Kapitał zakładowy a kapitał wpłacony

Odpowiedź prawnika: Kapitał zakładowy a kapitał wpłacony

Odpowiedź brzmi: mogą, ale nie muszą. W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 kwietnia 1997 roku (III CZP 15/97; Lex Polonica 320376) został poruszony opisywany przez Panią problem. Wprawdzie uchwała odnosi się do stanu prawego istniejącego w czasie obowiązywania Kodeksu handlowego, jednakże odpowiednie przepisy i ich interpretacja nie zmieniły się pod rządami Kodeksu spółek handlowych.

Umorzenie udziałów bez naruszenia kapitału zakładowego polega na zmniejszeniu ich liczby, przy zachowaniu na niezmienionym poziomie wielkości kapitału zakładowego. W wyniku tej operacji dochodzi do powstania takiego stanu rzeczy, w którym suma wartości zachowanych (nadal istniejących) udziałów jest niższa od kapitału zakładowego. Stosunek, w jakim udziały danego wspólnika pozostają do wysokości kapitału zakładowego, określa proporcję, w jakiej wspólnik partycypuje w majątku spółki. Z chwilą umorzenia części udziałów z zysku, bilansowa wielkość kapitału zakładowego nie ulega zmianie. Zmniejsza się natomiast suma wartości nominalnych wszystkich udziałów. W ten sposób powstaje luka odpowiadająca różnicy między dwoma wskazanymi wielkościami. Tej luki jednak nie może być w fazie zawiązania spółki. Suma udziałów musi odpowiadać bezwzględnie wysokości kapitału zakładowego na etapie powstania spółki. Kapitał zakładowy bowiem spełnia funkcję gwarancyjną wobec wierzycieli spółki. W dalszej działalności spółki nie ma szczególnych racji, aby zgodność ta istniała. Funkcja gwarancyjna wyraża się wówczas tym, że kapitał zakładowy wiąże bilansowo część aktywów spółki. Udział pozostaje tylko oznaczeniem proporcji, w której wspólnik partycypuje w spółce. Jeżeli część udziałów zostaje umorzona, to zmienia się tym samym wielkość uprawnień w spółce (tak SN w uzasadnieniu do uchwały z dnia 9 kwietnia 1997 roku, III CZP 15/97).

Z powyższego wynika, że dysproporcja, o jakiej Pani pisze w pytaniu, może istnieć i spółka nie ma prawnego obowiązku zmieniać tego stanu rzeczy. W stanie faktycznym powołanej wyżej uchwały spółka z o.o. uchwałą wspólników, zmieniła umowę spółki dostosowując wartość nominalną udziałów do zmienionej wysokości kapitału zakładowego. Był to zabieg, zdaniem SN, dopuszczalny, ale, jak wskazano w uzasadnieniu, nie konieczny.

To prawda, że spółka nie ma obowiązku informować swoich kontrahentów o wartości kapitału wpłaconego. Regulacje ksh w odniesieniu do zawiązywanej spółki z o.o. dają pewność, że wysokość kapitału wpłaconego odpowiada wysokości kapitału zakładowego ustalonego w umowie spółki. Jak wskazano w uzasadnieniu powołanej uchwały SN, w powstałej sytuacji umorzenie części udziałów skutkuje zmianą w wielkości uprawnień przypadających na udziały pozostałych wspólników. Funkcja gwarancyjna kapitału zakładowego nie została naruszona.

Podsumowując, spółka może dostosować wartość nominalną udziałów, tak aby ich wartość odpowiadała wartości kapitału zakładowego, nie ma jednak takiego prawnego obowiązku. Spółka nie musi informować o zaistniałym stanie rzeczy swoich kontrahentów.