Dla kogo i jakie świadczenia rodzinne?

13.1.2006

Generalnie (choć z wskazanymi niżej wyjątkami) 14 stycznia 2006 r. zaczyna obowiązywać nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Komu przysługują świadczenia rodzinne?

Przypomnijmy, że świadczenia rodzinne przysługują:

obywatelom polskim;
cudzoziemcom posiadającym obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
cudzoziemcom przebywającym w Polsce na podstawie:

zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich,
zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z tym, że posiadają zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE, udzielone przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej, oraz zamierzają wykonywać pracę lub prowadzić działalność gospodarczą na podstawie przepisów obowiązujących w tym zakresie w Polsce, podjąć lub kontynuować studia lub szkolenie zawodowe lub wykaże, że zachodzą inne okoliczności uzasadniające jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy,

- jeśli zamieszkują łącznie z członkami rodzin na terytorium Polski.

Świadczenia rodzinne przysługują obecnie wszystkim ww. osobom, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres co najmniej 1 roku przed złożeniem wniosku oraz przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia rodzinne. Po zmianie również na cudzoziemców wymienionych w pkt 3 nałożono ten warunek.

Kogo uznaje się za osobę samotnie wychowującą dziecko?

Już od 1 stycznia 2006 r. wprowadzono definicję osoby samotnie wychowującej dziecko. Jest nią panna, kawaler, wdowa, wdowiec, osoba pozostająca w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osoba rozwiedziona, chyba że wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem.

Zmiany w innych definicjach

Mówiąc o „utracie dochodu”, powinniśmy teraz mieć na myśli utratę dochodu spowodowaną:

uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego,
utratą prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium w wysokości zasiłku dla bezrobotnych,
utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, z wyłączeniem pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzieło,
co nowego: utratą zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyjątkiem rent przyznanych rolnikom w związku z przekazaniem lub dzierżawą gospodarstwa rolnego,
nieotrzymywaniem części albo całości zasądzonych świadczeń alimentacyjnych,
wyrejestrowaniem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Podobne zmiany zaszły w definicji „uzyskania dochodu” – pod tym pojęciem należy rozumieć uzyskanie dochodu spowodowane:

zakończeniem urlopu wychowawczego,
uzyskaniem prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium w wysokości zasiłku dla bezrobotnych,
uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, z wyłączeniem pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzieło,
uzyskaniem zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyjątkiem rent przyznanych rolnikom w związku z przekazaniem lub dzierżawą gospodarstwa rolnego,
uzyskaniem całości lub części zasądzonych świadczeń alimentacyjnych,
rozpoczęciem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Komu przysługuje zasiłek rodzinny?

Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:

rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka;
opiekunowi faktycznemu dziecka;
osobie uczącej się.

Zasiłek rodzinny przysługuje ww. osobom, jeśli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504,00 zł.

W razie gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 583,00 zł.

Według zmienionych przepisów w przypadku gdy rodzina lub osoba ucząca się utrzymuje się z gospodarstwa rolnego, przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie w drodze obwieszczenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym. Zgodnie z tym przepisem, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, na podstawie danych statystycznych, ogłasza, w terminie do dnia 30 października każdego roku, wysokość przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego. I tak, przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego wynosił w 2004 r. 1626 zł.

Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli:

dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;
dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w rodzinie zastępczej;
osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;
dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko;
osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że:

rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,
ojciec dziecka jest nieznany,
powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,
(co nowego) sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka.

Przypomnijmy, że w okresie od dnia 1 maja 2004 r. do dnia 31 sierpnia 2006 r. wysokość miesięcznego zasiłku rodzinnego wynosi:

43,00 zł na pierwsze i drugie dziecko;
53,00 zł na trzecie dziecko;
66,00 zł na czwarte i kolejne dziecko.

Kto dostanie dodatek z tytułu urodzenia dziecka i w jakiej wysokości?

Według przepisów, które weszły w życie już z dniem 1 stycznia 2006 r., dodatek z tytułu urodzenia dziecka przysługuje matce lub ojcu albo opiekunowi prawnemu dziecka. Dodatek przysługuje również opiekunowi faktycznemu dziecka w wieku do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia, jeżeli nie został przyznany rodzicom lub opiekunowi prawnemu dziecka. W przypadku jednak zbiegu prawa do dodatku z prawem do świadczenia z tytułu urodzenia dziecka finansowanego z budżetu państwa przysługuje jedno świadczenie wybrane przez te osoby.

Dodatek przysługuje teraz jednorazowo, w wysokości 1 000,00 zł, a nie jak dotąd 500,00 zł. W przypadku wystąpienia o przysposobienie więcej niż jednego dziecka lub urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu dodatek przysługuje na każde dziecko.

Zmiany w prawie do świadczeń rodzinnych uzależnionych od niepełnosprawności

W razie utraty ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, jeżeli osoba niepełnosprawna uzyska ponownie orzeczenie o niepełnosprawności lub odpowiednim stopniu niepełnosprawności stanowiące kontynuację poprzedniego orzeczenia, prawo do świadczeń rodzinnych uzależnionych od niepełnosprawności ustala się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym osoba złożyła wniosek o kontynuację świadczenia rodzinnego. W tym przypadku osoba do wniosku o świadczenie rodzinne uzależnione od niepełnosprawności dołącza zaświadczenie właściwej instytucji potwierdzające złożenie wniosku o ponowne ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

Nie trzeba oświadczenie o wysokości dochodów członków rodziny

Uchylono art. 25a, zgodnie z którym osoba mająca ustalone na dany okres zasiłkowy prawo do świadczeń rodzinnych, z wyjątkiem zasiłku pielęgnacyjnego, musiała przedkładać, w terminie do dnia 15 marca, oświadczenie o wysokości dochodów członków rodziny uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym.

Inne zmiany

Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów, marszałek województwa właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenia rodzinne może, w formie pisemnej, upoważnić dyrektora, jego zastępcę lub innego pracownika regionalnego ośrodka polityki społecznej albo innego pracownika urzędu marszałkowskiego do załatwiania w jego imieniu spraw dotyczących realizacji świadczeń rodzinnych w ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i wydawania w tych sprawach decyzji.

Środki uzyskiwane w wyniku likwidacji Funduszu Alimentacyjnego mają być teraz przekazywane na dochody budżetu państwa po zakończeniu każdego roku budżetowego do dnia 31 marca.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2005 r., Nr 267, poz. 2260);
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2003 r., Nr 228, poz. 2255, ze zm.);
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. 2003 r., Nr 128, poz. 1175, ze zm.);
Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. 1993 r., Nr 94, poz. 431, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl