Wygaśnięcie prawa dożywotnika w egzekucji

Odpowiedź prawnika: Wygaśnięcie prawa dożywotnika w egzekucji

Z art. 1000 § 1 kodeksu postępowania cywilnego wynika ogólna zasada, że z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa obciążające nieruchomość (dotyczy to np. hipotek). Od tej reguły ustawa przewiduje wyjątki, wymienione w § 3 tego przepisu. Art. 1000 § 3 stanowi, iż pozostają w mocy (a zatem przechodzą na nabywcę) ujawnione przez wpis w księdze wieczystej lub złożenie dokumentu do zbioru albo nie ujawnione w ten sposób, lecz zgłoszone najpóźniej na trzy dni przed terminem licytacji prawa dożywotnika, jeżeli przysługuje im pierwszeństwo przed wszystkimi hipotekami lub jeżeli nieruchomość nie jest hipotekami obciążona albo jeżeli wartość praw dożywotnika znajduje pełne pokrycie w cenie nabycia. Jednakże w wypadku ostatnim wartość tych praw będzie zaliczona na cenę nabycia.

Przepis § 3 może budzić wątpliwości interpretacyjne, gdyż nie jest on sformułowany w sposób jasny. Art. 1000 § 3 dotyczy kilku odmiennych sytuacji.

1. W pierwszej sytuacji nieruchomość jest obciążona hipotekami, a prawo dożywotnika zostało ujawnione w księdze wieczystej. W takiej sytuacji prawu dożywotnika przysługuje pierwszeństwo przed tymi hipotekami, które zostały wpisane później do księgi wieczystej. Rozstrzygająca jest przy tym chwila złożenia wniosku o dokonanie wpisu.
2. W drugiej sytuacji prawo dożywotnika nie zostało ujawnione w księdze wieczystej. W tej sytuacji prawo nie wygasa, jeżeli zostało zgłoszone w terminie trzech dni przed licytacją. Wydaje się, że sformułowanie „jeżeli przysługuje im pierwszeństwo przed wszystkimi hipotekami” należy w tym przypadku rozumieć w ten sposób, że nieruchomość w ogóle nie jest obciążona hipotekami. Taka interpretacja wynika z faktu, iż zgodnie z przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece prawom nieujawnionym przez wpis do księgi wieczystej, nigdy nie może przysługiwać pierwszeństwo przed hipoteką. Jeśli więc prawo dożywotnika nie jest wpisane, to nie nabędzie pierwszeństwa przed hipoteką. Hipoteka nie wpisana w księdze wieczystej nie istnieje.
3. Z trzecią sytuacją mamy do czynienia dopiero wtedy, gdy nie są spełnione przesłanki ani z pierwszego, ani z drugiego przypadku. Prawo dożywotnika nie wygasa mimo niespełnienia powyższych przesłanek, gdy jego wartość znajduje pełne pokrycie w cenie nabycia.

Jeżeli wartość prawa dożywotnika znajduje w cenie nabycia tylko częściowe pokrycie, wygasa ono, a uprawnionemu pozostaje prawo zaspokojenia z ceny nabycia.