Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi i prawami pokrewnymi uregulowane

Nowy akt prawny stanowi kompleksową regulację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi w Polsce, określającą nowe zasady funkcjonowania organizacji zbiorowego zarządzania. Zmiany dotyczą w szczególności zapewnienia przejrzystości działań ozz oraz odpowiedzialności wobec ich członków i podmiotów uprawnionych, co ma prowadzić do zwiększenia efektywności zarządzania zainkasowanymi środkami. 

Nowa ustawa określa zasady m.in: działania organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, udzielania zezwoleń na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, nadzoru nad organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi bądź prawami pokrewnymi oraz zasady działania Komisji Prawa Autorskiego.

Ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi obowiązuje

Z dniem 19 lipca 2018 r. zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Celem tego aktu jest pełne wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. (zwanej dalej dyrektywą CRM) w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych, dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym.

 Przedmiotem dyrektywy CRM jest harmonizacja zasad działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, czyli przede wszystkim prawami do utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów.

Kwestie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi dotychczas regulowała ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 880, z późn. zm.). Przepisy zawarte w rozdziale 12 ww. ustawy były ogólnikowe i fragmentaryczne, całkowicie pomijające niektóre istotne aspekty zbiorowego zarządu, takie jak np. stosunki organizacji z uprawnionymi czy zasady podziału i wypłaty zainkasowanych środków. W związku z powyższym niezbędne stało się przyjęcie nowej ustawy, w sposób kompleksowy regulującej kwestie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Dlatego dotychczasowy rozdział 12 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych został zastąpiony ustawą z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi.

Co regulują nowe przepisy?

Zakresem podmiotowym ustawy objęte zostały wszystkie podmioty mające w Polsce status organizacji zbiorowego zarządzania, przy czym elementem definicji organizacji jest działanie na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (ustawa reguluje wydawanie przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego zezwoleń na zbiorowe zarządzanie). Oznacza to, że organizacja mająca siedzibę za granicą, w tym także w innym państwie członkowskim UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego, chcąc podjąć działalność na terytorium Polski jako organizacja zbiorowego zarządzania, będzie zobowiązana uzyskać stosowne zezwolenie ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Ustawa będzie miała również zastosowanie do podmiotów, które wykonują czynności z zakresu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na podstawie tytułu prawnego udzielonego im przez organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, a także do niezależnych podmiotów zarządzających (art. 2 ustawy).

Ustawa wprowadziła ogólne zasady zbiorowego zarządzania, którymi powinny kierować się organizacje zbiorowego zarządzania. Cześć z tych zasad stanowi implementację ogólnych zasad dyrektywy CRM, a część kontynuację utrwalonych tradycji polskiego zbiorowego zarządu. Wśród tych zasad należy wymienić:

1. postulat wyraźnego określenia podstawy wykonywania zbiorowego zarządu;
2. zasadę, zgodnie z którą organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych przyczyn, odmówić objęcia praw autorskich i praw pokrewnych w zbiorowy zarząd, w zakresie udzielonego jej zezwolenia;
3. zasadę jednakowego traktowania uprawnionych, bez względu na podstawę prawną zbiorowego zarządzania ich prawami;
4. obowiązek starannego zbiorowego zarządzania prawami, w szczególności regularnego podziału i wypłaty przychodów z praw.

Uregulowano również kwestię zarządzania prawami niepowierzonymi żadnej organizacji w przypadkach, w których ich pośrednictwo jest obowiązkowe – zarówno przy zawarciu umowy, jak i zapłacie wynagrodzenia. W tym celu wprowadzono instytucję organizacji reprezentatywnej.

Ponadto, w celu wdrożenia dyrektywy 2014/26/UE, ustawa w szczególności reguluje:

1. źródła uprawnień organizacji zbiorowego zarządzania do zarządzania prawami uprawnionych (umowa o zbiorowe zarządzanie, umowa o reprezentacji, ustawa);
2. zasady uzyskiwania członkostwa w organizacji zbiorowego zarządzania;
3. zasady udzielania i cofania zezwoleń na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi i prawami pokrewnymi;
4. zasady zawierania i rozwiązywania umów o zbiorowe zarządzanie;
5. prawa przysługujące uprawnionemu, niebędącemu członkiem organizacji zbiorowego zarządzania, ale reprezentowanemu przez taką organizację;
6. ustrój organizacji zbiorowego zarządzania, w tym m. in. zadania i kompetencje organizacji, treść jej statutu oraz zasady funkcjonowania jej władz;
7. problematykę zarządzania przychodami z praw, w tym m. in. kwestie inkasowania i wypłaty przychodów z praw oraz dokonywania potrąceń z tych środków;
8. relacje organizacji zbiorowego zarządzania z użytkownikami;
9. relacje z innymi organizacjami zbiorowego zarządzania, w tym z organizacjami zagranicznymi;
10. zasady udzielania licencji;
11. obowiązki informacyjne i sprawozdawcze organizacji zbiorowego zarządzania oraz obowiązki informacyjne użytkowników;
12. zasady udzielania licencji wieloterytorialnych na korzystanie z utworów muzycznych online;
13. zasady rozpatrywania skarg przez organizacje zbiorowego zarządzania;
14. problematykę sprawowania przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego nadzoru nad organizacjami zbiorowego zarządzania;
15. zasady zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi przez podmioty niebędące organizacjami zbiorowego zarządzania, ale wykonujące czynności o takim samym charakterze (tzw. niezależne podmioty zarządzające);
16. zasady działania Komisji Prawa Autorskiego, w tym m.in. ustrój Komisji, sposób powoływania arbitrów, procedurę zatwierdzania i zmiany zatwierdzonych tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, postępowanie mediacyjne i sprawy o uzupełnienie, sprostowanie lub wyjaśnienie wątpliwości co do treści orzeczenia Komisji.

Wprowadzanie nowych zasad zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, spowodowało konieczność nowelizacji:

• ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, 
• ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, 
• ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej oraz Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zob. też: Projekt ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawamiautorskimi i prawami pokrewnymi

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl