Umowa o handlu i współpracy UE – UK

4.1.2021

W dniu 24 grudnia 2020 r. Unia Europejska i Wielka Brytania osiągnęły porozumienie w sprawie umowy o handlu i współpracy między UE a Wielką Brytanią.

Obowiązywanie nowej umowy

24 grudnia 2020 r. Unia Europejska i Wielka Brytania osiągnęły porozumienie po intensywnych negocjacjach w sprawie warunków przyszłej współpracy pomiędzy nimi po zakończeniu okresu przejściowego. Wynegocjowana umowa o handlu i współpracy umożliwi płynne przejście do nowego reżimu prawnego w relacjach z Wielką Brytanią, ograniczając negatywne skutki wynikające z zakończenia okresu przejściowego. Jest to sukces obu stron, a powyższa umowa jest jedną z najbardziej kompleksowych, jakie zostały kiedykolwiek zawarte przez Unię Europejską. Stanowić będzie ona solidną podstawę dla przyszłej wymiany handlowej oraz wykonywania usług transportowych, co należy przyjąć z dużym zadowoleniem, szczególnie w dobie trudności gospodarczych wynikających z pandemii koronawirusa.

Uzgodniona 24 grudnia br. umowa o handlu i współpracy UE – Wielka Brytania podlega obecnie procedurze ratyfikacji.

Obecnie kończy się procedura pisemna w Radzie. Rada, stanowiąc na zasadzie jednomyślności wszystkich 27 państw członkowskich, przyjęła decyzję upoważniającą do podpisania umowy i jej tymczasowego stosowania od dnia 1 stycznia 2021 r. Następnie Parlament Europejski zostanie poproszony o wyrażenie zgody na zawarcie umowy. W ostatniej fazie działań po stronie UE Rada musi przyjąć decyzję w sprawie zawarcia umowy.

Od 1 stycznia 2021 roku umowa będzie stosowana tymczasowo. Ze względu na brak czasu na dopełnienie pełnej procedury ratyfikacyjnej Komisja Europejska zaproponowała tymczasowe stosowanie umowy do 28 lutego 2021 roku.

Ze względu na bardzo krótki czas do zakończenia okresu przejściowego (w dniu 31 grudnia ub.r.), po stronie unijnej umowa od 1 stycznia 2021 roku będzie stosowana tymczasowo do zakończenia pełnej procedury ratyfikacyjnej już w trakcie 2021 roku. Po stronie unijnej wynegocjowana umowa od 1 stycznia 2021 r. będzie zatem stosowana tymczasowo do 28 lutego 2021 r. Jeżeli do tego czasu umowa nie zostanie zawarta, do czego niezbędne jest dopełnienie wewnętrznych procedur ratyfikacyjnych przez UE i Wielką Brytanię, Rada Partnerstwa działająca na bazie umowy będzie mogła zmienić tę datę.

Zawarcie umowy oznacza, że w obrocie gospodarczym nie będą obowiązywały cła i ograniczenia ilościowe. Wielka Brytania opuści jednak jednolity rynek i unię celną UE. Zawarcie umowy oznacza więc, że w obrocie gospodarczym nie będą obowiązywały cła i ograniczenia ilościowe pomimo opuszczenia przez Wielką Brytanię jednolitego rynku i unii celnej.

Umowę można znaleźć w Bazie aktów prawnych Unii Europejskiej EUR-Lex. Informacje o postanowieniach umowy o handlu i współpracy UE – Wielka Brytania w postaci pytań i odpowiedzi znaleźć można na stronie Komisji Europejskiej.

Umowa UE-UK: przewozy w transporcie drogowym, lotniczym i morskim

W umowie pomiędzy UE a Wielką Brytanią uregulowano między innymi kwestie wykonywania przewozów w transporcie drogowym, lotniczym i morskim. Zapewni to polskiej branży transportowej możliwość dalszego funkcjonowania na rynku brytyjskim po zakończeniu okresu przejściowego.

Postanowienia umowy są korzystniejsze niż zapisy wynikające z tzw. „rozporządzeń awaryjnych”, dotyczących transportu drogowego (nr 2020/2224) i lotniczego (nr 2020/2225 i 2020/2226) przygotowanych na okoliczność braku porozumienia między UE a Wielką Brytanią.

Drogowe przewozy towarowe

Od dnia 1 stycznia 2021 roku, polscy przewoźnicy będą mogli wykonywać przewozy do/z terytorium Unii Europejskiej i do/z oraz przez terytorium Wielkiej Brytanii bez ograniczeń, na podstawie licencji wspólnotowej, przy czym wypis z licencji powinien znajdować się w pojeździe.

Dzięki staraniom podejmowanym przez Polskę firmy przewozowe mające siedzibę na terenie jednego z państw członkowskich, w tym Polski, będą mogły wykonywać 2 operacje kabotażowe na terytorium Wielkiej Brytanii w ciągu 7 dni.

Władze polskie przez cały czas trwania negocjacji opowiadały się za jak najszerszym dostępem polskich przewoźników do rynku brytyjskiego.

Jednocześnie przewoźnicy brytyjscy będą mogli wykonywać przewozy do/z i przez terytorium Unii Europejskiej. Dodatkowo będą uprawnieni do wykonania 1 przewozu kabotażowego w ciągu 7 dni na terytorium dowolnego państwa Unii Europejskiej oraz 2 przewozów typu cross-trade (z jednego państwa Unii Europejskiej do drugiego, pod warunkiem, iż pierwsza jazda następuje z terytorium UK ładownym pojazdem). Przewoźnicy brytyjscy posiadający siedzibę na terytorium Irlandii Północnej będą upoważnieni do wykonywania 2 operacji kabotażowych w ciągu 7 dni. Warunkiem dla wykonywania operacji przez przewoźników z ZK na terytorium UE będzie posiadanie licencji oraz spełnienie wymagań analogicznych do ich europejskich odpowiedników.

Ponadto, na terytorium Wielkiej Brytanii będą uznawane dokumenty Unii Europejskiej, wymagane dotychczas przy wykonywaniu przewozów drogowych, jak na przykład licencje przewozowe, dokumenty kierowców.

Inne ważne prawo zawarte w Umowie o handlu i współpracy to możliwość wykonywania, na zasadzie wzajemności, przewozów do/z i przez terytorium państwa trzeciego, z tranzytem lub bez, pod warunkiem wykonania pierwszej jazdy ładownej (a jazda powrotna może być ładowna lub nieładowna).

Zasadniczo wymogi dotyczące dostępu do rynku oraz do zawodu są analogiczne do wymogów Unii Europejskiej, stąd dla przewoźników polskich i kierowców nie będzie żadnych zmian w tym zakresie.

Główną zmianą od 1 stycznia 2021 roku będzie powrót do kontroli granicznych. Będą obowiązywały także nowe procedury celne, fitosanitarne, a także nowe zasady organizacji ruchu na granicy zewnętrznej UE z UK.

Przewozy autobusowe i autokarowe

Przewozy regularne i regularne specjalne

Unijni przewoźnicy, w tym przedsiębiorcy mający siedzibę w Polsce, będą mogli wykonywać regularne i regularne specjalne przewozy autobusowe do Wielkiej Brytanii. Usługi regularne i regularne specjalne wymagają zezwolenia, jak dotychczas na gruncie prawa UE, wydawanego przez odpowiedni organ na danym terytorium. Podstawę wykonywania przewozów stanowi licencja wspólnotowa.

Dotychczas wydane zezwolenia na wykonywanie przewozów na liniach regularnych, na podstawie rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego nr 1073/2009 są uznawane do czasu upływu ich ważności. Kierowca podczas wykonywania przewozu musi posiadać odpowiednie dokumenty na pokładzie pojazdu, w szczególności wypis z licencji („certified true copy”).

Polskie prawa jazdy zachowują ważność i nie będzie wymagane posiadanie międzynarodowego prawa jazdy.

Nie jest dozwolone wykonywanie kabotażu. Podobnie do aktualnych zapisów, zawartych w prawie europejskim, nie można będzie rozpoczynać i kończyć podróży na terytorium jednej ze stron tej umowy.

Przewozy okazjonalne

Ten rodzaj przewozów, podobnie jak dotychczas, nie wymaga zezwoleń.

Warto podkreślić, że wprowadzenie takich przepisów, potwierdzających de facto kontynuację obowiązywania dotychczasowych przepisów UE w dziedzinie transportu autobusowego i autokarowego to również m.in. wynik usilnych starań strony polskiej, która wagę tego tematu podnosiła od samego początku negocjacji.

Transport lotniczy

Dzięki wynegocjowanej umowie zapewniona została łączność lotnicza między państwami członkowskimi UE, w tym Polską a Wielką Brytanią po zakończeniu okresu przejściowego.

W celu wykonywania transportu lotniczego na trasach pomiędzy Unią Europejską
a Wielką Brytanią każda ze stron przyznaje przewoźnikom lotniczym drugiej strony prawo do:

wykonywania przelotu przez jej terytorium bez lądowania (pierwsza wolność lotnicza);
zatrzymywania się na jej terytorium w celach niehandlowych (druga wolność lotnicza);
lądowania dla swoich przewoźników lotniczych na terytorium drugiej strony w celu wykonywania regularnych i nieregularnych usług transportu lotniczego między dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium drugiej strony a dowolnymi punktami znajdującymi się na swoim terytorium (prawo trzeciej i czwartej wolności lotniczej).

Ponadto państwa członkowskie i Wielka Brytania mogą, z zastrzeżeniem odpowiednich wewnętrznych zasad i procedur, zawierać dwustronne porozumienia, na mocy, których, przyznają sobie prawa do lądowania na terytorium danego państwa członkowskiego lub Wielkiej Brytanii w celu wykonywania regularnych i nieregularnych usług transportu lotniczego towarów między dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium państwa członkowskiego/Wielkiej Brytanii a dowolnymi punktami znajdującymi się w państwie trzecim (prawo piątej wolności lotniczej).

Umowa określa również zasady dotyczące bezpieczeństwa lotniczego, w szczególności zgodności oraz akceptacji certyfikatów wydanych przez właściwe organy lub zatwierdzone organizacje którejkolwiek ze stron oraz propagowanie współpracy na rzecz wysokiego poziomu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego oraz zgodności z zasadami ochrony środowiska.

Dodatkowo obie strony Umowy deklarują wspólne działania dotyczące ochrony interesów pasażerów lotniczych w szczególności dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności ruchowej. Zadeklarowały także zwrot kosztów i w stosownych przypadkach, odszkodowanie w przypadku odmowy przyjęcia na pokład, odwołania lotów lub opóźnień, a także skuteczne procedury rozpatrywania skarg.

Transport morski

W zakresie transportu morskiego umowa zakłada, że obie strony będą prowadzić współpracę opierającą się na fundamentalnej zasadzie nieograniczonego dostępu do międzynarodowych rynków morskich i handlu morskiego. Współpraca ta ma być prowadzona przez Wielką Brytanię i Unię Europejską na zasadach niedyskryminacyjnych i handlowych. Oznacza to m.in., że statki drugiej strony mają być traktowanie na równych prawach z własnymi statkami w zakresie: dostępu do portów, korzystania z infrastruktury portowej, korzystania z morskich usług pomocniczych, wyznaczania miejsc do cumowania statku w porcie oraz infrastruktury celnej.

Umowa przewiduje również, że Wielka Brytania i UE będą w sposób niedyskryminacyjny udostępniać statkom drugiej strony usługi portowe takie jak pilotaż, holowanie i pomoc holownicza, zaopatrzenie, uzupełnianie paliwa i wody, odbiór odpadów i utylizację odpadów balastowych, usługi kapitanatu portu, pomoc nawigacyjną, usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii, kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem i odcumowaniem od nabrzeża oraz usługi niezbędne do funkcjonowania statku, włączając w to usługi komunikacyjne, dostawę wody i energii elektrycznej.

Obie strony zobowiązały się również do eliminowania wszelkich czynników, które potencjalnie mogłyby ograniczać lub mieć dyskryminujący skutek w stosunku do swobodnego świadczenia usług międzynarodowego transportu morskiego.

Materiały do pobrania:

Swobodny przepływ danych do Wielkiej Brytanii w dodatkowym okresie przejściowym

Dłuższy okres przejściowy na przekazywanie danych osobowych do Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej na dotychczasowych zasadach.

Od 1 stycznia 2021 r. swobodny przepływ danych między Europejskim Obszarem Gospodarczym (27 państw członkowskich UE oraz Islandia, Liechtenstein i Norwegia) a Zjednoczonym Królestwem zostanie utrzymany maksymalnie do 1 lipca 2021 r. Przewiduje to tzw. klauzula pomostowa zawarta w postanowieniach końcowych umowy o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej z jednej strony a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z drugiej, która będzie regulowała przyszłe relacje między UE i Zjednoczonym Królestwem.

Zgodnie z art. FINPROV 10A Umowy, który określa przepisy przejściowe dotyczące przekazywania danych osobowych do Zjednoczonego Królestwa, takie transfery tymczasowo nie będą traktowane jako przekazywanie danych do państwa trzeciego. Tym samym nadal od przedsiębiorców lub podmiotów publicznych nie będzie wymagane spełnienie dodatkowych wymogów określonych w rozdziale V RODO. Dotyczy to również dodatkowych wymogów dotyczących międzynarodowych transferów danych określonych w rozdziale 3a ustawy z 16 września 2011 r. o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej, państw trzecich, agencjami Unii Europejskiej oraz organizacjami międzynarodowymi, który wdraża w polskim porządku prawnym rozdział V dyrektywy (UE) 2016/680.

Czas trwania okresu przejściowego

Okres przejściowy zakończy się najpóźniej 1 lipca 2021 r., czyli po upływie sześciu miesięcy od 1 stycznia 2021 r.. Umowa co prawda przewiduje okres czterech miesięcy, ale automatycznie zostanie on przedłużony o kolejne dwa, chyba że jedna ze stron Umowy się temu sprzeciwi. Okres przejściowy może się również zakończyć wcześniej, gdy Komisja Europejska na mocy art. 36 ust. 3 dyrektywy (UE) 2016/680 i na mocy art. 45 ust. 3 RODO wyda decyzje wykonawcze w sprawie odpowiedniego poziomu ochrony danych w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa.

Przekazywanie danych po zakończeniu okresu przejściowego

Komisja Europejska w Deklaracji dotyczącej przyjęcia decyzji w sprawie odpowiedniego poziomu ochrony w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa zadeklarowała chęć szybkiego rozpoczęcia formalnej procedury w tym zakresie. Przed wydaniem takich decyzji wymagane będzie dokonanie oceny brytyjskiego prawa ochrony danych osobowych i praktyki jego stosowania w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE. Przekazywanie danych na podstawie decyzji Komisji Europejskiej będzie możliwe bez konieczności spełnienia dodatkowych warunków. Jeżeli jednak Komisja Europejska nie wydałaby w tym czasie decyzji w sprawie odpowiedniego poziomu ochrony, przekazywanie danych do Zjednoczonego Królestwa po upływie okresu przejściowego wymagałoby przede wszystkim zastosowania zabezpieczeń określonych w art. 46 RODO (np. standardowych klauzul umownych czy wiążących reguł korporacyjnych) .

Warunki swobodnego przepływu danych w okresie przejściowym

Swobodny przepływ danych w okresie przejściowym będzie uzależniony od zachowania przez Zjednoczone Królestwo obowiązujących 31 grudnia 2020 r. przepisów o ochronie danych osobowych opartych na prawie UE, tj. RODO i dyrektywie (UE) 2016/680. Zjednoczone Królestwo w okresie przejściowym nie będzie mogło korzystać ze swoich kompetencji w zakresie międzynarodowych transferów danych.

Urząd Rzecznika ds. Informacji (ICO) nie będzie już uczestniczył w mechanizmie kompleksowej współpracy

Od 1 stycznia 2021 r. mechanizm kompleksowej współpracy (OSS) w odniesieniu do transgranicznego przetwarzania danych nie będzie już miał zastosowania do Zjednoczonego Królestwa, w związku z czym Urząd Rzecznika ds. Informacji (ICO) nie będzie już w nim uczestniczył.

Tryb przyjęcia Umowy, wejście w życie i tymczasowe stosowanie

Negocjacje nad Umową zakończyły się 24 grudnia, czyli tuż przed upływem dotychczasowego okresu przejściowego. 29 grudnia Rada UE podjęła decyzję o podpisaniu Umowy i jej tymczasowym stosowaniu. Formalne podpisanie Umowy przez obie strony nastąpiło 30 grudnia. Jej wejście w życie będzie uzależnione od spełnienia dalszych wymogów proceduralnych, w tym zgody Parlamentu Europejskiego, która może zostać wyrażona na początku 2021 r. Dlatego planowane jest tymczasowe stosowanie umowy od 1 stycznia 2021 r., co nie będzie jednak mogło trwać dłużej niż do 28 lutego 2021 r.

Urząd Ochrony Danych Osobowych będzie monitorował przebieg toczących się prac i w razie potrzeby aktualizował przekazane informacje.

Bieżące informacje są publikowane przez Komisję Europejską na stronie internetowej: https://ec.europa.eu/info/european-union-and-united-kingdom-forging-new-partnership/future-partnership/draft-eu-uk-trade-and-cooperation-agreement_en

Informacja o podjęciu decyzji przez Radę UE: https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2020/12/29/eu-uk-trade-and-cooperation-agreement-council-adopts-decision-on-the-signing/

Oświadczenie Europejskiej Rady Ochrony Danych opublikowane jeszcze przed zakończeniem negocjacji: https://uodo.gov.pl/pl/138/1793

Oficjalne dokumenty dotyczące Berexitu, w tym teksty umowy (wersja polska nie jest ostateczna): https://eur-lex.europa.eu/content/news/Brexit-UK-withdrawal-from-the-eu.html

Sytuacja przedsiębiorców, którzy przetwarzają dane polskich obywateli świadcząc im swoje usługi z terytorium Zjednoczonego Królestwa

Od 1 stycznia 2021 r. do takich przedsiębiorców będzie się bezpośrednio stosować RODO. RODO ma bowiem zastosowanie także do przetwarzania danych dotyczących osób przebywających w UE przez administratora lub podmiot przetwarzający niemających jednostek organizacyjnych w Unii, jeżeli czynności te wiążą się z:

oferowaniem towarów lub usług takim osobom znajdującym się w UE – niezależnie od tego, czy wymaga się od tych osób zapłaty; lub
monitorowaniem ich zachowania, o ile do zachowania tego dochodzi w UE.

Tacy przedsiębiorcy muszą wyznaczyć na piśmie swojego przedstawiciela w UE w tym państwie członkowskim, w którym przebywają osoby, których dane osobowe są przetwarzane w związku z oferowaniem im towarów lub usług lub których zachowanie jest monitorowane.

Przedsiębiorcy nie muszą wyznaczać swojego przedstawiciela jeżeli prowadzone przez nich operacje przetwarzania, mają charakter sporadyczny, nie obejmują – na dużą skalę – przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych, ani przetwarzania danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i czynów zabronionych, i jest mało prawdopodobne, by ze względu na swój charakter, kontekst, zakres i cele powodowało ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl