Przedsiębiorcy i bankowcy o sytuacji w polskiej gospodarce

25.5.2009

PKPP Lewiatan uważa, że obecne priorytety polityki gospodarczej i społecznej to pomoc firmom w utrzymaniu miejsc pracy i zachowaniu płynności finansowej oraz pomoc osobom, które utracą pracę, a także przywrócenie zaufania na rynkach finansowych w celu zapewnienia finansowania gospodarce oraz utrzymanie możliwie dużego napływu kapitału zagranicznego.

Większość gospodarek europejskich ma już głowę pod wodą - zakończyły 1. kwartał 2009 r. dużymi spadkami PKB. W wielu przypadkach nie jest to pierwszy kwartał spadków. Polska jest jednym z niewielu krajów, w których PKB w pierwszym kwartale wzrośnie - nie mamy jeszcze danych z GUS, ale szacujemy, że będzie to wzrost o 1-1,1%. Można się cieszyć, że jest lepiej niż w innych krajach, ale taki wynik oznacza, że wzrost konsumpcji poważnie wyhamował, inwestycje są na minusie - tak prywatne, jak i ciągle nieuruchomione na potrzebną skalę inwestycje publiczne. Eksport spada, jednak wolniej niż import i dlatego, o dziwo, możemy liczyć na dodatni wpływ eksportu netto na PKB.

NBP ocenił sytuację na rynku kredytowym - spadła podaż wszystkich kredytów. Z jednej strony w bankach pogłębiają się ograniczenia kapitałowe, a niepewność każe instytucjom finansowym zabezpieczać się przed ryzykiem wysokim kosztem kredytu i pogorszeniem pozostałych warunków jego udzielania. Z drugiej strony zmniejszył się popyt przedsiębiorstw i gospodarstw domowych na kredyt.

Firmy handlowe wskazują na zmiany struktury zakupów dokonywanych przez klientów, firmy elektroenergetyczne odczuwają spadek popytu na energię elektryczną, firmy leasingowe także czują już spowolnienie. Przedsiębiorstwa coraz częściej mówią o zatorach płatniczych.
Wpływy do budżetu państwa są po 4. miesiącach 2009 r. mniejsze od planowanych, deficyt budżetowy - wyższy. Rząd przedstawiając Trójstronnej Komisji wstępne założenia makroekonomiczne do budżetu państwa na 2010 r. podał w uzasadnieniu do tych założeń informację, że może wystąpić „...konieczność dostosowań po stronie fiskalnej z uwagi na ewentualne bariery w finansowaniu zbyt dużego deficytu finansów publicznych". Do osłabienia gospodarczego i trudności w pozyskaniu finansowania na rynku finansowym mogą zatem dojść nieplanowane przez przedsiębiorców obciążenia podatkowe lub parapodatkowe.

Dwa dni temu GUS podał informacje o zatrudnieniu i wynagrodzeniach w sektorze przedsiębiorstw.

Kwiecień był trzecim miesiącem z kolei, gdy zatrudnienie zmniejszyło się (r/r). Tylko dynamika wynagrodzeń utrzymuje się na dość wysokim, jak na kryzys, poziomie (4,8% w kwietniu r/r). Co prawda zmniejsza się ona w kolejnych miesiącach 2009 r., jednak fundusz płac ciągle rośnie, co nie powinno pozostawać bez wpływu na konsumpcję.
Wczoraj GUS przedstawił dane dotyczące produkcji sprzedanej przemysłu i produkcji budowlano-montażowej. Nie napawają one optymizmem - produkcja sprzedana przemysłu spadła w kwietniu o 12,4% (r/r). W branżach eksportowych (produkcja pojazdów samochodowych, branża chemiczna, produkcja maszyn i urządzeń) spadki te były bardzo wysokie.

Dzisiaj otrzymamy wyniki finansowe przedsiębiorstw średnich i dużych (zatrudniających powyżej 50 pracowników). Zakładamy, że będą one wyraźnie gorsze - nie tylko ze względu na osłabienie gospodarcze i spadek eksportu, dotykający przede wszystkim właśnie firm średnich i dużych, z których prawie 50% to eksporterzy, ale także ze względu na to, że w tej grupie są firmy, które ponoszą koszty swoich „opcyjnych" decyzji.

Dane statystyczne nie malują sytuacji w polskiej gospodarce w tak czarnych barwach, jak w innych krajach UE. Jednak optymizm, że będziemy jedyną łódka, która nie nabierze wody podczas tego sztormu, staje się coraz bardziej nieuzasadniony.

Partnerzy w Komisji Trójstronnej przyjęli w ostatni piątek wspólne ustalenia dotyczące Pakietu Antykryzysowego. Cieszy nas, że udało się dojść do porozumienia, ale też że w pakiecie znalazły się rozwiązania, które są polskiej gospodarce bardzo potrzebne: dwunastomiesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy, subsydiowanie zatrudnienia w firmach, które mają kłopoty wynikające z kryzysu, likwidacja doby pracowniczej. Czekamy teraz jak najszybsze przygotowanie i uchwalenie ustaw implementujących uzgodnione propozycje do porządku prawnego. Harmonogram prac jest przygotowany.

Jednak wskazane elementy Pakietu Antykryzysowego KT pomogą zrealizować tylko jeden priorytet polityki gospodarczej i społecznej - utrzymanie miejsc pracy. PKPP Lewiatan uważa, że aby gospodarka nie znalazła się pod wodą, trzeba zrobić znacznie więcej. Już na początku października 2008 r. przygotowaliśmy i przedstawiliśmy rządowi nasz pakiet antykryzysowy. Część propozycji z tego pakietu została zrealizowana. Znacząca część czeka jednak na rozwiązania.

Oto lista działań, które naszym zdaniem także powinny zostać podjęte dla poprawy sytuacji na rynku finansowym i w przedsiębiorstwach.
1) Działania skierowane na poprawę sytuacji na rynku finansowym
a) Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych dla banków do poziomu obowiązującego w krajach euro - z 3,5% do 2%. Zwiększy to płynność banków.
b) Jak najszybsza implementacja dyrektywy MIFiD do polskiego porządku prawnego.
c) Uelastycznienie i uproszczenie systemu gwarancji i poręczeń udzielanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego oraz stworzenie warunków do zwiększenia możliwości udzielania poręczeń i gwarancji.
Nowelizacja ustawy o BGK (ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, ustawy o Banku Gospodarstwa Krajowego oraz niektórych innych ustaw) przyniosła istotne zmiany - likwidację Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych oraz likwidację Funduszu Poręczeń Unijnych. Środki z tych Funduszy zostały przekazane na podwyższenie kapitału statutowego BGK. Pojawia się poważna wątpliwość, czy te zmiany pozwolą na to co jest niezbędne - uelastycznienie, uproszczenie systemu poręczeń i gwarancji oraz zwiększenie jego możliwości.
d) Zmiana przepisów prawnych - w szczególności o podatku dochodowym CIT - ułatwiających sekurytyzację i wykorzystanie funduszy sekurytyzacyjnych, zwiększających płynność aktywów. Jest to istotne szczególnie ze względu na konieczność rozwoju rynku finansowania dla MSP.
e) Wynegocjowanie z EBC akceptacji polskich obligacji rządowych jako zabezpieczenia operacji płynnościowych. Pozwoli to na zwiększenie płynności na rynku finansowym przy niedopasowaniu walutowym.
Inne problemy, które bardzo ostro występowały na początku kryzysu, zostały osłabione przez obniżenie stóp procentowych NBP, np. „wojna depozytowa" czy konsekwencje braku gwarancji zobowiązań na rynku międzybankowym. Jednak trzeba je monitorować, aby móc je skutecznie osłabiać także innymi instrumentami, jeżeli zajdzie taka potrzeba.

2) Działania skierowane do przedsiębiorstw
a) Jak najszybsze wprowadzenie możliwości przyspieszonej amortyzacji. Najlepszym rozwiązaniem byłoby skierowanie tej możliwości do wszystkich przedsiębiorstw bez ograniczeń dotyczących wartości inwestycji.

b) Realizacja ustaleń TK dotyczących wzrostu minimalnego wynagrodzenia do poziomu 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w oparciu o wydłużoną ścieżkę dojścia.

Wzrost minimalnego wynagrodzenia w okresie kryzysu wpłynąłby negatywnie na mikroprzedsiębiorstwa i znacząco zwiększył szarą strefę.
c) Jak najszybsza realizacja projektu „Better Regulation", czyli weryfikacja istniejących regulacji prawnych pod kątem ograniczenia wynikających z tych regulacji obciążeń administracyjnych o 25%. Da to wymierne korzyści przedsiębiorstwom - ograniczy w sposób istotny koszty ich działania.
d) Terminowe płacenie przez instytucje publiczne za usługi wykonywane przez przedsiębiorstwa, aby nie powodować zatorów płatniczych.
e) Zastąpienie podatku akcyzowego na samochody podatkiem ekologicznym.
Ograniczyłoby to zanieczyszczenie środowiska i zachęciło do kupowania nowych małolitrażowych samochodów produkowanych w naszym kraju zamiast importowania starych.

3) Działania o charakterze ogólnogospodarczym, które będą miały bardzo istotny wpływ na gospodarkę i przedsiębiorstwa oraz banki.
a) Nowelizacja budżetu na rok 2009.
Rozumiemy konieczność podjęcia decyzji dot. nowelizacji budżetu na rok 2009 po zebraniu wszystkich informacji dot. rozliczeń podatkowych za 2008 r. Jednak rząd przedstawiając TK założenia do budżetu na 2010 r. napisał w uzasadnieniu, że możliwe jest wykorzystanie instrumentów fiskalnych dla utrzymania deficytu budżetowego w 2009 r. na założonym poziomie. Działalność gospodarcza wymaga posiadania kluczowych informacji, w tym dotyczących obciążeń podatkowych i związanych z ubezpieczeniami społecznymi - z odpowiednim wyprzedzeniem. Uważamy, że rozważane przez rząd scenariusze dotyczące zmian w podatkach lub składkach na ubezpieczenia społeczne powinny być przedyskutowane z przedsiębiorcami, a ich głos powinien zostać wzięty pod uwagę.
b) Projekt budżetu na 2010 r.
Nie mamy uwag do przedstawionych założeń makroekonomicznych (dynamika realnego PKB w przedziale 0,5-1,3 proc., CPI w przedziale 1,5-1,9 proc.), trudno bowiem dyskutować o tym, co będzie w 2010 r., gdy nie wiemy co będzie za 1-2 miesiące. Lewiatan uważa jednak, że znaczące poluzowanie finansów publicznych w celu zwiększenia popytu nie wchodzi w grę. Zwiększenie wydatków publicznych i deficytu niosłoby ogromne ryzyko wzrostu kosztów obsługi długu publicznego, ponieważ zwiększyłoby ryzyko naszej niewypłacalności, osłabiło naszą wiarygodność jako dłużnika, zmniejszyło skłonność do inwestowania w Polsce.

c) Wejście Polski do strefy euro.
Niezbędne jest zwiększenie stabilności i przewidywalności środowiska makroekonomicznego, w którym działają przedsiębiorstwa, poprzez bezpieczne wejście Polski do ERM II w 2009 r. i wprowadzenie euro. PKPP Lewiatan zdecydowanie popiera podejmowanie przez rząd niezbędnych działań pozwalających na jak najszybsze wejście Polski do strefy euro, w tym rozstrzygnięcia konstytucyjnego.
d) Przyspieszenie i zwiększenie efektywności wykorzystania funduszy unijnych.
Inwestycje prywatne uległy istotnemu zmniejszeniu. Skala napływu kapitału i bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest także znacząco mniejsza. Mniejsze są również możliwości korzystania przez przedsiębiorstwa z kredytów. Dlatego niezbędne stało się przyspieszenie wykorzystania funduszy unijnych. W tym celu powinniśmy wdrożyć mechanizm zaliczek dla przedsiębiorstw na zasadach umożliwiających dopasowanie wartości zaliczek do harmonogramu projektu oraz sfinansowanie zaliczką 100% dofinansowania publicznego. Ważne jest, aby system zabezpieczeń był dopasowany do możliwości firm (szczególnie dotyczy to firm małych i średnich). Niezbędne jest również poszerzenie możliwości udzielania rządowych gwarancji i poręczeń przedsiębiorcom zaciągającym kredyty na realizację projektów finansowanych ze środków unijnych.
e) Racjonalizacja działań związanych z pakietem klimatycznym.
f) Przyspieszenie prywatyzacji.
PKPP Lewiatan uważa, że dla utrzymania możliwie wysokiego poziomu inwestycji potrzebne jest przyspieszenie prywatyzacji mimo pogorszenia warunków do jej realizacji. Ważne są nie tyle wpływ do budżetu państwa z prywatyzacji, co pozyskanie inwestorów strategicznych wnoszących kapitał i know-how.
g) Wykorzystanie partnerstwa publiczno-prywatnego.
Należy dopuścić przedsiębiorców do realizacji usług publicznych, jak transport, dostarczanie wody czy utylizacja ścieków i odpadów. Partnerstwo publiczno-prywatne pozwoli pozyskać zagraniczny kapitał i know-how, przyspieszyć realizację inwestycji i zwiększyć ich efektywność.

Bez wątpienia 2009 r. będzie bardzo ciężki dla wielu przedsiębiorstw. Będzie także bardzo ciężki dla wielu gospodarstw domowych. Rząd ma jednak możliwość uruchomienia wielu działań, które nie wpływają w sposób istotny na kondycję finansów publicznych, a mogą poprawić sytuację w gospodarce. Liczymy, że pójdzie „za ciosem", i do pakietu wynegocjowanego w Trójstronnej Komisji będziemy mogli dołączyć inne rozwiązania, które pozwolą utrzymać się polskiej gospodarce na powierzchni nie tylko w 1. kwartale 2009 r., ale także w kolejnych miesiącach.

Tabela Pakiet antykryzysowy w ocenie PKPP Lewiatan

Źródło: PKPP Lewiatan - www.pkpplewiatan.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Komentarze