Z chwilą ustania członkowstwa w spółdzielni, wygasa także przysługujące członkowi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Co za tym idzie powinien on otrzymać zwrot wniesionego wkładu mieszkaniowego, a zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (dalej u.s.m.) w ciągu 3 miesięcy po wygaśnięciu tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego, jest zobowiązany, wraz z innymi zamieszkującymi w tym lokalu osobami, które prawa swoje od niego wywodzą, do opróżnienia lokalu.

Od tej ogólnej regulacji są jednakże wyjątki. Jeden z nich statuuje przepis art. 15 ust. 6 u.s.m., który stanowi, że dopiero w wypadku wygaśnięcia roszczeń lub braku uprawnionych osób, o których mowa w ust. 3 powołanego artykułu, spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu ustaloną zgodnie z art. 11 ust. 2¹ i 2² u.s.m.

Zgodnie zatem z tym przepisem, spółdzielnia nie wypłaca wkładu mieszkaniowego byłemu członkowi spółdzielni, którego członkowstwo ustało, dopóki nie wygasło roszczenie o przyjęcie w poczet spółdzielni i roszczenie o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, a które to roszczenia zgodnie z art.15 ust. 2 u.s.m. przysługują małżonkowi, dzieciom i innym osobom bliskim.

Jeśli zatem jedna z osób uprawnionych, w omawianym stanie faktycznym syn, zgodnie z art. 15 ust. 4 u.s.m. złoży w terminie jednego roku deklarację członkowską wraz z pisemnym zapewnieniem o gotowości do zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, wkład mieszkaniowy nie zostanie wypłacony byłemu członkowi. Należy jednakże zauważyć, iż sam fakt, iż spółdzielnia mieszkaniowa nie jest zobowiązana do wypłaty kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości wkładu mieszkaniowego, nie powoduje wygaśnięcia tego roszczenia. Byłemu członkowi dalej będzie przysługiwało roszczenie o wypłatę tej kwoty pieniężnej, tyle tylko, że zobowiązanym do zapłaty będzie osoba, która skorzystała z uprawnienia określonego w art. 15 ust. 1-3 u.s.m.

W związku z powyższym, spółdzielnia może wypłacić byłemu członkowi wniesioną przez niego tytułem wkładu mieszkaniowego kwotę pieniężną, tylko wtedy, gdy osoby uprawnione zgodnie z art. 15 ust. 1-3 u.s.m. nie złożyły deklaracji członkowskiej wraz z pisemnym zapewnieniem o gotowości do zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. W przypadku skorzystania przez osobę uprawnioną (syna) z tego uprawnienia, będzie on zobowiązany do zapłaty byłemu członkowi (swoje matce) kwoty pieniężnej, odpowiadającej wartości wkładu mieszkaniowego.