Jakie odsetki i opłaty może pobierać osoba prowadząca lombard - opinia prawna

Kodeks cywilny

W kodeksie cywilnym po § 2 art. 359 dodane zostały § 2¹-2³, które wprowadziły maksymalną wysokość odsetek, jakie mogą wynikać z czynności prawnej. Zgodnie z § 2¹-2³ art. 359 kodeksu cywilnego w brzmieniu ustalonym ustawą:

„§ 2¹. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). 

§ 2². Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. 

§ 2³. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.”

Przepis powyższy dotyczy każdej czynności prawnej, nie ogranicza się wyłącznie do kredytów konsumenckich. Znajdzie, więc również zastosowanie do tych czynności prawnych, do których nie stosuje się przepisów ustawy o kredycie konsumencki jak np: kredyty w wysokości przekraczającej 80.000 zł. i do każdej innej czynności prawnej. 

Maksymalne odsetki od udzielonej pożyczki, jakie będzie mógł Pan zastrzec w umowie to na chwilę obecną 23 % w skali roku (od 15 lutego 2006 r. stopa procentowa kredytu lombardowego wynosi 5,75 %). 

Zastrzeżenie w umowie odsetek wyższych od odsetek maksymalnych będzie miało ten skutek, że będzie Pan uprawniony do naliczenia odsetek maksymalnych wynikających z wyżej zacytowanego przepisu, a nie takich jakie ustali Pan w umowie. 

Jednak w odniesieniu do kredytów konsumenckich zastrzeżenie w umowie o kredyt konsumencki odsetek wyższych niż maksymalne jest przestępstwem zagrożonym karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.  

Oznacza to, że w Pańskim przypadku (udziela Pan w ramach prowadzonej działalności kredytów konsumenckich) zastrzeżenie w umowie odsetek wyższych niż maksymalne lub pobranie w związku z umową korzyści większych niż wysokość maksymalnych odsetek będzie przestępstwem w rozumieniu ustawy o kredycie konsumencki.

Ustawa o kredycie konsumenckim 

Niezależnie od uregulowania przepisami kodeksu cywilnego maksymalnych odsetek ustawa wprowadzi szereg, niekorzystnych dla osób prowadzących działalność lombardową, zmian w ustawie o kredycie konsumenckim. Zmiany te, to między innymi:

1. ograniczenie kosztów związanych z zaciągnięciem kredytu konsumenckiego do 5 % udzielanej kwoty,

2. zniesienie minimalnej wysokości kredytu konsumenckiego (do 500 zł) - ustawa o kredytach konsumenckich nie znajduje do chwili wprowadzenia zmian zastosowania do kredytów konsumenckiego o wysokości mniejszej niż 500 zł.

3. zniesienie minimalnego okresu kredytowania (do 3 miesięcy) ustawa o kredytach konsumenckich nie znajduje do chwili wprowadzenia zmian zastosowania do kredytów konsumenckich, których okres spłaty nie przekracza trzech miesięcy.

Zgodnie z przepisem art. 18 a ustawy o kredycie konsumenckim (nowy przepis), kto zawierając z konsumentem umowę o kredyt konsumencki, pobiera korzyści majątkowe przewyższające wysokość odsetek maksymalnych określonych przez ustawę lub zastrzega sobie pobieranie tych korzyści, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 

Możliwe rozwiązania 

Przede wszystkim należy wskazać, odpowiadając na Pańskie pytanie o możliwość stosowania wyższych odsetek bez możliwości postawieniu Panu zarzutu obejścia prawa, że z chwilą wejścia w życie przepisów ustawy nie będzie możliwe określenie wysokości odsetek na dowolnym poziomie. Zaś, jak już o tym wspomniano, ustalenie odsetek w wyższej wysokości będzie nie tylko nieskuteczne (vide: art. 359 § 2² k.c.), ale również będzie przestępstwem w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. 

Opiniujący zwraca uwagę na konstrukcję wyżej cytowanego przepisu karnego - otóż karze podlega nie tylko ten, kto pobiera korzyści wyższe niż wysokość odsetek maksymalnych, ale również ten kto zastrzega sobie takie korzyści. Co więcej można by również rozważać, czy „korzyści” oznaczają tu wyłącznie odsetki czy również koszty jakie musiał ponieść kredytobiorca w związku z zawarciem umowy kredytu. Wydaje się jednak, że koszty manipulacyjne nie powinny zostać zaliczone do korzyści. W związku z tym istnieje możliwość ustalenia kosztów związanych z umową na maksymalnym poziomie i w ten sposób uzyskania niejako dodatkowego wynagrodzenia. 

W praktyce można spotkać się z rozwiązaniem, które polega na udzieleniu kredytu konsumenckiego w wysokości np: 1000 zł., a uwidocznienie w umowie o kredyt konsumencki kwoty kredytu na poziomie np: 1500 zł. i w ten sposób „ukrycie” (w kwocie kredytu) odsetek od faktycznie udzielonego kredytu konsumenckiego. Nie jest to jednak rozwiązanie zgodne z przepisami. 

Ustawa wprowadza górną wysokość kosztów zawarcia umowy o kredyt konsumencki (opłaty, prowizje) na poziomie 5 % wartości kredytu. Co jednak nie dotyczy udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów, związanych z ustanowieniem, zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń. 

Nie może, więc Pan podwyższyć kosztów związanych z udzieleniem kredytu konsumenckiego (do wysokości przekraczającej 5 % wartości kredytu) by w ten sposób zagwarantować sobie dodatkowe korzyści z udzielenia kredytu. 

Warto jednak rozważyć następującą propozycję: ponieważ na zabezpieczenie spłaty kredytu klienci lombardów zastawiają cenne przedmiotu mógłby Pan zawierać z nim nie tylko umowę o kredyt konsumencki, ale również umowę o przechowanie danego przedmiotu. W umowie o przechowanie zastrzegłby Pan opłatę w określonej wysokości za każdy dzień przechowania rzeczy w ten sposób zyskując dodatkowe wynagrodzenie. 

Należy mieć jednak na względzie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące niedozwolonych postanowień umownych, czyli takich które kształtują prawa konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszające jego interes. Można mieć bowiem wątpliwości czy postanowienie w umowie kredytowej uzależniające udzielenie kredytu od zawarcia umowy przechowania nie jest właśnie taką niedozwoloną klauzulą (vide art. 385³ pkt 7).