko 2,19. W efekcie system finansowany z ogromnych pieniędzy publicznych jest swoistym klubem dla wybranych. Czas to zmienić, dlatego m.in. przygotowaliśmy nowe Prawo zamówień publicznych" – powiedziała minister Jadwiga Emilewicz. Jak zaznaczyła: - "W systemie zamówień nasze państwo wydało ok. 163,2 mld zł w 2017 r. i aż 202 mld w 2018 r. To blisko 10 proc. naszego PKB! Chcemy, aby te pieniądze - bardziej niż dotychczas – były wydawane efektywnie oraz służyły wzmocnieniu polskich firm. A także, by wzmacniały innowacyjność polskiej gospodarki i pomagały w osiąganiu naszych celów gospodarczych i społecznych".

Minister wyjaśnił też:

- Zdecydowaliśmy się na przygotowanie nowej ustawy, ponieważ dotychczas obowiązujące PZP z 2004 r. nowelizowano już kilkadziesiąt razy, przez co stało się ono mało czytelne. Obecne przepisy skupione są przede wszystkim na procedurze wyboru wykonawcy, zapomina się w nich natomiast o pozostałych etapach zamówienia. Sięgnęliśmy więc po najlepsze praktyki zakupowe w biznesie po to, by przetarg nie był już celem samym w sobie. Przygotowanie projektu nowego PZP poprzedziły konsultacje ogólnej koncepcji zmian. Pozytywnie przyjęto zarówno koncepcję, jak i poddanie tej inicjatywy prekonsultacjom. Z aprobatą spotkała się zdecydowana większość naszych propozycji, w tym obowiązkowe zaliczki i częściowe płatności, klauzule abuzywne czy zasada współdziałania zamawiającego i wykonawcy.

Natomiast wiceminister Marek Niedużak wskazał:

- "Głównym celem nowej ustawy jest zwiększenie efektywności systemu zamówień, a co się z tym wiąże - wzrost konkurencyjności i atrakcyjności rynku zamówień publicznych. Żeby zrealizować nasz cel, bardzo długo rozmawialiśmy z rynkiem, zarówno na etapie koncepcji nowego prawa, jak i samego procesu legislacyjnego. Dzięki temu wnikliwie zdiagnozowaliśmy jego problemy. Uproszczenie procedur i wyrównanie pozycji stron to założenia, które przyświecały nam przy pracy nad projektem".
- "Jak wskazują badania, postawienie na konkurencyjność i poprawa procesu udzielenia zamówień, mogą przynieść zamawiającym oszczędności na poziomie nawet 30% obecnych wydatków" - dodał.

Zamówienia publiczne a gospodarka – podstawowe dane

Zamówienia publiczne to kluczowa forma udziału sektora publicznego w gospodarce. W ich ramach towary, usługi i roboty budowlane zamawia w Polsce prawie 34 tys. podmiotów. Wartość zamówień udzielanych w procedurach przewidzianych w PZP to ok. 202 mld zł w 2018 r., co stanowi ok. 9,55% PKB (w 2017 r. 163 mld zł, 8,2% PKB). Przybliżona wartość rynku zamówień publicznych, uwzględniająca również zamówienia udzielane poza ustawą, wyniosła 234,6 mld zł w 2017 r. (174,3 mld zł w 2016 r.).
Zamówienia publiczne silnie wpływają na najistotniejsze gałęzie naszej gospodarki. Od rynku zamówień w znacznej mierze zależne są np. firmy budowlane. W wielu branżach dla co czwartego przedsiębiorcy zamówienia publiczne stanowią ponad połowę przychodów, a dla co dziesiątego - 75%. Odpowiednio ukierunkowane i zarządzane zamówienia publiczne mogą więc istotnie przyczyniać się do wzrostu siły przedsiębiorstw. Natomiast źle przeprowadzane postępowania, brak współpracy na linii zamawiający-wykonawca czy też restrykcyjne umowy, mogą prowadzić nawet do upadku firm.

Problemy do rozwiązania

Główne problemy, które ma rozwiązać nowe Prawo zamówień publicznych, to:

nieproporcjonalnie mały, w stosunku do potencjału, udział przedsiębiorców z sektora MŚP w rynku zamówień publicznych,
niska konkurencyjność i zmniejszające się zainteresowanie wykonawców rynkiem zamówień publicznych (w 2017 r. w ok. 43% postępowań złożona została tylko jedna oferta),
brak równowagi w pozycji zamawiającego i wykonawcy,
brak powiązania wydatków na zamówienia publiczne z realizacją polityki oraz celów strategicznych państwa, m.in. wzrostu innowacyjności,
wybieranie rozwiązań najtańszych, zamiast najbardziej efektywnych w dłuższym okresie,
koncentracja zamawiających na spełnieniu wymogów formalnych, zamiast na uzyskaniu najlepszego jakościowo produktu lub usługi,
ograniczona dostępność do środków odwoławczych do Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) oraz skarg na wyroki KIO do sądów powszechnych, niejednolitość orzecznictwa KIO i sądów powszechnych,
nieefektywny system kontroli zamówień publicznych.

Kluczowe propozycje nowej ustawy

Zasada efektywności

Projekt wprowadza nową zasadę zamówień publicznych – zasadę efektywności, rozumianą jako uzyskanie jak najlepszego stosunku poniesionych nakładów do uzyskanych efektów. Ma to zapewnić obniżenie kosztów nie poprzez poszukiwanie jak najniższej ceny, ale sprawnie prowadzoną procedurę wykorzystującą wszystkie dostępne w ustawie narzędzia.

Procedura uproszczona poniżej progów unijnych

Jednym z kluczowych rozwiązań nowych przepisów jest wprowadzenie procedury uproszczonej poniżej tzw. progów unijnych oraz uproszczeń w innych trybach i konkursach.

Obowiązkowe, częściowe płatności i zaliczki w dłuższych umowach

Wsparciu MŚP służyć będą też m.in. obowiązkowe, częściowe płatności i zaliczki w dłuższych umowach oraz wzmocnienie podziału zamówień na części. Uzyskanie wzrostu liczby startujących w przetargach chcemy osiągnąć poprzez zwiększenie roli dialogu z wykonawcą na etapie przygotowania postępowania, koncentrację ogłoszeń o zamówieniach w Biuletynie Zamówień Publicznych, wprowadzenie zasady współdziałania przy realizacji zamówienia.

Katalog klauzul niedozwolonych (abuzywnych)

Na rzecz zrównoważenia pozycji stron działać będą z kolei m.in. wprowadzenie katalogu klauzul abuzywnych (czyli niedozwolonych) oraz nowych zasad waloryzacji wynagrodzenia. Jeżeli pojawią się problemy, zamawiający będzie również zobowiązany do dokonania ewaluacji realizacji umowy.

Obniżone opłaty od skargi

Nowe prawo usprawni też postępowanie skargowe na orzeczenia KIO. Służyć temu będzie m.in. obniżenie opłaty od skargi na orzeczenie KIO (opłata za skargę do sądu to dziś pięciokrotność opłaty wniesionej do KIO, a projekt przewiduje zmniejszenie jej do trzykrotności), czy wydłużenie terminu na wniesienie takiej skargi. Planowane jest ponadto wyznaczenie osobnego sądu ds. zamówień publicznych.

Ugodowe rozwiązywanie sporów

Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie mechanizmu koncyliacji – tzn. ugodowego załatwiania największych sporów między wykonawcą a zamawiającym na etapie wykonywania umowy. Strony będą mogły zwrócić się do Sądu Polubownego działającego przy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej o szybkie rozstrzygnięcie takiego sporu, zanim trafi on na drogę sądową.

Komitet ds. kontroli w zamówieniach publicznych

Następne rozwiązanie to wspólne dla wszystkich zasady przeprowadzania kontroli oraz powołanie komitetu ds. kontroli w zamówieniach publicznych, czyli forum współpracy i wymiany informacji pomiędzy organami.

Wzmocnienie roli Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych

Projekt przewiduje również wzmocnienie roli Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w przygotowywaniu i propagowaniu dobrych praktyk i wzorów dokumentów, które będą stanowiły wsparcie dla zamawiających. Urząd będzie pomagał przedsiębiorcom oraz zamawiającym. W tym celu będzie tam działać m.in. specjalna infolinia. Prezes Urzędu będzie również publikował postanowienia umowne sprzeczne z zasadami wskazanymi w PZP oraz wyjaśniał wątpliwości interpretacyjne np. u organów kontroli.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl