Roszczenia za naruszenie dóbr osobistych

Odpowiedź prawnika: Roszczenia za naruszenie dóbr osobistych

Ochronę cywilnoprawną zapewniają przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące ochrony dóbr osobistych. Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochronyprzewidzianej w innych przepisach.

Wskazany powyżej katalog nie jest jednakże wyliczeniem enumeratywnym, a jedynie przykładowym, o czym świadczy zwrot „w szczególności"(1). Z uwagi na fakt, że powyższe dobra pozostają pod ochroną prawa cywilnego, na każdej osobie ciąży negatywny obowiązek powstrzymywania się przed działaniami mogącymi godzić w dobra osobiste innych osób. Stwierdzenie, że dane działanie określonej osoby narusza dobra osobiste innego podmiotu jest równoznaczne z koniecznością rozważenia, jakie uprawnienia tej drugiej osobie będą przysługiwać. Rozważając to zagadnienie należy odwołać się do brzmienia art. 24 k.c., który stanowi:

Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej  sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innychprzepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.

W związku z powyższym należy zauważyć, iż z przytoczonego przepisu wynikają następujące roszczenia:

1) Żądanie zaniechania działania zagrażającego dobru osobistemu;
Takie roszczenie przysługuje jednakże wyłącznie w sytuacji, gdy nie istnieje potencjalna możliwość naruszenia dóbr osobistych i jednocześnie do takiego naruszenia jeszcze nie doszło.

2) Żądanie usunięcia stanu naruszenia i jego skutków;
Powyższe żądanie sprowadza się zazwyczaj od usunięcia okoliczności skutkującej naruszeniem dóbr osobistych. Może zatem sprowadzać się do usunięcia np. z forum internetowego wpisu naruszającego dobra osobiste, zaniechania emitowania w środkach masowego przekazu komunikatu naruszającego cześć danej osoby etc.

3) Żądanie złożenia stosownego oświadczenia (np. przeprosin);

4) Żądanie zadośćuczynienia pieniężnego lub żądanie zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny;

Art. 24 § 1 k.c. nie reguluje wyczerpująco problematyki tego roszczenia odsyłając w tej materii do innych przepisów Kodeksu cywilnego. Tym samym zastosowanie znajdzie art. 448k.c., który stanowi:

W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.

Krzywdą w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego jest szkoda niemajątkowa, wyrażająca się głównie w doznanych cierpieniach i odczuciach psychicznych etc.

5) Żądanie naprawienia szkody majątkowej.

Nie ulega wątpliwości, że naruszenie dóbr osobistych często wpływa także na sferę majątkową danej osoby. Naruszenie dobrego imienia może bowiem skutkować np. zerwaniem części kontaktów biznesowych z innymi osobami, bądź też zmniejszeniem obrotów prowadzonego przedsiębiorstwa w skutek utraty części klientów. Podstawą dla tego roszczenia będzie w tym wypadku art. 415 k.c.

Ze sposobu zredagowania art. 24 k.c. wynika, iż powyżej wskazane roszczenia przysługiwać mogą danej osobie kumulatywnie. Oznacza to, że w niniejszej sprawie może możliwe jest skorzystanie przez powoda z jednego z tych roszczeń lub łącznie ze wszystkich. Dochodzenie ich może nastąpić na dwa sposoby. W pierwszej kolejności osoba może, w trybie pozasądowym, wystosować wobec osoby naruszającej jej dobra żądanie, w którym zawarte będą powyższe roszczenia. Przy czym takie działanie może okazać się nieskuteczne, bowiem tylko i wyłącznie od tego podmiotu zależeć będzie uczynienie zadość temu żądaniu. Drugim sposobem dla dochodzenia powyższych roszczeń jest wytoczenie powództwa.