Kurator spółki jako pracodawca
Pytanie:
"Nie bardzo rozumiem sformułowanie, wydaje się, cyt.: \" Naszym zdaniem wydaje się, że kurator pełni rolę osoby wykonującej pewne czynności za pracodawcę a zatem może być podmiotem tego rodzaju przestępstwa.\" Jakie są to \"pewne czynności\" wykonywane przez kuratora za pracodawcę? Czy zatem te \"pewne czynności\" wykonane przez kuratora za pracodawcę mają oznaczać, np. że reprezentując on osobę prawną w sprawie wszczętej jeszcze przed ustanowieniem kurateli z powództwa pracownika osoby prawnej i przegranej przez osobę prawną już w trakcie pełnienia tej funkcji przez kuratora - to w tym przypadku kurator odpowiada karnie, jeśli do zakończenia swojego mandatu kuratora nie wykona postanowień tego Sądu? W jaki sposób miałby to wykonać? Czy kurator miałby je wypłacić z własnych zasobów finansowych a następnie od osoby prawnej dochodzić o zwrot tych środków? Jeśli tak to powinien także uregulować również wszystkie, pozostałe zobowiązania osoby prawnej. A co np. z nie uregulowanymi zobowiązaniami podatkowymi osoby prawnej? Prosiłbym jednakże o odpowiedzi bez sformułowania \"wydaje się\". W odpowiedzi do swojego pytania otrzymałem również takie sformułowania, cyt.: \"Pamiętać należy jednak, że pracodawcą nie jest kurator, lecz sama spółka. Kurator jest ustanawiany, gdy osoba prawna nie jest w stanie prowadzić swoich spraw np. bo nie posiada właściwych organów\", oraz \"Podmiotem przestępstwa jest w szczególności pracodawca lub osoba wyznaczona przez pracodawcę do wykonywania czynności prawa pracy\", i podsumowując \"Jest to rodzaj przestępstwa indywidualnego, bezskutkowego popełnione z chwilą ukończenia czynu zabronionego\". Należy do tej odpowiedzi dodać, że do podmiotów przestępstwa można również zaliczyć osobę nie umocowaną ale faktycznie wykonującą za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy. W jaką rolę wstępuje zatem kurator w okresie (przeważnie ograniczonej czasowo) kurateli nad osobą prawną? Czy pracodawcy - osoby prawnej a może osób umocowanych - zarządu osoby prawnej lub osób nie umocowanych ale faktycznie wykonujących czynności z zakresu prawa pracy, np. Głównej Księgowej? Może wstępuje we wszystkie naraz? Czy rola kuratora raczej nie przypomina tzw. \"zastępstwa procesowego\"? Inaczej jeszcze. Czy nie ma ona charakteru reprezentacyjnego w okresie nazwijmy go \"bezkrólewia\" panującego u osoby prawnej? Dlaczego, Waszym zdaniem kurator może wykonywać tylko \"pewne czynności\" a nie wszystkie? Czy kurator w okresie kurateli ma prawo np. zwalniać i zatrudniać pracowników, negocjować nowe umowy handlowe, prowadzić bieżącą działalność gospodarczą, kupować i sprzedawać towary, zbywać nieruchomości i ruchomości osoby prawnej, czy też nabywać nowe, itd? Czy zatem z uwagi na brak Zarządu, Zgromadzenie Wspólników dla ustanowionego przez Sąd kuratora powinno dodatkowo, uchwałą podjętą przez te gremium ograniczać lub rozszerzać jego prawa i obowiązki? Czy o takiej uchwale nie powinien być powiadomiony Sąd, który ustanowił kuratora? Czy taka uchwała nie powinna być dokonana w formie aktu notarialnego? Czy w związku na brak Zarządu, kurator ma prawo zgłosić się do Banku prowadzącego rachunek bankowy osoby prawnej i podpisać nową umowę bankową a co za tym idzie mieć możliwość swobodnego dysponowania środkami pieniężnymi osoby prawnej? Czy istnieje taka możliwość, jeśli tak czy jest ona w jakiś sposób ograniczona, np. kwotowo? Jeżeli istnieje taka możliwość, czy kurator może wypłacić sobie przyznane mu przez Sąd wynagrodzenie za prowadzenie kurateli? Czy taka umowa bankowa wygasa automatycznie po wygaśnięciu mandatu kuratora? Jeżeli kurator pełni rolę osoby wykonującej \"jakieś\" pewne czynności za pracodawcę (wprawdzie trudno zrozumieć to ograniczenie) i podlega odpowiedzialności karnej, to pozostałe, chyba też \"pewne czynności\" dotyczące ogólnie osoby prawnej również podlegają odpowiedzialności karnej? Zatem, za jakie jeszcze pozostałe czynności wykonywane przez kuratora w trakcie trwania kurateli (a może przed i po, których skutek wystąpił w czasie kurateli) odpowiedzialność karną ponosi osoba kuratora? Do momentu Waszej odpowiedzi byłem przekonany, że kurator niezależnie od tego nad kim tą kuratelę pełni (osoba fizyczna czy też prawna), może ponieść odpowiedzialność (raczej cywilną /odszkodowanie/ a nie karną) ale w sytuacji gdy działa on na szkodę osoby nad którą dzierży tą kuratelę lub np. jej majątkiem (małoletni)? Odpowiedzialność ta musiałaby przy tym wynikać wprost z zakresu praw i obowiązków nałożonych na kuratora. Ściśle określonych w formie pisemnej, np. w postaci postanowienia właściwego Sądu. Czy istnieje ogólny zakres praw i obowiązków kuratora w przypadku pełnienia kurateli nad osobą prawną (szczególnie)? Reasumując to zagadnienie, moim skromnym zdaniem kurator ustanowiony przez Sąd na wniosek zainteresowanej strony (na określony czas i w określonym celu) jest osobą pełniącą podobną rolę jak \"obrońca z urzędu\". Różnica dotyczy przyczyny ustanowienia a nie charakteru roli jakie te instytucje mają pełnić. Kurator reprezentuje osobę prawną przed wszystkimi instytucjami publicznymi, podejmuje za nią czynności procesowe, nie zarządza natomiast bezpośrednio majątkiem osoby prawnej. Nie ma prawa ani go uszczuplać, ani też powiększać. Nie wykonuje też żadnych czynności z zakresu prawa pracy. Nie należy to do jego kompetencji. Brak bowiem właściwych organów osoby prawnej nie powoduje, że w jej strukturach nie znajdują się osoby, nie umocowane ale faktycznie te czynności wykonujące - np. Główna Księgowa, Dyrektor d/s finansowych, ogólnie dział kadr i finansów. Ograniczając się do zarzutu wypłaty wynagrodzeń, a podlegającego moim zdaniem ochronie prawno-karnej z art. 218 kk (chociaż koniunktywny charakter tego przepisu, tj. \"Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, ...\" nieco to moje przekonanie burzy), to nie mniej jednak jedyną osobą zobowiązaną do wykonania tej w/w czynności jest osoba prawna pracodawca. Brak organów osoby prawnej i ustanowienie przez Sąd kurateli nad nią, w żaden sposób zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w tym zakresie, z którymi miałem możliwość zapoznać się, nie przenosi automatycznie uprawnienia (obowiązku) do wykonania w/w czynności na kuratora. Nadal podmiotem do wykonania tych czynności pozostaje osoba prawna, lub jej organa czy też osoby nie umocowane ale faktycznie te czynności wykonujące. W odpowiedzi napisaliście Państwo ponadto, że, cyt.: \"Jest to rodzaj przestępstwa indywidualnego, bezskutkowego popełnionego z chwilą ukończenia czynu zabronionego\". Prosiłbym uprzejmie o rozszerzenie tej tezy o jakiś przykład. Według skromnej wiedzy prawniczej jaką posiadam co zresztą wynika z mnogości pytań i wielu wątpliwości w tej sprawie, oznaczać by miała ta teza, - że w oparciu o przedstawiany przeze mnie przykład \"fizycznej\" wypłaty wynagrodzenia, który powstał w okresie kiedy funkcjonowały jeszcze organy osoby prawnej, jak również pozew o zapłatę tego wynagrodzenia został wniesiony w tym czasie ale prawomocne orzeczenie Sądu Pracy zapadło dopiero po ustanowieniu kurateli, - odpowiedzialność karną ponosi jednak Zarząd osoby prawnej? Do postawienia tego pytania przyjąłem oczywiście tezę, że kurator również jest podmiotem przestępstwa z art. 218 kk. Nie będę ukrywał, że Wasza odpowiedź na moje pytanie wprawiła mnie w lekkie zdumienie, sformułowania \"wydaje się\" i \"pewne czynności\" nie wyjaśniły bowiem problemu a jeszcze bardziej go zaciemniły, sprawiając, że stał się on zupełnie niezrozumiały."
Odpowiedź prawnika: Kurator spółki jako pracodawca
Dla właściwego zrozumienia zagadnienia przytaczam art. 218 kodeksu karnego. Stanowi on, że kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Wyjaśnienia wymagają pewne podstawowe kwestie. I tak naruszenie to musi dotyczyć praw pracownika wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia. Przepis zatem nie dotyczy osoby świadczącej pracę na innej podstawie np. umowie zlecenia. Zatem (nie wchodząc na razie w kwestię do czego jest uprawniony) kurator, jego działanie musiałoby naruszać prawa pracownika, które wynikają ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.
Na przykład, kurator (zaznaczając na razie, że nie wchodzimy w zakres jego uprawnień), gdy dokonał czynności bankowych, a nie był do tego uprawniony - może ponieść odpowiedzialność karną z innego przepisu np. za oszustwo jeśli się go dopuścił. Nie jest natomiast podmiotem odpowiedzialności karnej z art. 218 kodeksu karnego, bowiem nie doszło do naruszenia praw wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.
Kurator byłby (a użyto słowa wydaje się, gdyż jest to kwestia sporna i niewyjaśniona w doktrynie i orzecznictwie) podmiotem takiego przestępstwa w razie np. sprzeniewierzenia środków znajdujących się na rachunku bankowym, a przeznaczonych np. na wypłatę wynagrodzenia czy składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawą przyjęcia takiej odpowiedzialności (wcale nie twierdzimy, że należałoby takową przyjąć) byłoby udowodnienie faktu, że te środki były akurat przeznaczone na te cele i naruszają prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy (wynagrodzenie) lub ubezpieczenia społecznego (składki).
Takie przestępstwo (jeśliby dopuścić możliwość jego popełnieni), mógłby popełnić kurator zarówno, gdy był uprawniony do dokonywania czynności bankowych jak również przekraczając ich zakres. Nie jest do końca prawdą, że pełnomocnik może ponosić tylko odpowiedzialność karną. Na przykład - naruszając dobro osobiste strony (na sali sądowej) i obrażając przeciwnika strony, którą reprezentuje adwokat, radca itd. mogą ponosić odpowiedzialność zarówno cywilną za naruszenie dobra osobistego jaką jest dobre imię i cześć jak również dyscyplinarną przed własnym samorządem a nie wyklucza to odpowiedzialności karnej za pomówienie.
Podstawą odpowiedzialności kuratora może być odnosząc sie do przedstawionych wyżej przykładów zarówno sam art. 218, jak również i inne, które zostały naruszone przez działania kuratora.
Kwestię odpowiedzialności nie można sprowadzić do prostego stwierdzenia tak odpowiada lub nie. Prawo jest dziedziną dość nieprecyzyjną, gdyż język a jest to narzędzie prawa jest również nieprecyzyjny i elastyczny. Niektóre swoiste wyrażenia nie są rozumiane przez inne grupy posługujące się tym samym językiem. Dodatkowo kategoryczne stwierdzenie jest wyłączone przez kwestie dowodowe. Bowiem dowody mają na celu wykazanie, że przestępstwo zostało popełnione.
Zgodzić się należy, że co do zasady podmiotem mogącym popełnić tego rodzaju przestępstwo jest pracodawca. Nawet jak zaznaczono, iż kurator nie jest pracodawcą a spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie znaczy to, że nie może wykonywać kurator czynności z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych bowiem nawet (a zaznaczamy, że nie wchodzimy n tym etapie do kompetencji kuratora), gdy nie jest do tego uprawniony, to nie znaczy, że nie mógłby wykonywać ich przekraczając zakres swoich kompetencji.
Dodatkowo sprawę komplikują prawa pracownicze. Ustalenie wyczerpującego katalogu praw pracownika wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego nie jest możliwe. Nawet wyczerpujące wyliczenie jest skazane na niepowodzenie.
Jest to rodzaj przestępstwa indywidualnego, bezskutkowego popełnione z chwilą ukończenia czynu zabronionego. Jako przykład można się posłużyć następującym stanem faktycznym. Jan Kowalski wracając z pracy zauważa dziecko, które wybiega na drogę wprost pod pędzący samochód i ulega potrąceniu. Zatem Jan Kowalski odpowiada za nieudzielenie pomocy dziecku (zakładając, że nie był narażony na utratę swojego życia i mógł pomocy udzielić). Działanie kuratora może się odnosić do jakiegokolwiek utrudniania ale uporczywego, gdyż takiego wymaga art. 218 kodeksu karnego w wypłacie wynagrodzenia. Kurator zmieniając zasady dysponowania (nie zależnie czy był do tego uprawniony np. wskutek przestępstwa lub umocowania) środkami zgromadzonymi na rachunku w ten sposób, że utrudnia pobieranie ich celem wypłaty wynagrodzenia mimo, że są inne środki, których uzyskanie jest utrudnione, należałoby traktować jako wypełnienie przesłanek przestępstwa z art. 218.
Nie respektowanie orzeczeń Sądu przez kuratora jest przestępstwem przeciwko wymiarowi sprawiedliwości a nie jest przeciwko prawom pracowniczym, gdyż prawa te nie są respektowane z powodu „niewykonywania” orzeczenia. Przyjęcie odpowiedzialności za niewykonanie, wystarcza dla przyjęcia odpowiedzialności nierespektującego. Nie jest to faktyczne naruszenie praw pracowniczych, lecz pośrednie. Jest to rodzaj zbiegu przestępstw.
Pamiętać należy jednak, że pracodawca nie jest kurator, lecz sama spółka. Kurator jest ustanawiany, gdy osoba prawna nie jest w stanie prowadzić swoich spraw np. bo nie posiada właściwych organów. Podmiotem przestępstwa jest w szczególności pracodawca lub osoba wyznaczona przez pracodawcę do wykonywania czynności prawa pracy. Z wyrażenia osoba wyznaczona wynika, że kurator spełnia ten warunek. Drugim musi być wyznaczenie przez pracodawcę a tego brak bo dokonał tego Sąd. Wykonywanie prawa pracy oznacza sytuację, gdy dana osoba w określonej strukturze organizacyjnej, uprawniona jest do podejmowania czynności, wpływających w sposób istotny, na treść uprawnień związanych z prawami pracowniczymi.
Katalog tych czynności jest wyznaczany przepisami prawa pracy. Czynnością w sprawach z zakresu prawa pracy może być wszelka czynność podjęta w imieniu pracodawcy, mająca na celu ukształtowanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku pracy, czy też zmierzająca do realizacji roszczeń wynikających z tego stosunku. Podmiotem omawianego przestępstwa nie może być natomiast osoba pozostająca poza zakładem pracy w znaczeniu przedmiotowym, np. pracownik Urzędu Skarbowego, może ona ponosić odpowiedzialność karną z art. 231 kodeksu karnego.
W tym miejscu należy rozważyć dwie kwestie. Czy przekroczenie uprawnień mieści się w zakresie podmiotowym słowa pracodawca lub podmiot wyznaczony albo wykonujący uprawnienia pracodawcy. Naszym zdaniem tak, gdyż nie można ograniczać podmiotów, które mogą naruszyć prawa pracownicze jeśli wykonują czynności z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych a dochodzi do tego w ramach przekroczenia swoich kompetencji.
Drugą kwestia jest wskazanie do jakich czynności jest uprawniony kurator ustanowiony zgodnie z art. 42 kodeksu cywilnego. Przepis ten był bardzo rzadko przedmiotem rozważań zarówno praktyki sądowej jak i doktrynalnej. Kurator może być ustanowiony dla osoby prawnej nie mającej właściwego organu, jednakże nie zastępuje on właściwego organu zarządzającego. Ubogość stanowisk w tym zakresie, daje podstawę do ogólnego stwierdzenia, że celem dla którego ustanawia się kuratora w tym trybie jest prowadzenie spraw osoby prawnej, która nie jest w stanie tego zrobić na skutek braku właściwych organów. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację. Do tego czasu, to on prowadzi sprawy osoby prawnej. Jest zatem uprawniony do tych czynności, które nie są sprzeczne z tym celem. Nie da się ustanowić katalogu tych czynności.
Zespół prawników
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?