Czy mogę zmienić nazwisko po ślubie - opinia prawna

Stan faktyczny

2 lata temu zawarłam związek małżeński i przybrałam nazwisko męża. W obecnej chwili pragnęłabym bardzo do obecnego nazwiska dodać człon nazwiska panieńskiego. Bardzo mi zależy aby przybrać nazwisko, w którym do nazwiska po mężu dodam swoje panieńskie. Nie orientuję się zupełnie gdzie i w jakiej formie zgłosić się z tym problemem i czy w ogóle taka zmiana jest możliwa.

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie:

• Ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (tekst jednolity: Dz. U. 1963 r., Nr 59, poz. 328 ze zmianami),
• Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami),
• Ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. 1986 r. Nr 36, poz. 180 ze zmianami).

Zawarcie małżeństwa a zmiana nazwiska

Zapewne pamięta Pani, iż załatwiając wszelkie formalności niezbędne do zawarcia małżeństwa koniecznym było – między innymi - złożenie zarówno przez Panią jak i przez Pani przyszłego małżonka oświadczenia, jakie nazwiska po zawarciu związku małżeńskiego będziecie Państwo nosić. Obowiązek taki wynika z art. 25 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 25 § 1 „O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. § 2. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów.”) Już z samego brzmienia cytowanego powyżej art. 25 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, iż złożenie takiego oświadczenia sprawia, iż kwestia ewentualnej ponownej zmiany nazwiska jest niemożliwa do przeprowadzenia (przynajmniej w drodze jakiegoś odwołania, czy też tym podobnej czynności).

Wynikałoby z tego, iż z punktu widzenia przepisów prawnych właściwie nie może Pani już powrócić do swojego nazwiska panieńskiego (wyłączając rozwód). Regulacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pozwala podjąć swobodną decyzję co do nazwiska, które każde z małżonków będzie nosiło po zawarciu małżeństwa i należy założyć, że taka swoboda została zapewniona także Pani.

Kierownik urzędu stanu cywilnego, któremu osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo składają niezbędne dokumenty, ma obowiązek wyjaśnienia tym osobom m.in. przepisów o nazwisku małżonków. Tak też musiało być i w Pani przypadku. W doktrynie przyjmuje się, iż oświadczenie o przyjęciu nazwiska, które małżonkowie będą nosić po zawarciu związku małżeńskiego może być skutecznie złożone do chwili sporządzenia aktu małżeństwa.

Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż oświadczenie o wyborze nazwiska złożyła Pani w sposób prawidłowy, a zatem nie ma podstaw do podważenia tego oświadczenia, gdyż warunkiem ważności oświadczenia jest wybór takiego nazwiska, które może nosić małżonek po zawarciu małżeństwa (Pani dokonała więc wyboru w sposób ważny, gdyż przyjęła Pani nazwisko męża).
Nie ma jednak przeszkód, żeby nazwisko ustalone przy zawarciu małżeństwa zostało zmienione na zasadach i w trybie przewidzianych w ustawie z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk.

Zmiana nazwiska

Zgodnie z ustawą i zmianie imion i nazwisk, zmiana imienia lub nazwiska obywatela polskiego na inne wskazane przez niego imię lub nazwisko może nastąpić na jego wniosek na zasadach określonych w przepisach tej właśnie ustawy. Tak więc ogólnie rzecz biorąc nie byłoby przeszkód, aby teraz wystąpiła Pani z wnioskiem o zmianę nazwiska na dwuczłonowe składające się z Pani nazwiska panieńskiego i nazwiska po mężu, proszę jednak pamiętać, iż wniosek taki może zostać uwzględniony tylko wtedy, gdy jest uzasadniony ważnymi względami. Już sama ustawa wskazuje, że za ważne względy uznaje się przede wszystkim takie sytuacje, gdy wnioskodawca nosi nazwisko:

1. ośmieszające albo nie licujące z godnością człowieka,
2. o brzmieniu niepolskim,
3. posiadające formę imienia,
4. a także, jeżeli wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego od wielu lat używa.

Z powyższego wynika, iż Pani nie spełnia warunków, zgodnie z którymi możliwym byłoby dokonanie oceny pobudek złożenia przez Panią wniosku o zmianę nazwiska jako „z ważnych względów”. Ustawa nie formułuje jednak powyższych przypadków, gdy wniosek o zmianę nazwiska zostanie uwzględniony w taki sposób, aby można było sądzić, iż tylko w tych wypadkach jest to możliwe. Nie znamy dokładnie powodów, dla których chciałaby Pani zmienić swoje nazwisko. Być może, iż uzasadnienie, jakie przedstawi Pani odpowiedniemu organowi w tej sprawie okaże się wystarczające do tego, by organ ten przychylił się do Pani wniosku.

W Wyroku Naczelnego Sądu z dnia 21 czerwca 1982 r. (II S.A. 699/82) sąd ten stwierdził między innymi, iż „redakcja art. 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk orientuje organy orzekające w sprawach zmiany imion i nazwisk na bezwzględną konieczność pozytywnego załatwienia wniosku w razie zaistnienia „ważnych względów”, przy czym przemieszcza kryteria ocenne do sfery subiektywnego ich odbioru przez zainteresowanego zmianą nazwiska.”

„Organy administracji powinny oceniać, czy w powstałej sytuacji wniosek o zmianę nazwiska spełnia warunek „ważnych względów” w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o zmianie imion i nazwisk, a ściślej - czy strona dostrzega w swoim uzasadnionym przekonaniu potrzebę zmiany nazwiska. Granicą rozważań organów administracji państwowej powinno być ustalenie istnienia (lub braku) elementów oczywistej bezzasadności w motywach strony, na przykład cech kaprysu lub przekory.”

Organ właściwy

W sprawach dotyczących zmiany nazwiska rozstrzyga starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy (czyli starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania Pani). Uczyni to w drodze decyzji administracyjnej. Organ właściwy, czyli starosta zawiadamia o zmianie nazwiska urzędy stanu cywilnego właściwe ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia i małżeństwa wnioskodawcy oraz miejsce sporządzenia aktów urodzeń jego małoletnich dzieci, a ponadto właściwy urząd skarbowy i organ Policji, wojskową komendę uzupełnień i organy ewidencji ludności oraz Centralny Rejestr Skazanych. Nadzór nad działalnością starosty w zakresie zadań dotyczących zmiany imion i nazwisk sprawuje wojewoda, który jest także organem odwoławczym od orzeczeń administracyjnych wydanych przez organy powiatu na podstawie ustawy.

Podsumowując złożenie wyżej opisanego wniosku nie zagwarantuje Pani, iż organ właściwy przychyli się do Pani wniosku, wszystko jednak zależy oczywiście od odpowiedniego umotywowania przez Panią takiego pisma.

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.