Czy oficjalne posiedzenia sądowe są niejawne?

Odpowiedź prawnika: Czy oficjalne posiedzenia sądowe są niejawne?

Na wstępie zakładamy, iż powyższe pytanie dotyczy postępowania cywilnego. Nie precyzuje Pan również o jaką sprawę chodzi oraz w jakim trybie sprawa jest prowadzona (tryb procesowy czy nieprocesowy), odniesiemy się zatem do przepisów ogólnych.

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie. Sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Na posiedzenia jawne wstęp na salę sądową mają - poza stronami i osobami wezwanymi - tylko osoby pełnoletnie. Na posiedzenia niejawne mają wstęp tylko osoby wezwane. Ponadto do posiedzenia niejawnego odróżnić należy posiedzenie prowadzone przy drzwiach zamkniętych (potocznie określane jako posiedzenie zamknięte). Sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu lub moralności albo gdy mogą być ujawnione okoliczności objęte tajemnicą państwową lub służbową. Sąd może zarządzić odbycie posiedzenia przy drzwiach zamkniętych również na wniosek strony, jeżeli podane przez nią przyczyny uzna za uzasadnione lub jeżeli roztrząsane być mają szczegóły życia rodzinnego. Postępowanie dotyczące tego wniosku odbywa się przy drzwiach zamkniętych. Postanowienie w tym przedmiocie sąd ogłasza publicznie. Podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach zamkniętych mogą być obecni na sali: strony, interwenienci uboczni, ich przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony.

Tak więc, zasada jawności w stosunku do publiczności jest realizowana przez dozwolony wstęp na jawne posiedzenia osobom pełnoletnim niebędącym uczestnikami postępowania. W wypadkach uzasadnionych masową frekwencją wstęp tych osób może być regulowany kartami wstępu.

Wskazujemy również, iż posiedzenia niejawne nie wyznacza się wyłącznie w przypadkach wskazanych przez Pana. Przykładowo w postępowaniu nieprocesowym, inaczej niż w procesie, regułą jest rozpoznanie sprawy bez rozprawy. Obowiązek wyznaczenia rozprawy stanowi wyjątek od zasady i zachodzi tylko wówczas, gdy tak wyraźnie stanowi szczególny przepis ustawy. Natomiast w postępowaniu procesowym, również przykładowo można wskazać, iż postanowienie o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia od kosztów sądowych, o odmowie zwolnienia, o odrzuceniu wniosku o zwolnienie oraz o nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazaniu na grzywnę, jak również postanowienie o ustanowieniu, cofnięciu ustanowienia, o odrzuceniu wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oraz o skazaniu na grzywnę i nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia ich wynagrodzenia sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym. Ponadto sąd drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym apelację, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd pierwszej instancji. Jeżeli dostrzeże braki, do których usunięcia strona nie była wezwana, zażąda ich usunięcia. A także sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym w razie cofnięcia pozwu, cofnięcia apelacji albo jeżeli zachodzi nieważność postępowania. Również w postępowaniu nakazowym i upominawczym rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym.

Odnosząc się natomiast do kwestii obowiązku noszenia togi, wskazujemy co następuje. Zgodnie z art. 84 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001 r. Nr 98 Poz. 1070 z późn. zm.) Prawo o ustroju sądów powszechnych, Sędzia na rozprawach używa stroju urzędowego. Strojem urzędowym sędziego na rozprawie sądowej jest toga, a sędziego przewodniczącego na rozprawie - także nakładany na kołnierz togi łańcuch z wizerunkiem orła. Do stroju urzędowego sędziego należy również biret, jeżeli jego używanie wynika z przepisów o czynnościach sądowych.

Toga, a dla sędziego przewodniczącego także nakładany na kołnierz togi łańcuch z wizerunkiem orła, jest strojem sędziego używanym na rozprawie. Oznacza to, że sędzia występuje bez togi na posiedzeniach (jawnych, innych niż rozprawa i niejawnych), oraz - co oczywiste - gdy nie wykonuje czynności orzeczniczych (por. więcej: Ereciński Tadeusz, Gudowski Jacek, Iwulski Józef - Komentarz do prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie II) ss. 862).