Odwołanie członka zarządu

Odpowiedź prawnika: Odwołanie członka zarządu

Podstawowe znaczenie dla określenia momentu odwołania członka zarządu z pełnionej przez niego funkcji mają przepisy art. 202 i 203 kodesku spółek handlowych. Zgodnie bowiem z art. 202 par. 4 ksh mandat członka zarządu wygasa również wskutek śmierci, rezygnacji albo odwołania ze składu zarządu. Drugi z przywołanych przepisów stanowi natomiast, iż co do zasady członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników (art. 203 par. 1 ksh), ograniczenia tej możliwości mogą zostać przewidziane w umowie spółki (art. 203 par 2 ksh).

Z powyższego wynika, iż odwołanie członka zarządu jest jednostronnym aktem spółki i dochodzi do skutku z chwilą podjęcia stosownej uchwały. Niemniej odwołanie może określać dzień, z którym będzie ono wywoływało skutki prawne. Może to być więc upływ dnia, w którym członek zarządu został odwołany, bądź termin wskazany w przyszłości. Nie jest więc wadliwe, jak sugeruje się w literaturze (J.P. Naworski, Komentarz, Spółka z o.o., s. 366), odniesienie w art. 202 par. 4 ksh do mandatu. Właśnie odniesienie do mandatu pozwala na ustalenie terminu odwołania w dacie przyszłej. W związku z tym mandat osoby, której wręczono odwołanie, może trwać nadal, a sformułowanie z art. 202 par. 4 ksh należy rozumieć jako moment skutecznego odwołania, a nie wręczenia dokumentu (zob. Komentarz do art. 202 kodeksu spółek handlowych, [w:] A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Tom I i II, Zakamycze, 2005, wyd. III).

Na marginesie można wskazać, iż zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższegi z 17 lutego 2004 roku, sygn. akt PK 305/03, publ. OSNP 2004, nr 24, s. 421, uchwała o odwołaniu członka zarządu spółki podjęta z naruszeniem prawa nie jest nieważna z mocy prawa i wywołuje skutek w postaci pozbawienia członka zarządu przymiotu osoby będącej piastunem organu osoby prawnej, dopóki nie zostanie unieważniona konstytutywnym orzeczeniem sądu gospodarczego. Sąd pracy nie jest uprawniony do oceny legalności niezaskarżonej uchwały zgromadzenia wspólników o odwołaniu członka zarządu spółki.

Podsumowując: odwołanie członka zarządu następuje z chwilą podjęcia uchwały, a nie daty wpisu do KRS czy daty doręczenia uchwały danemu członkowi zarządu.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na sytuację odwołanego członka zarządu, który był ponadto pracownikiem spółki

W wyroku z 16 czerwca 1999 roku, sygn.

akt I PKN 117/99, publ. OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 646, Sąd Najwyższy stwierdził, iż z chwilą odwołania z zarządu pracownik staje się "byłym członkiem zarządu", z którym rozwiązanie umowy o pracę należy już do uprawnień zarządu, a nie zgromadzenia wspólników. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy także w późniejszych orzeczeniach (zob. np wyrok z 21 marca 2001 roku, sygn. akt I PKN 322/00, publ. OSNAPiUS 2002, nr 24, poz. 600, a także wyrok Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2002 roku, sygn. akt I PKN 838/00, niepubl.). Z chwilą odwołania organem właściwym do podejmowania wszelkich czynności w imieniu spółki wobec osób, które utraciły członkostwo, staje się zarząd. Wyjątek od zasady ustanawiającej reprezentację spółki przez zarząd dotyczy tylko umów między spółką a członkami zarządu, nie zaś umów z byłymi członkami zarządu (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2002 roku, sygn. akt I PKN 619/01, publ. OSNP 2004, nr 11, poz. 191). Odwołanie z funkcji nie pozbawia członka zarządu roszczeń związanych z jej pełnieniem. Roszczenia takie mogą wynikać z umowy o pracę, umowy o zarządzanie. W szczególności jeżeli odwołanie nie jest związane z rozwiązaniem stosunku pracy w trybie natychmiastowym, pozostają zobowiązania pracownicze w stosunku do byłego członka zarządu (wynagrodzenie za okres wypowiedzenia, ekwiwalent za urlop itp.). Nie wyklucza to również roszczeń, w przypadku gdy członek zarządu pełnił funkcję za wynagrodzeniem, choćby tylko na podstawie powołania do pełnienia funkcji. Jeżeli odwołany jest członek zarządu, to nie może on realizować praw i obowiązków członka zarządu. W następstwie odwołania osoba ta powinna być odsunięta od podejmowania czynności, które dotychczas należały do jej kompetencji i to bez względu na istniejący lub nie stosunek zobowiązaniowy. Jeżeli członkiem zarządu jest pracownik, w okresie wypowiedzenia zostaje zwolniony z obowiązku świadczenia pracy członka zarządu z zachowaniem wynagrodzenia przez okres wypowiedzenia. Może on jednak świadczyć inną pracę z wynagrodzeniem dotychczasowym, jakie pobierał jako członek zarządu. Odwołanemu członkowi zarządu nie przysługuje na podstawie przepisu art. 250 pkt 1 i art. 252 § 1 KSH prawo zaskarżania do sądu uchwały zgromadzenia wspólników, odwołującej go z zarządu, jeżeli nie był jednocześnie wspólnikiem (art. 202 § 4 i art. 203 § 1 zd. 1 KSH) (Komentarz do art. 202 kodeksu spółek handlowych [w:], J.A. Strzępka [red.], Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz,publ. Legalis).

Uprawnienia i zobowiązania byłego członka zarządu

Odwołany członek zarządu jest uprawniony i obowiązany do złożenia wyjaśnień w toku przygotowania sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego, obejmujących okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu, oraz do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, chyba że akt odwołania stanowi inaczej (art. 203 par. 3 ksh w zw. z art. 231 par 2 pkt 1 ksh). Odwołany członek zarządu może także uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników, na któym rozpatrywane będa ww. sprawozdania, przeglądać sprawozdanie zarządu i sprawozdanie finansowe wraz z odpisem sprawozdania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej oraz biegłego rewidenta i przedkładać do nich opinie na piśmie. Żądanie dotyczące skorzystania z tych uprawnień powinno być złożone zarządowi na piśmie najpóźniej na tydzień przed zgromadzeniem wspólników (art. 231 par. 3 ksh).

Odwołanie członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nieujawnione w rejestrze handlowym nie zwalnia go od odpowiedzialności wynikającej z art. 299 par. 1 ksh). Osoba taka może jednak wyłączyć swoją odpowiedzialność, wykazując okoliczności wymienione w art. 299 par. 2 ksh (zob. wyr. SN z 4.4.2000 r., V CKN 10/00, OSP 2001, Nr 7-8, poz. 112). Członek zarządu wyłączy się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.