Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego
Pytanie:
"Proszę o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego, skoro czytamy w uzasadnieniu "Akt normatywny lub jego część uznane przez Trybunał za niezgodne z konstytucją zostają usunięte z porządku prawnego, przestają być jego elementem. Orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności z konstytucją aktu normatywnego lub jego części powoduje bezwzględne, bezwarunkowe i bezpośrednie zniesienie przepisów w nim wskazanych. Następuje to niezależnie od działań innych organów państwowych". Czy oznacza to, że nieistniejącego aktu prawnego nie można już stosować po wejściu w życie tego wyroku TK (po jego ogłoszeniu) nawet do okresu kiedy istniał i funkcjonował? Czy też oznacza to, że wydanie decyzji w oparciu o niezgodny z Konstytucją przepis (i co ważne wydanie takiej decyzji po ogłoszeniu wyroku TK w sprawie) jest dopuszczalne, mimo iż wydający decyzję wie, iż każde odwołanie, powołujące się na ten wyrok TK, unieważni jego decyzję? Czy nie jest to bezsensowna produkcja zbędnych procesów odwoławczych zakończonych z założenia cofnięciem tej decyzji, niezgodnej z wyrokiem TK? Czy organ emerytalny wydając decyzję (maj 2000) w oparciu o przepis uznany wcześniej (grudzień 1999) - przed wydaniem decyzji - za niezgodny z Konstytucją, jest zobowiązany w decyzji poinformować o tym fakcie świadczeniobiorcę?"
Odpowiedź prawnika: Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego
Odpowiadając ma zadane przez użytkownika zapytanie wyjaśnić należy, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i od nich nie przysługuje prawo odwołania. W poprzednim okresie, wyrok Trybunału Konstytucyjnego mógł być jeszcze unieważniony przez Sejm, jednak praktyka ta była zaprzeczeniem rozdzielności władzy sądowniczej (Trybunał Konstytucyjny) i ustawodawczej (Sejm). Wobec powyższego, zasadę ostateczności rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego wprowadziła Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku (art. 190 ust. 1). Należy także wyjaśnić, że Trybunał Konstytucyjny wskazując, iż określony przepis jest niezgodny z Konstytucją, nie stwierdza, że przepis ten traci moc wiążącą. Uznanie danego przepisu za sprzeczny z ustawą zasadniczą powoduje jednak możliwość skutecznego podważenia np. decyzji wydanej na podstawie niezgodnego z Konstytucją przepisu.
Uznanie za niezgodny z Konstytucją przepis nie traci automatycznie mocy obowiązującej. Traci on taką moc na przyszłość i to od momentu publikacji w Dzienniku Ustaw. Nie tracą mocy obowiązującej decyzje wydane na podstawie takiego przepisu przed uznaniem go za niekonstytucyjny. Istnieje jednak możliwość wzruszenia takiej decyzji. Podstawą uchylenia takiej decyzji jest np. postępowanie wznowione na podstawie art. 145a kodeksu postępowania administracyjnego.
Należy więc wyjaśnić, że wyrok stwierdzający niezgodność z konstytucją danego przepisu, nie powoduje braku możliwości wydania na podstawie tego przepisu decyzji, choć istnieją wówczas podstawy do skutecznego wzruszenia takiej decyzji. Organ wydający decyzję nie jest zobowiązany informować o tym, iż dany przepis został uznany za niezgodny z konstytucją. Należy też podkreślić, że stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów może mieć miejsce także w szerszym aspekcie czasowym, tzn. Trybunał może uznać, że jego wyrok ma moc obowiązującą np. po upływie 12 miesięcy od jego ukazania się w Dzienniku Ustaw.
Z pewnością wydawanie decyzji na podstawie przepisów uznanych za niekonstytucyjne "produkuje" dodatkowe postępowania odwoławcze, jednakże należy zauważyć, że każda decyzja administracyjna może być skutecznie wzruszona w trybie odwoławczym. Nie jest to więc działanie bezsensowne, lecz stanowi realizację przyznanych obywatelom praw.
Reasumując organy, Sądy rozpatrujące sprawy niezakończone po wydaniu wyroku Trybunału o niekonstytucyjności przepisu powinny uwzględniać ten wyrok. Do czasu publikacji takiego wyroku de facto on nie obowiązuje. organ lub Sąd by właściwie postąpić powinien postępowanie zawiesić. ma to na celu unikanie sytuacji orzekania w oparciu o przepis, który lada chwila stanie się niekonstytucyjny.
Zespół prawników
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?