Rozwód a dobro dziecka

Odpowiedź prawnika: Rozwód a dobro dziecka

W świetle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dobro dziecka stanowi negatywną przesłankę rozwodową. Dobro dziecka nie jest definiowane przez prawo. Jego ochrona polega na ustaleniu wszystkich okoliczności faktycznych sprawy i na prognozowaniu przez porównanie jego obecnej sytuacji z hipotetyczną sytuacją po rozwodzie, a następnie na dokonaniu wyboru wariantu najbardziej korzystnego dla dziecka.

Nie każdy rozwód narusza dobro dziecka. Pozostawanie małżonków w "stanie wojny" rzeczywiście może stanowić podstawę uznania, że dobro dziecka nie mogłoby ucierpieć wskutek rozwodu, gdyż atmosfera wzajemnych oskarżeń, kłótni, awantur wręcz zatruwa jego dzieciństwo (por. orz. SN z dnia 16 maja 1952 r., C 1110/51, NP 1953, nr 5, s. 82). Nie znaczy to jednak, że gdy rodzice zgodnie wykonują swe obowiązki wobec dziecka, to sąd rozwodu nie orzeknie. Nie ma takiej zasady. Zawsze obowiązuje jedynie zasada ochrony dobra dziecka.

Ocena, czy rozwód naruszy dobro dziecka zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego w każdej sprawie rozwodowej małżonków mających małoletnie dzieci sąd ma obowiązek wnikliwie badać problem dobra dziecka. Według wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego  chodzi o rozważenie, czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu mogącym ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich (Uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r. III CZP 70/66).

Niekiedy jeden z małżonków chce uzyskać rozwód, by założyć nową rodzinę. W świetle uchwały SN ponowny związek małżeński jednego z małżonków może stanowić zagrożenie dla utrzymywania więzi małżonka z dzieckiem. Oceny, czy rozwód naruszy dobro dziecka dokonuje sąd. W tym celu sąd może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego bądź zalecić przeprowadzenie badania przez biegłych psychologów. Niedopuszczalne jest ogólne domniemanie, że ponowne małżeństwo z reguły zagraża dobru dziecka.  Z prawa nie wynika żadne domniemanie w tej kwestii. Sąd – dokonując oceny - bierze pod uwagę takie okoliczności jak: wiek dziecka, jego stosunki z rodzicami, stan zdrowia i stopień wrażliwości dziecka.

W związku z tym, że ocena wpływu rozwodu na dobro dziecka należy do wyłącznej kompetencji sądu, sąd jest zobowiązany uzasadniać swój pogląd co do tego, czy i jaki wpływ na sytuację dziecka wywiera rozstrzygnięcie w sprawie o rozwód (orz. SN z dnia 8 grudnia 1997 r. I CKN 319/97). Dla oceny, czy dobro dziecka sprzeciwia się rozwodowi, należy rozważyć, jaka byłaby sytuacja dziecka, gdyby do rozwodu nie doszło, i porównać ją z sytuacją, jaka powstałaby po rozwodzie. Sąd nie może przy tym przyjmować założenia, że małżonkowie wrócą do wspólności małżeńskiej po odmówieniu im rozwodu, jeżeli okoliczności sprawy przemawiają przeciwko takiemu założeniu (orz. SN z dnia 8 grudnia 1951 r., C 259/51, NP 1953, nr 5, s. 81).

Ocena, czy w konkretnym wypadku wzgląd na dobro małoletniego dziecka stoi na przeszkodzie orzeczeniu rozwodu, nie jest pozostawiona swobodnemu uznaniu sądu. Podstawę oceny sądu muszą stanowić ustalenia faktyczne w konkretnej sprawie. Sąd jest zobowiązany swój wniosek uzasadnić tak, aby sąd wyższej instancji mógł skontrolować, czy wniosek ten jest oparty na należycie ustalonych okolicznościach faktycznych i wysnuty bez naruszenia zasad logiki (orz. SN z dnia 10 grudnia 1951 r., C 1455/51, NP 1953, nr 5, s. 82). W związku z tym, konieczne jest zapoznanie się z argumentacją sądu, która powinna znaleźć się w uzasadnieniu wyroku w danej sprawie.