Definicja bezpodstawnego wzbogacenia

Odpowiedź prawnika: Definicja bezpodstawnego wzbogacenia

Bezpodstawne wzbogacenie regulowane jest przepisami kodeksu cywilnego (artykuły od 405 do 414). Tłumaczy się je jako uzyskanie bez podstawy prawnej korzyści majątkowej prowadzące do powstania obowiązku jej zwrotu. Artykuł 405 kodeksu cywilnego stanowi bowiem „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”. Źródłem bezpodstawnie uzyskanej korzyści mogą być zdarzenia różnego rodzaju.

Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1998 r., II CKN 58/98, zgodnie z którym odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia obciąża wzbogaconego niezależnie od tego, w wyniku jakiego zdarzenia uzyskał korzyść majątkową. Tak więc może ona powstać zarówno w wyniku działania wzbogaconego, jak i nawet wbrew jego woli, z jego dobrą lub złą wiarą. Może być następstwem czynności zubożonego, osób trzecich, a nawet sił przyrody.

Jednak aby można było mówić o bezpodstawnym wzbogaceniu, korzyść musi być - po pierwsze - uzyskana bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju (czyli gdy u jej podstaw nie leży ani czynność prawna, ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna). Korzyść musi mieć wartość majątkową, możliwą tym samym do określenia w pieniądzu, czyli de facto zwiększać majątek wzbogaconego. Poza tym niezbędnym warunkiem jest, aby korzyść majątkowa została uzyskana kosztem innej osoby (przy czym jej zubożenie może polegać także na nieuzyskaniu spodziewanej korzyści). Jak stanowi wprost przepis obowiązek wydania uzyskanych korzyści powinien nastąpić w naturze. Jednak w związku z tym, iż zazwyczaj pomiędzy uzyskaniem korzyści a jej zwrotem istnieje przedział czasowy, stąd nie jest bardzo często możliwe. W takiej sytuacji zastępuje go zwrot wartości korzyści.

Oczywiście w przypadku roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia może mieć także miejsce przedawnienie. Mają tu zastosowanie ogólne terminy przedawnienia, czyli wierzytelność z bezpodstawnego wzbogacenia ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu. Podsumowując warto przy tym przypomnieć, iż zgodnie z artykułem 406 kodeksu cywilnego obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody.