Wsparcie dla rodzin zmienione

31.7.2017

Czego dotyczą zmiany?

Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin wprowadza ona zmiany dla polskich rodzin dotyczące programu „Rodzina 500+”, świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych, opieki żłobkowej oraz Karty Dużej Rodziny. Celem nowelizacji jest zachęcenie polskich rodzin do posiadania większej liczby dzieci, likwidacja barier w posiadaniu dzieci oraz wdrożenie znaczących ułatwień w ich wychowywaniu.

Ustawa jest realizacją rekomendacji zawartych w przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 4 kwietnia 2017 r. „Przeglądzie systemów wsparcia rodzin”, który został przeprowadzony na podstawie art. 54 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.

Ułatwienia dla rodzin

Główne zasady programu „Rodzina 500+” pozostają bez zmian. W dalszym ciągu będzie to nieopodatkowane świadczenie w wysokości 500 zł, wypłacane do 18. roku życia dziecka. Nie zmieni się również kryterium dochodowe obowiązujące jedynie na pierwsze dziecko (800 lub 1200 złotych w przypadku dziecka niepełnosprawnego). Dzięki zmianom o łatwiejsze stanie się ubieganie o świadczenia wychowawcze z programu „Rodzina 500+” oraz świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Nowe przepisy zakładają bowiem ujednolicenie terminów składania wniosków o wszystkie te świadczenia. W tym roku wnioski o przyznanie wspomnianych świadczeń będą przyjmowane od 1 sierpnia. Dotyczy to wniosków składanych osobiście lub listownie, jak i tych, które zostaną przesłane drogą elektroniczną za pomocą przyjaznych użytkownikowi narzędzi udostępnionych na ministerialnym portalu „Empatia”, a także poprzez systemy bankowe, PUE ZUS i Profil Zaufany. Co więcej, począwszy od 2018 roku zainteresowani będą mogli składać wnioski drogą elektroniczną już w lipcu. Kolejne zmiany dotyczą likwidacji nielicznych, aczkolwiek niepożądanych zjawisk, które ujawniły się w pierwszym roku funkcjonowania programu „Rodzina 500 plus”. Zjawiska te polegały m.in. na dopasowywaniu przez rodziców dochodu do kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, deklarowaniu niezgodnie ze stanem faktycznym samotnego wychowywania dziecka oraz pobieraniu świadczenia wychowawczego przez osoby niezamieszkujące w Polsce. Zmiany w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych mają więc charakter doprecyzowujący obowiązujące przepisy m.in. w zakresie katalogu dochodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składających się na dochód, na podstawie którego ustalane jest prawo do uzależnionych od dochodu świadczeń rodzinnych, o finansowane ze środków Unii Europejskiej stypendia przyznawane osobom bezrobotnym, ustalania dochodu osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podlegającą opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, czy też prawa opiekuna osoby niepełnosprawnej do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego w razie posiadania statusu poszukującego pracy lub bezrobotnego.

Nowe zadanie dla wojewodów

Dobrą wiadomością jest również przekazanie wojewodom spraw z zakresu unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które do tej pory – jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej – pozostawały w gestii marszałków województw. Urzędy marszałkowskie nie radziły sobie z realizacją tego zadania, w efekcie czego dochodziło do znacznych opóźnień w zakresie wydawania decyzji administracyjnych i wypłaty świadczeń. Dzięki przekazaniu wojewodom rozpatrywania spraw dotyczących unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia minister rodziny zyska znacznie większy wpływ na egzekwowanie efektywnej realizacji tego zadania.

Więcej żłobków

Rodziny zyskają również na tych zmianach, które stworzą warunki do powstania nowych żłobków oraz miejsc w istniejących już placówkach. Niedostatki w tym zakresie powodują, że wiele rodziców nie jest w stanie pogodzić życia rodzinnego z życiem zawodowym. Wystarczy wspomnieć, że w ponad 70% gmin w Polsce brakuje jakichkolwiek instytucji opieki. Rząd wie, jak sprawić, by żłobki były bardziej dostępne przy jednoczesnym zmniejszeniu opłat za pobyt dzieci w placówkach. Realizując ten cel, przeznaczy aż 500 mln złotych rocznie na miejsca opieki dla najmłodszych, czyli o 350 mln zł więcej niż obecnie. Uruchomione środki będą przekazywane na powstanie nowych miejsc opieki nad dziećmi, a także pozwolą na obniżenie opłat ponoszonych przez rodziców. W efekcie rodzice będą mogli powrócić na rynek pracy. Dzięki powstaniu nowych żłobków zwiększy się również zatrudnienie w tych placówkach opieki. Ustawa wprowadza szereg ułatwień w zakładaniu i prowadzeniu żłobków. Wydatnie wzrasta pewność inwestycyjna w tym zakresie przy zachowaniu wysokich standardów opieki nad dziećmi. Dzięki zmianom ma zwiększyć się bezpieczeństwo dzieci w żłobkach. Zmiany w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 dotyczą m.in. rozszerzenia listy podmiotów, które mogą założyć żłobek lub klub dziecięcy, o instytucje publiczne zapewniające miejsca przede wszystkim dla dzieci swoich pracowników. Wprowadzono wymóg sprawdzania, czy osoba, która prowadzi żłobek lub ma zostać zatrudniona w żłobku, klubie dziecięcym lub jako dzienny opiekun, nie figuruje w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, oraz obowiązek dostarczenia zaświadczenia o niekaralności dla osób ubiegających się o zatrudnienie, jak i osób fizycznych tworzących instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, w trakcie ubiegania się o wpis do rejestru żłobków i klubów dziecięcych lub wykazu podmiotów zatrudniających dziennych opiekunów. Ponadto zwolniono żłobki i kluby dziecięce z opłat z tytułu trwałego zarządu, użytkowania i użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Karta Dużej Rodziny

Zmiany obejmą też Kartę Dużej Rodziny. Stanie się ona bardziej atrakcyjna. Będzie dostosowana do najnowszych rozwiązań technologii cyfrowej. Chodzi o wprowadzenie dokumentu Karty Dużej Rodziny w formie aplikacji na smartfonie. Dzięki tej aplikacji korzystanie z Karty będzie możliwe od razu po jej przyznaniu przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, bez konieczności oczekiwania na wydruk plastikowego nośnika. Plastikowa karta pozostanie w obiegu. Posiadacze Karty będą mogli korzystać z obu form alternatywnie. Ponadto nowelizacja przyznaje uprawnienia do Karty Dużej Rodziny również tym rodzicom, którzy kiedykolwiek posiadali na utrzymaniu co najmniej trójkę dzieci.

Przedmiotowa ustawa zawiera więc zmiany w ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny, które obejmują między innymi wprowadzenie dokumentu Karty Dużej Rodziny w formie wizualizacji tego dokumentu na urządzeniach mobilnych oraz utworzenie aplikacji umożliwiającej posiadaczom Karty łatwe i szybkie znalezienie zniżek oraz informacji o nowych partnerach Karty Dużej Rodziny, ofert partnerów, a także innych informacji związanych z Kartą Dużej Rodziny.

Od kiedy nowe rozwiązania mają obowiązywać?

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 sierpnia 2017 r., z wyjątkiem mających wejść w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. zmian:

stanowiących o przejęciu przez wojewodów zadań związanych z koordynacją świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego;
w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie dotyczącym wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
w ustawie o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
w ustawie o Karcie Dużej Rodziny, które wejdą w życie 1 stycznia 2018 r., z wyłączeniem zmian dotyczących rozszerzenia kręgu osób uprawnionych do posiadania Karty Dużej Rodziny także o rodziców, którzy kiedykolwiek mieli na utrzymaniu co najmniej troje dzieci, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.

- "Ocena dotychczasowych skutków Programu „Rodzina 500+” jest jednoznacznie pozytywna. Program realizuje podstawowe cele, jakie zostały przed nim postawione: inwestycji w rodzinę, redukcji ubóstwa wśród dzieci oraz cel pronatalistyczny" – powedziała jeszcze w Sejmie minister Elżbieta Rafalska. – "Dlatego nie proponujemy zmiany jego podstawowych zasad".

- "Rodzina to niezwykła wartość i cieszę się, że podejmowane są działania w celu ulepszenia systemu wsparcia rodzin. Premier Beata Szydło podkreśla, że polityka rodzinna to inwestycja. Jeśli inwestujemy w ludzi, budujemy silne państwo" – zwróciła się wówczas do posłów minister Elżbieta Rafalska.

- "Program „Rodzina 500+” realnie wspiera polskie rodziny. Jego najważniejsze cele są już realizowane: zmniejszyło się ubóstwo i rośnie liczba urodzeń. Należy jednak pamiętać, że świadczenie to nie jest przyznawane z urzędu i trzeba o nie wnioskować co roku" – powiedziała minister rodziny, pracy i polityki społecznej po podpisaniu ustawy przez prezydenta.

Jakie przepisy zmienia nowa ustawa?

Nowelizuje ona m.in. następujące akty prawne:

ustawę z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych;
ustawę z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów;
ustawę z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
ustawę z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny;
ustawę z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.

Ustawą z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz U. z 2017 r., poz. 1428) wprowadza też - z dniem 1 stycznia 2018 roku - np. zmiany do przepisów podatkowych - do:

ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych;
ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.

Przy okazji należy przypomnieć o złożeniu wniosku o wypłacanie 500+ w nowym okresie świadczeniowym

Minął ponad rok od wprowadzenia rządowego Programu „Rodzina 500+”. Korzystanie ze świadczenia wychowawczego w zbliżającym się okresie świadczeniowym wymaga złożenia nowego wniosku. Będzie to możliwe już od 1 sierpnia. Od tego dnia można ubiegać się także o świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego na nowy okres.

Okresy świadczeniowe

W przypadku świadczeń wychowawczych w ramach rządowego Programu „Rodzina 500 +”, prawo do tej formy wsparcia jest ustalane na rok – od 1 października danego roku do 30 września kolejnego roku (jedynie pierwszy, trwający jeszcze okres był dłuższy – rozpoczął się 1 kwietnia 2016 r. i potrwa do 30 września 2017 r.). Taki sam okres obowiązuje w odniesieniu do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Z kolei dla świadczeń rodzinnych okres zasiłkowy zaczyna się 1 listopada i trwa do 31 października następnego roku kalendarzowego.

Wniosek w sierpniu – świadczenie w październiku

Jeśli wnioskodawca złoży kompletny i prawidłowo wypełniony wniosek o świadczenie wychowawcze na kolejny okres w terminie do 31 sierpnia, przyznanie i wypłata świadczenia wychowawczego za październik nastąpi do 31 października. Oznacza to, że zostanie zachowana ciągłość wypłat świadczenia także od pierwszego miesiąca nowego okresu. Złożenie wniosku we wrześniu spowoduje, że ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego i jego wypłata za październik i listopad nastąpi nie później niż do 30 listopada. W przypadku gdy wniosek zostanie złożony w październiku, przyznanie i wypłata świadczenia wychowawczego za październik, listopad i grudzień nastąpi nie później niż do 31 grudnia. Gdy wniosek zostanie złożony w listopadzie, ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz wypłata świadczeń przysługujących od miesiąca złożenia wniosku, następuje do dnia 31 stycznia następnego roku.

Gdy wniosek zostanie złożony w okresie od 1 grudnia do 31 stycznia następnego roku, ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz wypłata świadczeń przysługujących od miesiąca złożenia wniosku, następuje do ostatniego dnia lutego następnego roku.

Należy więc pamiętać, że wskutek złożenia wniosku później niż w październiku, prawo do świadczenia wychowawczego zostanie ustalone od miesiąca złożenia wniosku, bez wyrównania za wcześniejsze miesiące w ramach obowiązującego okresu świadczeniowego.

Jak i gdzie złożyć wniosek o świadczenie wychowawcze?

Formularze wniosków i innych dokumentów niezbędnych do ubiegania się o świadczenia wychowawcze udostępnia podmiot realizujący te świadczenia w danej gminie. W praktyce jest to urząd miasta/gminy, ośrodek pomocy społecznej lub inna jednostka organizacyjna wyznaczona w danej gminie (np. centrum świadczeń), właściwy dla miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się.

Wypełniony wniosek można złożyć osobiście lub listownie. Jednak Ci, którzy chcą ubiegać się o świadczenia wychowawcze bez wychodzenia z domu, mogą to zrobić online. Mają do wyboru aż 4 kanały. Wśród nich: ministerialny Portal Informacyjno-Usługowy Emp@tia, bankowość elektroniczną, PUE ZUS – Platformę Usług Elektronicznych ZUS oraz Profil Zaufany.

Banki, które umożliwiają składanie wniosku o 500+ przez swoje serwisy to: Alior Bank SA, Bank BGŻ BNP Paribas, Credit Agricole Bank Polska SA, Euro Bank SA, Getin Noble Bank SA, Bank Handlowy w Warszawie SA, ING Bank Śląski SA, Inteligo, mBank SA, Bank Millennium SA, Nest Bank S.A, Bank Ochrony Środowiska SA, Bank Pekao SA, Bank Pocztowy SA, PKO Bank Polski SA, PLUS BANK S.A., Raiffeisen Bank Polska SA, Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz wybrane zrzeszone Banki Spółdzielcze, SGB-Bank SA, Bank Zachodni WBK SA.