Zmiany dotyczące komisji wyborczych

16.2.2019

Zmiany w Kodeksie wyborczym mają usprawnić proces powoływania obwodowych komisji wyborczych oraz urzędników wyborczych. Dostosowują także brzmienie przepisów kodeksu wyborczego do treści ustawy o pracownikach samorządowych, stwierdzając, że bierne prawo wyborcze nie przysługuje osobom skazanym prawomocnie za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego na każdą karę, a nie jak dotąd jedynie na karę pozbawienia wolności.

Jakie zmiany wprowadza ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy?

Celem ustawy jest zapewnienie sprawniejszej procedury wyborczej oraz uwzględnienie w Kodeksie wyborczym zmian wprowadzonych ustawą z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych.

Nowelizacja dostosowuje więc do zmian, wprowadzonych przez ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych z 11 stycznia 2018 r., przepisy prawa wyborczego, regulujące sposób przeprowadzania wyborów parlamentarnych, prezydenckich i do Parlamentu Europejskiego.

Ustawa usuwa brak spójności przepisów ustawy o pracownikach samorządowych i Kodeksu wyborczego. Przepisy ustawy o pracownikach samorządowych wprost stanowią, że zatrudniona na podstawie wyboru może być jedynie osoba, która nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Natomiast według przepisów Kodeksu wyborczego nie ma prawa wybieralności osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Wskutek omawianej nowelizacji, prawo wybieralności w wyborach na wójta nie będzie przysługiwało osobie skazanej prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Zgodnie z art. 4 ustawy, przepis zaostrzający warunki karalności wobec kandydatów na wójtów, jak również osób sprawujących ten urząd – nie będzie dotyczyć skazania prawomocnym wyrokiem przed dniem wejścia w życie ustawy, jeżeli skazanie obejmowało karę inną niż pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Według nowelizacji, osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe na każdą karę, a nie tylko na karę pozbawienia wolności, nie będzie zatem miała prawa wybieralności w wyborach na wójta, burmistrza, prezydenta miasta.

Ustawa przywraca jedną komisję wyborczą we wszystkich wyborach, z wyjątkiem wyborów samorządowych. W wyborach do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach Prezydenta RP, jak również w wyborach uzupełniających do Senatu, a także w przeprowadzanych w toku kadencji wyborach do jednostek samorządu terytorialnego powoływana będzie powoływana jedna komisja obwodowa. W wyborach do organów jednostek samorządu terytorialnego przeprowadzanych w związku z zakończeniem kadencji dwie: obwodowa komisja wyborcza ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie oraz obwodowa komisja wyborcza ds. ustalenia wyników glosowania w obwodzie. Tak więc ustawa zakłada powrót do 1 obwodowej komisji wyborczej w wyborach do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego oraz prezydenckich; 2 komisje wyborcze – ds. przeprowadzenia głosowania i ds. ustalenia wyników głosowania – będą powoływane tylko przy wyborach samorządowych i przy ponownych wyborach samorządowych.

Istotne jest wprowadzenie jednolitego terminu (30 dni przed dniem wyborów) na zgłoszenie kandydatów na członków obwodowych komisji we wszystkich rodzajach wyborów oraz umożliwienie wyborcom, zgłaszania komisarzowi, swoich kandydatur na członków obwodowej komisji wyborczej w przypadku, gdy nie obsadzono ustawowego lub minimalnego składu komisji. Nowelizacja przewiduje więc, że kandydatów na członków obwodowych komisji wyborczych należy zgłaszać najpóźniej w ciągu 30 dni przed terminem wyborów (taki termin obowiązywał dotychczas tylko w wypadku wyborów samorządowych). Kandydaci na członków obwodowej komisji wyborczej muszą mieć ukończone 18 lat w dniu zgłoszenia ich do komisji. Zgłoszenia do składów obwodowych komisji wyborczych mogą być dokonywane też bezpośrednio przez wyborców – komisarz wyborczy może uzupełnić skład komisji o takie osoby, jeżeli liczba zgłoszonych kandydatów jest mniejsza niż ustawowy skład liczbowy obwodowej komisji wyborczej.

Ograniczony zostaje zakaz powołania na urzędnika wyborczego wykonującego zadania na terenie danej gminy tylko do osób, które są zatrudnione w samorządowym sektorze publicznym danej gminy. Dotychczas zakaz dotyczył wszystkich osób zatrudnionych na obszarze danej gminy oraz osób ujętych w stałym rejestrze wyborców w danej gminie.

Przywróceniem stanu prawnego sprzed nowelizacji z dnia 11 stycznia 2018 r. jest uzależnienie liczebności obwodowej komisji wyborczej od liczby mieszkańców w poszczególnych obwodach (w skład komisji powoływanych będzie od 7 do 13 członków). Nowelizacja przewiduje, że liczba osób wchodzących w skład obwodowej będzie zależeć od liczby mieszkańców obwodu głosowania (do 1000 mieszkańców – 7 osób, od 1001 do 2000 – 9, od 2001 do 3000 – 11, a w obwodach powyżej 3000 mieszkańców – 13 osób). Dotychczas w skład każdej obwodowej komisji wyborczej wchodziło 9 członków. Ustawa zwiększa także liczbę członków obwodowych komisji wyborczych w obwodach głosowania utworzonych za granicą (od 4 do 12 osób), powoływanych spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych lub upoważnione przez nich osoby, a także 1 osobę wskazaną przez konsula. W obwodach odrębnych (np. w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych) liczbę członków komisji zmniejszono z 6 do 5 osób.

Zgodnie z nowymi przepisami osoby spokrewnione z kandydatami biorącymi udział w wyborach mogą być członkami obwodowych komisji wyborczych wyłącznie w innych okręgach wyborczych niż okręg, w którym kandyduje osoba z nimi spokrewniona.

Nowelizacja przewiduje również, że decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do rejestru wyborców osoby stale zamieszkującej na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały, będzie wydawał wójt w terminie 5, a nie jak dotychczas 3 dni, od wniesienia wniosku; wyborca będzie musiał dołączyć do wniosku adres czasowego przebywania.

Nowelizacja ujednolica ponadto przepisy dotyczące wygaśnięcia mandatów radnych i wójtów oraz mandatów posłów, senatorów oraz posłów do PE.