Wynagrodzenie za służebność drogi koniecznej

Odpowiedź prawnika: Wynagrodzenie za służebność drogi koniecznej

Art. 145 § 1 kc określa przesłanki ustanowienia służebności drogi koniecznej. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej. Stosownie do art. 145 § 2 kc, przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Ponadto, przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

Według art. 145 kc, ustanowienie służebności drogi koniecznej następuje za wynagrodzeniem, z czego wynika, że ustanowienie tej służebności może nastąpić tylko jednocześnie z przyznaniem wynagrodzenia osobie, której nieruchomość została obciążona. Wynagrodzenie to nie jest odszkodowaniem i powinno stanowić świadczenie ekwiwalentne, pełni więc funkcję ceny i ma charakter obligacji realnej (obowiązek jego uiszczenia wynika ze stosunku prawnorzeczowego).

O wynagrodzeniu sąd orzeka z urzędu, niezależnie od wniosku właściciela nieruchomości służebnej, chyba że uprawniony zrzekł się wynagrodzenia. Oznacza to, że ustanowienie służebności drogi koniecznej następuje zawsze odpłatnie, chyba że właściciel nieruchomości służebnej wyraźnie zrzekł się prawa do wynagrodzenia. Jeśli zaś nie przyznano wynagrodzenia w sprawie o ustanowienie służebności nie ma przeszkód do dochodzenia go później w drodze procesu. W razie nieprzyznania wynagrodzenia w orzeczeniu sądowym roszczenie o wynagrodzenie przedawnia się z upływem 10 lat (art. 118 kc) od uprawomocnienia się orzeczenia, chyba że nieprzyznanie wynagrodzenia nastąpiło na skutek zrzeczenia się przez uprawnionego, co powinno wynikać wyraźnie z sentencji postanowienia sądu.

Jeżeli zaś chodzi o samo wynagrodzenie to powinno być ono określone jako świadczenie jednorazowe. Jednakże orzecznictwo Sądu Najwyższego (oraz część doktryny) dopuszcza możliwość określenia wynagrodzenia w formie świadczeń okresowych. Wynagrodzenie to ustala się według cen rynkowych, przy czym nie ma żadnych ustawowych wskazówek, jak należy określić jego podstawę. Jako kryteria pomocnicze można wskazać: znaczne zwiększenie wartości nieruchomości władnącej, obniżenie wartości nieruchomości służebnej czy straty poniesione przez właściciela nieruchomości obciążonej (np. na skutek utraty pożytków z zajętego pod drogę pasa gruntu).

Na marginesie należy wspomnieć, iż Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe może być zobowiązane do żądania wynagrodzenia z tego tytułu przez np. polecenia Dyrekcji, nie będzie to zaś wprost wynikało z przepisów prawa.