Obowiązki i prawa w nieformalnym związku (sytuacja dziecka pozamałżeńskiego) - opinia prawna

27.7.2007

Stan faktyczny

Mieszkam wraz z dzieckiem i jego ojcem, z którym nie zawarliśmy ślubu. Dziecko zostało uznane przez ojca w USC i nosi jego nazwisko. Chciałabym poznać sytuację prawną swoją i dziecka na wypadek rozpadu związku lub zgonu partnera.

Opinia prawna

Art. 23 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro) stanowi: „Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.” Nie istnieje natomiast analogiczny przepis dotyczący praw i obowiązków osób pozostających w związku nieformalnym, tak jak jest to w Pani przypadku. Polskie ustawodawstwo nie przewiduje szczególnego prawnego ukształtowania stosunków osobistych i majątkowych między kobietą i mężczyzną, którzy nie zawarli związku małżeńskiego. Majatek, jaki Państwo wspólnie będą nabywać będzie przedmiotem współwłasności w częściach ułamkowych. Jeśli każde z Państwa za własne środki nabędzie jakieś przedmioty, to będą one wyłączną własnością danego z partnerów. Ponieważ nie jesteście Państwo małżeństwem nie ciążą na Pani partnerze obowiązki wobec Pani (z tytułu wspólnego pożycia) choćby takie jakie kodeks rodzinny i opiekuńczy wiąże z instytucją małżeństwa. W przypadku śmierci Pani partnera pozostawiony przez niego spadek (na który składa się ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego - art. 992 § 1 kodeksu cywilnego) będzie dziedziczony, o ile nie sporządzi on testamentu i w nim nie rozrządzi swym majątkiem, na podstawie ustawy, czyli w oparciu o reguły zawarte w kodeksie cywilnym. W takim przypadku nie będzie Pani dziedziczyć, gdyż przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego nie przewidują w kręgu spadkobierców ustawowych konkubiny/konkubenta. Oczywiście partner może w testamencie powołać Panią na swą spadkobierczynię w całości lub w części.

Co do praw dziecka, które zostało uznane przez Pani partnera, bez względu na to czy związek Państwa trwa czy też nie, na rodzicach ciąży obowiązek alimentacyjny. Statuuje go art.133 §1 kro, zgodnie z którym rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Należy zaznaczyć, że dla istnienia obowiązku alimentacyjnego nie ma znaczenia z jakiego związku pochodzi dziecko. Dzieci małżeńskie i pozamałżeńskie mają równe prawa. Oznacza to, że może Pani wystąpić do sądu z powództwem przeciwko ojcu dziecka o przyznanie dziecku alimentów, jeżeli dobrowolnie nie będzie się on wywiązywał z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Pani partner, uznając dziecko w USC uzyskał nad nim pełną władzę rodzicielską. Jego prawa i obowiązki w tym zakresie są takie same jak w Pani przypadku. Konsekwencja tego w razie rozstania jest możliwość żądania uregulowania kontaktów z dzieckiem. W przypadku małżonków odbywa się to w ramach postępowania o rozwód lub separację. W Państwa przypadku będzie to osobne postępowanie, toczące się w trybie nieprocesowym.

Co się tyczy praw dziecka w razie śmierci jego ojca to należy rozważyć dwie sytuacje:

Jeżeli ojciec nie pozostawi testamentu wtedy dziecko będzie dziedziczyło na podstawie ustawy. Znajdzie wówczas zastosowanie art. 931 § 1 k.c., który wymienia dzieci (obok małżonka) jako dziedziczące w pierwszej kolejności. Dziedziczenie przez dzieci spadkodawcy w pierwszej kolejności oznacza, że w razie braku małżonka dziedziczą wyłącznie dzieci (od dziedziczenia wyłączeni są w takiej sytuacji dalsi krewni np.: rodzice czy rodzeństwo spadkodawcy). Dzieci spadkodawcy dziedziczą w częściach równych. Przy założeniu, że Państwa dziecko jest jedynym jakie posiada Pani partner i wykluczając, że pozostaje on w związku małżeńskim z inna kobietą, dziecko Państwa będzie jedynym spadkobiercą, czyli będzie dziedziczyło cały pozostawiony spadek.
Jeżeli natomiast ojciec dziecka sporządzi testament, wówczas jego spadkobiercami zostaną osoby bądź osoba w nim wskazane. Gdyby Pani partner pominął w testamencie wasze dziecko nie wskazując na nie jako spadkobiercę, wówczas na mocy art. 991 § 1 k.c. będzie miało ono prawo do zachowku. Oznacza to, że wasze dziecko chociaż pominięte przez ojca w testamencie będzie miało roszczenie pieniężne (czyli żądanie wypłacenia określonej sumy) skierowane do ustanowionego spadkobiercy. Wysokości zachowku w przypadku gdy uprawnionym jest osoba małoletnia, jest równa dwóm trzecim wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym.

Informacje związane z powyższą opinią można znaleźć w artykułach:

Alimenty - komu się należą i w jakiej wysokości?

Władza rodzicielska - prawa i obowiązki rodziców wobec dziecka

Porządek dziedziczenia, czyli kto i w jaki sposób dziedziczy po zmarłym, jeśli nie pozostawił on testamentu?

Zachowek - kto jest uprawniony i w jaki sposób to uprawnienie jest realizowane?

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Komentarze