Renta inwalidzka wspólnika spółki cywilnej – opinia prawna

W celu umożliwienia wspólnikowi wystąpienia ze spółki konieczna jest zmiana umowy spółki, zmiana wpisu w rejestrze działalności gospodarczej oraz zgłoszenie faktu wystąpienia wspólnika w urzędzie skarbowym.

Występującemu wspólnikowi wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oraz odpowiednią część zysku spółki.

Rozważając sytuację Pańskiego ojca, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na przepisy ustawy o emeryturach i rentach (Dz. U. 98/162/1118). Zgodnie z artykułem 103 tejże ustawy, prawo do renty może ulec zawieszeniu, a świadczenia mogą ulec zmniejszeniu zgodnie z zasadami przewidzianymi w tej ustawie.

I tak – prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyżej niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia i wynosi:

1. 24% kwoty bazowej – dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
2. 18% kwoty bazowej – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,

Kwoty maksymalnych zmniejszeń podlegają podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji.

Ostateczne rozliczenie świadczeń następuje po zakończeniu roku kalendarzowego i może przybrać formę rozliczenia miesięcznego lub rocznego, w zależności od tego, co dla świadczeniobiorcy jest korzystniejsze. Rozliczenia dokonuje się na podstawie zaświadczenia lub oświadczenia o przychodach z
danego roku kalendarzowego, które rencista nadsyła do oddziału ZUS do końca lutego następnego roku.

Nie podlegają zawieszeniu ani zmniejszeniu:

1. renta inwalidy wojennego,
2. renta inwalidy wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową,
3. renta z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku z wypadkiem przy pracy (w drodze do lub z pracy) lub chorobą zawodową.

W tym miejscu należy odpowiedzieć na pytanie, jaka forma przychodu będzie wiązała się z możliwością zmniejszenia lub zawieszenia renty.

W stosunku do emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność lub współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność będzie brany pod uwagę przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (artykuł 104 ustawy o emeryturach i rentach). Zatem jeżeli osoba zdecyduje się pozostać wspólnikiem, a przychód, który uzyska z tytułu udziału w zyskach przekroczy określoną sumę, to renta ulegnie zawieszeniu albo zmniejszeniu. Sytuacji tej można częściowo zapobiec poprzez zmianę umowy spółki, gdzie ustali się stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach w ten sposób, aby zapewnić, że poziom przychodów rencisty nie przekroczy obowiązującego pułapu.

Jeżeli rencista zdecyduje się wystąpić ze spółki, będzie brana pod uwagę wysokość jego wynagrodzenia z tytułu pracy wykonywanej w ramach ewentualnego stosunku pracy. Będzie brane również pod uwagę wynagrodzenie z tytułu pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia. Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. 92/58/290) nie wspomina natomiast o wynagrodzeniu otrzymywanym z tytułu umowy o dzieło. Tak więc dochody uzyskiwane z tytułu umowy o dzieło nie stanowią podstawy do ewentualnego zawieszenia lub zmniejszenia renty.

Dochód wypłacony na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, działalności gospodarczej wykonywanej przed miesiącem, od którego ustalono prawo do renty, nie ma wpływu na zawieszenie ani na zmniejszenie świadczeń.

Wybierając najbardziej optymalną formę działalności należy przede wszystkim rozważyć, jak bardzo istotne będzie otrzymywanie renty i czy warto dla niej rezygnować z prowadzonej działalności. Jeżeli okaże się, że nie, to nie wiąże się to ze zrezygnowaniem ze starań o uzyskanie grupy inwalidzkiej. Po otrzymaniu grupy inwalidzkiej - można dobrowolnie rentę zawiesić, a potem w dowolnym momencie zdecydować o zaprzestaniu działalności, co umożliwi pobieranie świadczenia (artykuł 103.3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Kolejno należy rozważyć, czy uzyskanie renty ma jakiś wpływ na obowiązek płacenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Zagadnienie to jest rozstrzygnięte w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 98/137/887) oraz w ustawie o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia(Dz. U. 2003/45/391).

Obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu oraz zdrowotnemu podlegają osoby prowadzące działalność gospodarczą (pozarolniczą), osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy oraz umowy zlecenia. Obowiązek odprowadzania składek nie jest uchylony przez fakt, że osoba podlegająca ubezpieczeniu uzyskała grupę inwalidzką, a przez to stała się uprawniona do pobierania świadczeń rentowych (artykuł 13 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)

Obowiązkowemu ubezpieczeniu – zarówno społecznemu jak i zdrowotnemu podlegają także osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (artykuł 9.1.c ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia). Za osobę współpracującą uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego (artykuł 8. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Ustalając, czy członek rodziny może być uznany za osobę współpracującą nie bierze się pod uwagę ani okresu, przez który współpraca jest wykonywana, ani wymiaru czasu pracy, ani wieku osoby współpracującej.

Istotne są tylko dwie przesłanki – faktyczna współpraca przy prowadzeniu działalności i pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym. Jeżeli obie te przesłanki będą spełnione, to ma miejsce obowiązek płacenia składek ubezpieczeniowych. (Zgodnie z artykułem 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek w przypadku osób współpracujących, zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału).

Ubezpieczeniu społecznemu ani zdrowotnemu nie podlegają natomiast osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło. Należy jednak pamiętać, że o charakterze prawnym umowy nie decyduje jej nazwa ale treść. Dlatego jeżeli umowa, która zostanie zawarta z byłym wspólnikiem będzie nosiła nazwę umowy o dzieło ale jej treść będzie charakterystyczna dla innego rodzaju umów, np. zlecenia, to umowa taka będzie zakwestionowana przez ZUS. Należy zwrócić uwagę, że najistotniejszą cechą wyróżniającą umowę o dzieło jest zobowiązanie osoby przyjmującej zamówienie do wykonania oznaczonego dzieła. W odróżnieniu od umowy o pracę, czy umowy zlecenia wykonanie dzieła polega nie na samym tylko prowadzeniu działalności ale na doprowadzeniu do oznaczonego w umowie rezultatu. Rezultat ten musi być w umowie dokładnie określony. Na podstawie umowy o dzieło można zlecić np. remont domu, uszycie ubrania, sporządzenie bilansu. W umowie zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się jedynie do podjęcia określonych czynności, np. leczenia, nauczania, a nie do osiągnięcia określonego z góry efektu.

Należy zatem uznać, że o ile rencista zdecyduje się na wystąpienie ze spółki, to umowa o dzieło byłoby najbardziej korzystną formą zatrudnienia, gdyż z jednej strony nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu, a z drugiej – przychód uzyskiwany na jej podstawie nie powoduje zawieszenia, bądź zmniejszenia świadczeń rentowych.