Jak określa się właściwość sądu?
WÅ‚aÅ›ciwość sÄ…du oznacza zakres spraw przekazanych mu do rozpoznania i rozstrzygniÄ™cia w postÄ™powaniu cywilnym oraz czynnoÅ›ci w postÄ™powaniu cywilnym, do których dokonywania zostaÅ‚ uprawniony.
W zależnoÅ›ci od tego, na jakiej podstawie nastÄ…piÅ‚o przekazanie sprawy, wyróżnia siÄ™ nastÄ™pujÄ…ce rodzaje wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci:
1. właściwość ustawową (z ustawy) - stanowi ona zasadę, pozostałe zaś rodzaje właściwości - to wyjątki;
2. właściwość umowną (z umowy stron w granicach dozwolonych ustawą);
3. właściwość delegacyjną (z przekazania postanowieniem danej sprawy sądowi przez inny sąd).
Kiedy można umówić siÄ™ co do wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci sÄ…du?
W pewnych granicach dopuszczalne jest porozumienie stron w kwestii właściwości sądu, a więc poddanie sprawy do rozstrzygnięcia innemu sądowi niż sąd właściwy z ustawy.
Strony mogÄ… poddać sprawÄ™ w I instancji innemu sÄ…dowi miejscowemu niż ten, który byÅ‚by wÅ‚aÅ›ciwy wedÅ‚ug przepisów o wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci miejscowej ogólnej i przemiennej.
WedÅ‚ug Kodeksu postÄ™powania cywilnego, strony mogÄ… umówić siÄ™ na piÅ›mie o poddanie sÄ…dowi pierwszej instancji, który wedÅ‚ug ustawy nie jest miejscowo wÅ‚aÅ›ciwy, sporu już wynikÅ‚ego lub sporów mogÄ…cych w przyszÅ‚oÅ›ci wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. SÄ…d ten bÄ™dzie wówczas wyłącznie wÅ‚aÅ›ciwy, jeżeli strony nie postanowiÅ‚y inaczej bÄ…dź jeżeli powód nie zÅ‚ożyÅ‚ pozwu w elektronicznym postÄ™powaniu upominawczym (tj. powód nie skierowaÅ‚ sprawy do sÄ…du elektronicznego). Strony mogÄ… również ograniczyć umowÄ… pisemnÄ… prawo wyboru powoda pomiÄ™dzy kilku sÄ…dami wÅ‚aÅ›ciwymi dla takich sporów. Strony nie mogÄ… jednak zmieniać wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci wyłącznej (art. 46 K.p.c.).
Jakie warunki muszą być spelnione, aby taka umowa była ważna?
-
WÅ‚aÅ›ciwość umowna może dotyczyć tylko wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci sÄ…du powszechnego w procesie, a nie jest dopuszczalna w postÄ™powaniu nieprocesowym. Umowa o wÅ‚aÅ›ciwość sÄ…du (prorogatio fori) nie może dotyczyć spraw, które nie należą do drogi sÄ…dowej i do drogi procesu cywilnego.
-
Umowa o wÅ‚aÅ›ciwość sÄ…du może dotyczyć tylko wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci miejscowej sÄ…du i nie może naruszać przy tym przepisów o wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci wyłącznej. Strony nie mogÄ… wiÄ™c zmieniać wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci rzeczowej (sÄ…d rejonowy - sÄ…d okrÄ™gowy) ani funkcjonalnej sÄ…dów (np. nie mogÄ… zmieniać toku instancji).
-
BezwzglÄ™dnie taka umowa musi być sporzÄ…dzona na piÅ›mie, czyli w formie dokumentu, który winien być dołączony do pozwu wnoszonego do sÄ…du umówionego.
-
Nie jest dopuszczalne jednostronne wyznaczenie sÄ…du wÅ‚aÅ›ciwego. Niekoniecznie trzeba jednak sporzÄ…dzać osobnÄ… umowÄ™, wystarczy zamieszczenie tzw. klauzuli prorogacyjnej (postanowienia umownego) w treÅ›ci umowy materialnoprawnej (przewidujÄ…cej sÄ…d wÅ‚aÅ›ciwy do rozpoznania sporów mogÄ…cych z niej wyniknąć).
-
W umowie prorogacyjnej trzeba oznaczyć wynikÅ‚y spór albo stosunek prawny, z którego w przyszÅ‚oÅ›ci mogÄ…ce wyniknąć spory strony poddajÄ… rozstrzygniÄ™ciu umówionego sÄ…du. Nie można wiÄ™c zawrzeć ogólnej umowy wykluczajÄ…cej we wszystkich wypadkach ustawowÄ… wÅ‚aÅ›ciwość.
-
Trzeba oczywiÅ›cie wskazać umówiony sÄ…d.
Jakie sÄ… skutki procesowe umowy prorogacyjnej?
-
Stwarza ona zobowiÄ…zanie stron do wytoczenia powództwa zgodnie z jej treÅ›ciÄ…. ZasadÄ… jest, iż sÄ…d umówiony bÄ™dzie wyłącznie wÅ‚aÅ›ciwy, tj. nie można wytoczyć powództwa przed inny sÄ…d. Strony mogÄ… jednak postanowić inaczej - mogÄ… umówić siÄ™, że powodowi bÄ™dzie przysÅ‚ugiwaÅ‚o prawo wyboru miÄ™dzy sÄ…dem wÅ‚aÅ›ciwym z ustawy a sÄ…dem umówionym. Poza tym umowa stron może polegać na ograniczeniu wyboru pomiÄ™dzy kilku sÄ…dami wÅ‚aÅ›ciwymi dla danej sprawy (czyli miÄ™dzy sÄ…dem ogólnie wÅ‚aÅ›ciwym a sÄ…dem przemiennym albo miÄ™dzy kilkoma sÄ…dami przemiennymi).
-
Powód, wytaczajÄ…c powództwo przed sÄ…d okreÅ›lony w umowie o wÅ‚aÅ›ciwość, powinien przytoczyć w pozwie fakt zawarcia takiej umowy (art. 187§ 1 K.p.c.).
-
JeÅ›li mimo zawarcia umowy strona kieruje pozew do sÄ…du wÅ‚aÅ›ciwego z ustawy, to pozwany może podnieść przed wdaniem siÄ™ w spór co do istoty sprawy zarzut niewÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci sÄ…du i wówczas sÄ…d przekaże sprawÄ™ sÄ…dowi umówionemu. Jeżeli zaÅ› pozwany takiego zarzutu w tym czasie nie podniesie i odpowiednio go nie uzasadni, to sÄ…d wÅ‚aÅ›ciwy z ustawy przeprowadzi postÄ™powanie i kwestia jego niewÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci nie podlega już dalszemu badaniu. Podobne skutki wystÄ…piÄ…, jeÅ›li pozew zostanie wniesiony do sÄ…du niewÅ‚aÅ›ciwego z ustawy, który jednak mógÅ‚by być wÅ‚aÅ›ciwy do rozpoznania sprawy na podstawie umowy stron, a pozwany nie podniesie przed wdaniem siÄ™ w spór co do istoty zarzutu niewÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci sÄ…du. Zachodzi wtedy tzw. milczÄ…ca umowa o wÅ‚aÅ›ciwość sÄ…du (prorogatio fori tacita).
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zmianami).