Kto jest stroną umowy składu oraz jakie są ich główne świadczenia?
Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. Przedsiębiorca składowy jest obowiązany wydać składającemu pokwitowanie, które powinno wymieniać rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania rzeczy, jak też inne istotne postanowienia umowy. Przepisów tytułu niniejszego nie stosuje się w przypadkach, gdy przedsiębiorca składowy nabywa własność złożonych rzeczy i jest obowiązany zwrócić tylko taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku i takiej samej jakości.
Przedsiębiorca składowy, to osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające ułomną osobowość prawna, które prowadzą przedsiębiorstwo składowe świadczące usługi polegające na odpłatnym przechowaniu rzeczy ruchomych określonych w umowie. Jeżeli tak określony przedsiębiorca składowy prowadzi przedsiębiorstwo składowe w sposób określony w ustawie o domach składowych i świadczy usługi składu w sposób określony w tej ustawie, po uzyskaniu zezwolenia, to wówczas staje się domem składowym i objęty jest reżimem tej ustawy. Pojęcie przedsiębiorcy składowego określone w art. 853 § 1 kodeksu cywilnego jest jednak szersze od pojęcia dom składowy. Jeżeli pieczy nad cudzymi rzeczami ruchomymi podejmuje się nawet odpłatnie osoba nie mająca statusu przedsiębiorcy składowego, to umowę należy oceniać według przepisów o umowie przechowania.
Jako składający może wystąpić każda osoba fizyczna lub prawna, a także jednostki organizacyjne mające ułomną osobowość prawną. Składający nie musi być właścicielem rzeczy ruchomych złożonych na przechowanie.
Przedmiotem umowy składu jest zapewnienie opieki (pieczy) nad określonymi w umowie rzeczami ruchomymi ze strony przedsiębiorcy składowego. Jeżeli świadczenia usług składu podejmuje się dom składowy w sposób określony w ustawie o domach składowych, to przechowanie dotyczy towarów bądź przemysłowych, bądź rolnych.
W jaki sposób i do jakiej wysokości odpowiada za szkodę przedsiębiorca składowy?
Przedsiębiorca składowy odpowiada za szkodę wynikłą z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy w czasie od przyjęcia jej na skład do wydania osobie uprawnionej do odbioru, chyba że udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie, mimo dołożenia należytej staranności. Przedsiębiorca składowy nie ponosi odpowiedzialności za ubytek nieprzekraczający granic określonych właściwymi przepisami, a w razie braku takich przepisów - granic zwyczajowo przyjętych. Odszkodowanie nie może przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy składowego. Odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego nie obejmuje tzw. ubytków naturalnych, czyli ubytków związanych z naturalnymi właściwościami towarów, np. wysychanie, wyparowanie. Przedsiębiorca składowy jest obowiązany do ubezpieczenia rzeczy jedynie wtedy, gdy otrzymał takie zlecenie.
Prawa i obowiązki przedsiębiorcy składowego
Przedsiębiorca składowy powinien zawiadamiać składającego o zdarzeniach ważnych ze względu na ochronę praw składającego lub dotyczących stanu rzeczy oddanych na skład, chyba że zawiadomienie nie jest możliwe.
Jeżeli stan rzeczy nadesłanych przedsiębiorcy składowemu nasuwa podejrzenie, że ma miejsce brak, ubytek, zepsucie albo uszkodzenie rzeczy, przedsiębiorca składowy powinien dokonać czynności niezbędnych do zabezpieczenia mienia i praw składającego. Przedsiębiorca składowy, podejmując się pieczy nad rzeczami w sposób profesjonalny i odpłatnie, obowiązany jest - w odróżnieniu od zwykłego przechowawcy - do dokonywania odpowiednich zabiegów konserwacyjnych, np. zabiegów mających na celu zabezpieczenie towarów przed wilgocią, korozją, pleśnieniem itp. Jest to obowiązek tak istotny, że przeciwne postanowienia umowy są nieważne. Jeżeli rzecz narażona jest na zepsucie, a nie można czekać na zarządzenie składającego, przedsiębiorca składowy ma prawo, a gdy wymaga tego interes składającego - także obowiązek, sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności. Przedsiębiorca składowy może łączyć rzeczy zamienne tego samego gatunku i tej samej jakości, należące do kilku składających, za ich pisemną zgodą. Wydanie składającemu przypadającej mu części rzeczy w ten sposób połączonych nie wymaga zgody pozostałych składających.
Zgodnie z regulacją zawartą w kodeksie cywilnym przedsiębiorca składowy powinien umożliwić składającemu obejrzenie rzeczy, dzielenie ich lub łączenie, pobieranie próbek oraz dokonywanie innych czynności w celu zachowania rzeczy w należytym stanie.
Zabezpieczenie roszczeń przedsiębiorcy składowego
Ustawodawca przedsiębiorcy składowemu przyznał dla zabezpieczenie roszczeń o składowe i należności uboczne, o zwrot wydatków i kosztów, w szczególności przewoźnego i opłat celnych, o zwrot udzielonych składającemu zaliczek oraz wszelkich innych należności powstałych z tytułu umowy lub umów składu, - ustawowe prawo zastawu - na rzeczach oddanych na skład, dopóki znajdują się u niego lub u osoby, która je dzierży w jego imieniu, albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów.
Czy umowę składu zawiera się na czas określony czy nieokreślony oraz czy można ją wypowiedzieć?
Ustawodawca w tym zakresie daje stroną pełną autonomię.
W zależności od ich woli może to być zawarta umowa terminowa jak i bezterminowa. Zgodnie jednak z założeniem prawodawcy umowę składu zawartą na czas oznaczony uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony, jeżeli na 14 dni przed upływem terminu przedsiębiorca składowy nie zażądał listem poleconym odebrania rzeczy w umówionym terminie. Zatem do przedłużenia umowy składu dochodzi na korzyć składającego, a przedsiębiorca składowy nie zwalnia się (z upływem czasu) w ten sposób od odpowiedzialności za przedmioty przechowywane. Przedsiębiorca składowy ma jednak możliwość zakończenia trwającego stosunku pomiędzy stronami jeśli najpóźniej na 14 dni przed zakończeniem listem poleconym zażąda odebrania rzeczy w umówionym terminie. Umowę składu zawartą na czas nieoznaczony przedsiębiorca składowy może wypowiedzieć listem poleconym, z zachowaniem terminu miesięcznego, jednakże nie wcześniej niż po upływie 2 miesięcy od złożenia rzeczy.
Jeżeli składający nie odbiera rzeczy pomimo upływu umówionego terminu lub terminu wypowiedzenia umowy, przedsiębiorca składowy może oddać rzecz na przechowanie na koszt i ryzyko składającego. Może on jednak wykonać to prawo tylko wtedy, jeżeli UPRZEDZIŁ składającego o zamiarze skorzystania z przysługującego mu prawa listem poleconym, wysłanym nie później niż na 14 dni przed upływem umówionego terminu.
Pomimo zawarcia umowy na czas oznaczony przedsiębiorca składowy może z ważnych przyczyn, w każdym czasie, wezwać składającego do odebrania rzeczy, wyznaczając jednak odpowiedni termin ich odebrania.
Kiedy umowa składu wygasa?
Po odebraniu rzeczy bez zastrzeżeń oraz zapłaceniu wszystkich należności przedsiębiorcy składowemu wygasają wszelkie roszczenia wobec przedsiębiorcy składowemu z tytułu umowy składu, z wyjątkiem roszczeń z tytułu niewidocznych uszkodzeń rzeczy, jeżeli składający, w ciągu siedmiu dni od odbioru, zawiadomił o nich przedsiębiorcę składowego. Uregulowania tego nie stosuje się w przypadku, gdy powstanie uszkodzenia jest następstwem winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa.
Kiedy dochodzi do przedawnienia roszczeń z umowy składu?
Zasadą jest, ze roszczenia z związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają sie z upływem 3 letniego terminu. Natomiast pozostałe roszczenia (nie mające charakteru okresowego) przedawniają się z upływem 10 letniego okresu przedawnienia. Inne terminy mogą być stosowane, gdy wyraźnie ustawodawca tak postanowił. Właśnie t akie uregulowanie odnosi się do roszczeń wynikających z umowy składu, które przedawniają się z upływem roku.
Podstawa prawana:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).