Stwierdzenie nieważności umowy

Odpowiedź prawnika: Stwierdzenie nieważności umowy

Powództwo o stwierdzenie nieważności umowy cywilnoprawnej należy do typu powództw o ustalenie, do których zastosowanie ma art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Przewiduje on, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. O skuteczności wytoczenia powództwa o ustalenie, o którym wyżej mowa, przesądza istnienie po stronie powoda interesu prawnego w domaganiu się ustalenia w procesie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. Trafnie podnosi się w orzecznictwie, że interes ten, który łączy się z istnieniem niepewność stanu prawnego lub prawa, powinien być rozumiany jako potrzeba prawna wynikająca w przypadku, gdy powstała sytuacja grożąca naruszeniem stosunku prawnego lub prawa przysługującego uprawnionemu. Formułowane w piśmiennictwie dyrektywy interpretacyjne, mające udzielić odpowiedzi na pytanie, kiedy powód ma interes prawny w ustaleniu, akcentują, że pojęcie interesu prawnego powinno być wykładane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądu w celu zapewnienia ochrony prawnej w takiej postaci, opartej jednak na istnieniu rzeczywistej potrzeby jej udzielenia (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 20.02.2003 r. sygn. akt I CKN 58/01). Interes prawny, o którym mowa w przytoczonym przepisie, nie może być rozumiany subiektywnie, tj. według odczucia powoda, ale obiektywnie, tj. na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Interes prawny powoda musi być ponadto zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, jak również z celem, któremu służy art. 189 kpc. Stąd należy rozważyć, czy po stronie żądającej unieważnienia umowy rzeczywiście istnieje interes prawny umożliwiający skuteczne żądanie, o którym mowa w pytaniu. Niekiedy bowiem może okazać się, że interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności określonego stosunku cywilnoprawnego ma de facto jedynie strona tego stosunku (umowy).