Spadek a zniesienie współwłasności

Odpowiedź prawnika: Spadek a zniesienie współwłasności

W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie, kto w przedstawionej sytuacji wstąpił w miejsce zmarłego współwłaściciela nieruchomości. Stan faktyczny wydaje się sugerować, że jest więcej niż jeden spadkobierca ustawowy. Nie jest jednak wiadome czy spadkobiercy nie złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. W przypadku gdyby wszyscy powołani do dziedziczenia z ustawy zmarli lub odrzucili spadek spadkobiercą ustawowym zmarłego wówczas spadek dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeśli spadkobiercy ustawowi nie odrzucili spadku w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o podstawie powołania, to co do zasady traktowani są jak gdyby przyjęli spadek w sposób prosty. Po upływie tego terminu uchylenie się od skutków niedochowania tego terminu może nastąpić tylko z powołaniem się na błąd lub groźbę. Gdyby siostra zmarłego była jedyną spadkobierczynią i nie odrzuciła spadku wówczas byłaby ona jedyną uprawnioną do wspomnianego udziału we współwłasności. Warto też wskazać, iż jeśli siostra jest spadkobiercą to jest współwłaścicielem od chwili śmierci spadkodawcy. W przedstawionej sytuacji współwłaściciele powinni więc w pierwszej kolejności złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć nie tylko sam spadkobierca, ale również osoba mająca w tym interes prawny. Współwłaściciel składając więc wniosek do sądu powinien wykazać swój interes w składaniu takiego wniosku, a więc powołać sie na nieuregulowana sytuację prawną nieruchomości wspólnej oraz chęć wystąpienia z wnioskiem o zniesienie współwłasności.

W myśl art. 510. § 1 kpc zainteresowanym w sprawie stwierdzenia nabycia spadku jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania, może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji. Jeżeli weźmie udział, staje się uczestnikiem. Jeżeli okaże się, że zainteresowany nie jest uczestnikiem, sąd wezwie go do udziału w sprawie. Przez wezwanie do wzięcia udziału w sprawie wezwany staje się uczestnikiem. W razie potrzeby wyznaczenia kuratora do zastępowania zainteresowanego, którego miejsce pobytu jest nieznane, jego wyznaczenie następuje z urzędu.

Uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku pozwoli na porozumienie się z wszystkimi spadkobiercami co do umownego zniesienia współwłasności, bez konieczności składania wniosku do sądu. Jeśli spadkobiercy się nie zgodzą, postanowienie stwierdzenie nabycia spadku będzie również podstawą do oznaczenia uczestników w postępowaniu o zniesienie współwłasności (podobnie jak stwierdzenie nabycia spadku, zniesienia spadku toczy się w postępowaniu nieprocesowym).

Wnioskowanie o zniesienie współwłasności zanim będzie stwierdzone kto jest spadkobiercą jest w zasadzie przedwczesne. Wnioskodawcy mogą mieć przede wszystkim problem z wykazaniem, kto jest współwłaścicielem, a tym samym, kto jest legitymowany do uczestniczenia w postępowaniu. Niestety nie mamy podstaw do stwierdzenia czy w przedstawionej sytuacji są podstawy do ustanowienia kuratora spadku. Kurator spadku jest bowiem ustanawiany dla spadku, który nie został objęty (a tu nie wiadomo czy rzeczywiście spadkobiercy nie objęli spadku). Ponadto, kurator spadku powinien starać się o wyjaśnienie, kto jest spadkobiercą i zawiadomić spadkobierców o otwarciu spadku, a także zarządzać spadkiem. Występowanie kuratora w postępowaniu o zniesienie współwłasności wydaje się raczej wykraczać poza zakres jego uprawnień. Można tu odnieść się do orzeczenia Sądu Najwyższego, zgodnie z którym proces o nieruchomość sięga skutkami poza granice zwykłego zarządu, a tym samym kurator nie ma możliwości reprezentowania spadku w tym zakresie (postanowienie SN z 8 lipca 1969 r., III CRN 220/69).

Jeżeli zniesienie współwłasności nieruchomości ma nastąpić przez fizyczny podział nieruchomości to konieczne będzie wytyczenie nowych działek geodezyjnych.