Odpowiedzialność byłego wspólnika za zobowiązania spółki jawnej - opinia prawna

Stan faktyczny

W przypadku niewypłacalności spółki jawnej, może być nadana klauzula wykonalności na wspólników tej spółki. Czy klauzula wykonalności może być wydana na byłych wspólników, którzy byli wspólnikami w momencie zaciągnięcia zobowiązania, ale wystąpili ze spółki przed złożeniem pozwu do sądu przeciwko spółce (wspólnicy nie zostali pozwani)?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych

• Ustawy z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000r., Nr 94, poz. 1037 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Odpowiedź na postawione pytanie wymaga w pierwszej kolejności rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności byłych wspólników spółki jawnej za zobowiązania tej spółki. Możliwe są przy tym dwie sytuacje, w których dochodzi do zmiany wspólników spółki. 

Przejście ogółu praw i obowiązków z występującego wspólnika spółki jawnej na nowego wspólnika

Zgodnie z przepisem art. 10 § 3 kodeksu spółek handlowych (dalej ksh) w przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.

Jeśli więc wystąpienie wspólników spółki jawnej, połączone było z wstąpieniem nowych wspólników/nowego wspólnika wówczas zastosowanie znajdzie przepis art. 10 ksh. Oznaczałoby to, że zarówno poprzedni wspólnicy spółki jawnej jak i nowi wspólnicy/nowy wspólnik będą solidarnie odpowiadali za zobowiązania spółki. Solidarna odpowiedzialność będzie obejmowała zobowiązania, które powstały w okresie gdy wspólnicy, którzy wystąpili ze spółki byli jej wspólnikami.

Odnosząc się do pytania: zgodnie z przepisem art. 778 ¹ kodeksu postępowania cywilnego (dalej kpc) tytułowi egzekucyjnemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo – akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. 

Odczytując literalnie powyższy przepis należałoby uznać, iż dotyczy on wyłącznie wspólników spółki jawnej, nie dotyczy natomiast byłych wspólników.

Jeśli jednak interpretując powyższy przepis uwzględnimy regulację art. 10 § 3 ksh wówczas można dojść do wniosku, że nadanie klauzuli wykonalności nie tylko przeciwko aktualnym, ale również byłym wspólnikom, będzie możliwe.

Kategoryczne przesądzenie czy w trybie art. 778 ¹ kpc można nadać klauzulę na byłego wspólnika jest utrudnione. Trudno tu mówić o jednolitej praktyce czy jednomyślności w doktrynie, gdyż kwestia ta nie stanowiła do tej pory przedmiotu jej rozważań ani nie znalazła odzwierciedlenia w orzecznictwie. Wyjątek stanowi uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 maja 2005 r. (III CZP 21/2005) – orzeczenie to jednak dotyczyło innego stanu faktycznego oraz problemu nadania klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika. 

Wskazane jest jednak wystąpienie z odpowiednim wnioskiem, jego koszt kształtuje się bowiem na poziomie 6 – 12 zł. (w zależności od tego czy załączony zostanie odpis wyroku/nakazu zapłaty). We wniosku należy wykazać, iż w okresie kiedy powstało zobowiązanie dane osoby były wspólnikami spółki jawnej. Należy to zrobić załączając pełny odpis z KRS spółki.

W sytuacji, gdyby tryb przewidziany w art. 778 ¹ kpc nie mógł znaleźć tu zastosowania pozostaje wytoczenie powództwa przeciwko byłym wspólnikom, gdyż jak wspomniano wyżej ponoszą oni taką samą odpowiedzialność jak osoby – wspólnicy, którzy wstąpili na ich miejsce. W takiej sytuacji należy mieć na względzie kwestię ewentualnego przedawnienia roszczeń, a w szczególności ważnym będzie ustalenie czy pozwanie spółki wstrzymało bieg przedawnienia roszczenia dochodzonego przez Pana również w stosunku do byłych wspólników.

Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej – wypowiedzenie umowy spółki (art. 61 ksh)

Inaczej sytuacja kształtuje się w przypadku gdy wspólnicy spółki jawnej wypowiadają umowę spółki, zaś w ich miejsce nie wstępują nowi wspólnicy.

Przepis art. 10 § 3 ksh nie odnosi się do takiej sytuacji, nie można z niego wywieść odpowiedzialności wspólników spółki jawnej po ich ustąpieniu ze spółki za zobowiązania powstałe w okresie kiedy byli oni wspólnikami.

Problem odpowiedzialności byłych wspólników spółki jawnej, którzy wypowiedzieli umowę spółki nie jest poruszany w piśmiennictwie czy orzecznictwie. Na szczególną uwagę zasługuje w związku z tym, jedna z nielicznych publikacji odnosząca się do przedmiotowej kwestii. W artykule pt.: „Osobista odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej i komplementariusza po jego wystąpieniu ze spółki komandytowo – akcyjnej” jego autor dr Robert Lewandowski wskazuje: ”Zgodnie z normą z art. 31 ksh (...) wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki po jego ustąpieniu w sposób czasowo nieograniczony.” (Przegląd Prawa Handlowego, sierpień 2005, nr 155)

Zdaniem opiniującego pogląd ten wydaje się słusznym z tym jednak zastrzeżeniem, że odpowiedzialność będzie ograniczona do zobowiązań powstałych w okresie kiedy wspólnik, który ustąpił ze spółki jawnej był jej wspólnikiem.

Były wspólnik spółki może bronić się wykorzystując art. 10 § 3 ksh i dowodząc w oparciu o ten przepis, że nie odpowiada on za zobowiązania po wystąpieniu ze spółki.

Gdyby, bowiem intencją ustawodawcy było wprowadzenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki po stronie tych wspólników, którzy z niej wystąpili zredagowałby odpowiedni przepis o brzmieniu jednoznacznie na to wskazującym. Tak jak to jest w przypadku wystąpienia „starego” wspólnika z równoczesnym wstąpieniem „nowego” wspólnika (art. 10 § 3 ksh).

Co się natomiast tyczy zastosowania art. 778 ¹ kpc, zachowują swoją aktualność rozważania do pierwszego rozdziału niniejszej porady.

Zespół
e-prawnik.pl