Nieprawdziwe informacje w piśmie procesowym

Odpowiedź prawnika: Nieprawdziwe informacje w piśmie procesowym

Art. 9 § 1 kodeksu karnego nie opisuje żadnego rodzaju przestępstwa, ale stanowi definicję przestępstwa umyślnego, tj. takiego do popełnienia, którego konieczne jest wykazanie zamiaru. Przepis ten wyjaśnia na czym polega istota zamiaru bezpośredniego oraz ewentualnego. Ustalenie z jakim zamiarem sprawca działał jest niezbędne dla przypisania mu odpowiedzialności karnej za przestępstwo, względnie do uwolnienia go od odpowiedzialności karnej, jeśli nie uda się przypisać zamiaru i jednocześnie brakuje nieumyślnego odpowiednika zachowania.

Nie oznacza to jednak, że podanie nieprawdziwych informacji w piśmie procesowym nie podlega żadnym sankcjom karnym. W pierwszej kolejności będzie można mówić o zniesławieniu (art. 212 kk). Sens tego przestępstwa sprowadza się do pomówienia innej osoby o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Chodziłoby o podanie takich informacji jak np. zarzucenie braku odpowiednich kompetencji do wykonywania zawodu, zarzucenie uzależnienia od alkoholu, narkotyków, hazardu, skłonności pedofilskich, brania lub dawania łapówek, niemoralnego lub niezgodnego z prawem zachowania się itp. Nie sposób jest wymienić wszystkich zachowań, które mogą skutkować odpowiedzialnością karną za zniesławienie, ważne jest natomiast to, że ocena czy zniesławiającego charakteru informacji zależy od kryteriów obiektywnych, a nie od subiektywnego odczucia osoby, której one dotyczą. Jest to przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że sam musiałby Pan sporządzić akt oskarżenia w tej sprawie i wnieść go do sądu. Nie wyklucza to oczywiście korzystania z pomocy adwokata.

Drugim możliwym przestępstwem jest znieważenie (art. 216 kk), które często może iść w parze ze zniesławieniem. Istota przestępstwa polega na tym, aby do znieważenia doszło w obecności danej osoby albo choćby pod jej nieobecność lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła. Pojęcie „znieważa” nie zostało w kodeksie sprecyzowane, jednakże jego znaczenie w prawie karnym nie odbiega od tego, które występuje w języku powszechnym. Znieważać oznacza zatem ubliżać komuś, lżyć, obrażać kogoś (Słownik języka polskiego, oprac. E. Sobol, Warszawa 2005, s. 1281). Zniewagą są zachowania, które według zdeterminowanych kulturowo i powszechnie przyjętych ocen stanowią wyraz pogardy dla człowieka, niezależnie od odczuć samego pokrzywdzonego (W. Kulesza, Zniesławienie..., s. 169). Należy jednak podkreślić, że to czy jakieś zachowanie będzie zakwalifikowane jako zniewaga zależy reguł obyczajowych występujących w danej społeczności (środowisku), a także powinno się uwzględniać relacje między stronami (służbowe, czy towarzyskie, oraz jaki jest stopień zażyłości). Podobnie jak wcześniej ocena, czy zachowanie podmiotu wypełnia znamiona zniewagi, dokonywana jest według kryteriów obiektywnych (a nie według odczuć osoby znieważającej lub znieważonej). To przestępstwo jest także ścigane na wniosek pokrzywdzonego.

Potencjalnie w grę mogłoby też wchodzić przestępstwo fałszywego oskarżenia innej osoby (art. 235 kk). Zachowanie to sprowadza się do skierowania przeciwko innej osobie ścigania o przestępstwo poprzez tworzenie fałszywych dowodów lub inne podstępne zabiegi. Aby zrealizować przesłanki z tego artykułu Pana była żona musiałaby np. dołączyć do pisma procesowego sfałszowany wynik obdukcji lekarskiej wskazujący, że znęcał się Pan fizycznie nad danymi osobami lub wykorzystywał je seksualnie, dokumenty świadczące o oszustwach podatkowych itp. Jak podkreślił L. Tyszkiewicz (Tyszkiewicz Leon, Hoc Stanisław, Wąsek Andrzej, Filipkowski Wojciech, Siwik Zygfryd, Kulik Marek, Bojarski Marek, Radecki Wojciech, Hofmański Piotr, Sienkiewicz Zofia, Wilk Leszek, Górniok Oktawia, Filar Marian, Kalitowski Michał, Paprzycki Lech K., Pływaczewski Emil, Stefański Ryszard A. „Kodeks karny. Komentarz” Warszawa 2008 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie I) ss. 1291) w zakresie wyrażenia „inne podstępne zabiegi” z art. 235 kk mieści się nakłanianie do składania fałszywych zeznań. Jeśli więc była żona przekonywałaby swoich świadków do zeznawania na Pana niekorzyść mając świadomość, że ich zeznania nie byłyby zgodne z prawdą może ponieść odpowiedzialność karną za podżeganie do popełnienia przestępstwa. Niezależnie od Pana byłej żony odpowiedzialność za złożenie fałszywych zeznań ponosiliby świadkowie. Ten typ zachowania jest już ścigany z urzędu przez prokuraturę, zatem nie ma konieczności składania wniosku o ściganie ani prywatnego aktu oskarżenia.

W grę mogłyby wchodzić także m.in. przestępstwa fałszowania dokumentów np. dołączonych do pisma załączników.

Wszystkie te zachowania mogą pozostawać ze sobą w zbiegu, to znaczy, że w ramach informacji zamieszczonych w piśmie mógł Pan zostać jednocześnie zniesławiony oraz fałszywie oskarżony o popełnienie jakiegoś przestępstwa. Przestępstwa te popełniane są z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym (zniesławienie i zniewaga) lub tylko z bezpośrednim (fałszywe oskarżenie). Określeniu stopnia świadomości z jakim działa dana osoba służy właśnie art. 9 § 1 kk.