Likwidacja niepodjętych depozytów

5.5.2006

Czego dotyczą projektowane przepisy?

Sejm pracuje obecnie nad rządowym projektem ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów i o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego. Projektowana wstawa miałaby wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Ma ona regulować zasady i tryb likwidacji niepodjętych depozytów znajdujących się w dyspozycji jednostek sektora finansów publicznych.

W związku z tym wywrze zapewne skutki w sferze uprawnień osób fizycznych i osób prawnych - właścicieli depozytów, oraz ich obowiązków, a także skutki na podmioty, w których dyspozycji znajduje się depozyt, tj. jednostki sektora finansów publicznych. Chodzi tu o jednostki wymienione w art. 4 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, czyli:

organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;
gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu terytorialnego”, oraz ich związki;

jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

państwowe i samorządowe fundusze celowe;

państwowe szkoły wyższe;

jednostki badawczo-rozwojowe;

samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

państwowe i samorządowe instytucje kultury;

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

Narodowy Fundusz Zdrowia;

Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

O jakie depozyty chodzi?

Chodzi przy tym o depozyty, którymi są:

środki pieniężne, papiery wartościowe i rzeczy złożone do depozytu sądowego, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o wydaniu ich uprawnionemu,
rzeczy stanowiące dowody rzeczowe oraz rzeczy zatrzymane, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o wydaniu ich uprawnionemu lub złożeniu do depozytu sądowego,
środki pieniężne, papiery wartościowe i rzeczy złożone do depozytu oraz jako kaucje i wadia;

Projekt ustawy nie dotyczy natomiast rzeczy, pieniędzy i papierów wartościowych złożonych do depozytu, jeżeli przepisy szczególne regulują postępowanie związane ze złożeniem ich do depozytu i likwidacją w razie ich niepodjęcia.

Kiedy nastąpi likwidacja niepodjętego depozytu?

Likwidacją niepodjętego depozytu ma być przejście praw do niepodjętego depozytu na rzecz Skarbu Państwa.

Likwidacja niepodjętego depozytu z mocy prawa następować ma w razie niepodjęcia depozytu przez uprawnionego, mimo upływu terminu do odbioru depozytu. Termin do odbioru depozytu wynosić ma zaś rok od dnia doręczenia wezwania do odbioru uprawnionemu lub wezwania.

Co istotne, do likwidacji niepodjętych depozytów istniejących w dniu wejścia w życie projektowanej ustawy mają już znaleźć zastosowanie przepisy tej nowej ustawy, przy czym na poczet ww. terminu ma się zaliczać okres, przez jaki znajdowały się w dyspozycji przechowującego depozyt.

Likwidację niepodjętego depozytu stwierdzać ma sąd na wniosek przechowującego depozyt. Jeżeli natomiast przechowującym depozyt jest sąd, likwidację niepodjętego depozytu sąd stwierdza z urzędu.

Przewiduje się, iż w sprawach dotyczących likwidacji niepodjętych depozytów skarga kasacyjna nie przysługuje.

Jakie będą skutki likwidacji niepodjętego depozytu?

Z chwilą likwidacji niepodjętego depozytu na Skarb Państwa przechodzić mają wszelkie korzyści i ciężary, jakie przyniósł on od dnia, gdy znalazł się w dyspozycji przechowującego depozyt. Likwidacja niepodjętego depozytu nie uchyli jednak skutków prawnych wynikających ze złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu, określonych w odrębnych przepisach.

Proponuje się, aby depozyty, które przeszły na własność Skarbu Państwa, przechowujący depozyt przekazał naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego.

Kiedy będzie konieczne wezwanie uprawnionego do odbioru depozytu?

Przechowujący depozyt ma mieć obowiązek wezwać uprawnionego do odbioru depozytu w terminie roku od dnia doręczenia wezwania oraz pouczyć go o skutkach jego niepodjęcia.

Według projektu wezwanie do odbioru depozytu powinno nastąpić niezwłocznie po jego złożeniu lub uzyskaniu wiadomości o wystąpieniu okoliczności, która umożliwia odebranie tego depozytu.

W przypadku gdy nie będzie znane miejsce zamieszkania lub siedziba uprawnionego, przechowujący depozyt wystąpi do organu prowadzącego właściwą ewidencję, rejestr lub zbiór danych o udzielenie informacji umożliwiających ustalenie tego miejsca. W razie zaś, jeśli nie będzie znany uprawniony albo jest niemożliwe ustalenie jego miejsca zamieszkania albo siedziby na podstawie ewidencji, rejestrów lub zbiorów danych, wezwanie do odbioru będzie mogło nastąpić po upływie 3 lat od dnia złożenia przedmiotu do depozytu.

W przypadku braku możliwości doręczenia wezwania do odbioru depozytu lub nieustalenia uprawnionego, przechowujący depozyt będzie miał obowiązek dokonać wezwania przez jego wywieszenie w swojej siedzibie. Jeżeli szacunkowa wartość depozytu przekracza kwotę 5 000 zł, przechowujący depozyt dokona również ogłoszenia w dzienniku poczytnym w danej miejscowości lub w Biuletynie Informacji Publicznej.

Tryb postępowania ze szczególnymi depozytami

Depozyty ulegające szybkiemu zniszczeniu przechowujący depozyt będzie obowiązany niezwłocznie sprzedać z wolnej ręki.

Według projektu depozyty, których przechowywanie byłoby związane z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie wartości depozytu, sąd, na wniosek przechowującego depozyt, postanowi sprzedać według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z ruchomości. W sprawach tych ma orzekać, w postępowaniu nieprocesowym, sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce złożenia depozytu. Na postanowienie sądu przysługiwać ma zażalenie.

Suma uzyskana ze sprzedaży wejdzie w miejsce depozytu, po potrąceniu kosztów sprzedaży.

Kto zapłaci za przechowywanie i sprzedaż depozytu?

Według projektu koszty przechowywania i sprzedaży depozytu oraz utrzymania go w należytym stanie, a także koszty zawiadomień i poszukiwań ponosić ma uprawniony. Depozyt będzie mógł być wydany po uiszczeniu przez uprawnionego ww. kosztów.

Proponuje się, aby w przypadku gdyby nie był znany uprawniony albo jest było możliwości ustalenia jego miejsca zamieszkania albo siedziby, koszty te ponosił Skarb Państwa.

Depozyty sądowe

W Kodeksie postępowania cywilnego przwiduje się przede wszystkim uregulowanie na nowo spraw depozytowych.

Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

W sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego właściwy ma być sąd miejsca wykonania zobowiązania. Jeśli zaś miejsca tego nie uda się ustalić, właściwy będzie sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel będzie nieznany lub gdy nie będzie znane miejsce jego zamieszkania - sąd miejsca zamieszkania dłużnika. Jeżeli zobowiązanie zabezpieczono wpisem w księdze wieczystej, właściwy ma być sąd miejsca położenia nieruchomości.

Zgodnie z projektem ustawy nowelizującej, we wniosku o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego trzeba będzie:

określić zobowiązanie, w którego wykonaniu składa się przedmiot;
przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie;
dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony;
wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić.

W postępowaniu o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd nie będzie badał prawdziwości twierdzeń zawartych we wniosku, ograniczając się do oceny, czy według przytoczonych okoliczności złożenie do depozytu jest prawnie uzasadnione.

Zgodnie z projektem ustawy nowelizującej, złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego będzie mogło być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu.

Jeśli jednak przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie, złożenia do depozytu można będzie dokonać także przed uzyskaniem zezwolenia sądu. W wypadku takim dłużnik powinien równocześnie ze złożeniem pieniędzy zgłosić wniosek o zezwolenie na złożenie do depozytu. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie do depozytu będzie uważane za dokonane w chwili, w której rzeczywiście nastąpiło.

Jeżeli wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, o zezwoleniu na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd ogłosi publicznie w budynku sądowym oraz w lokalu organu gminy. Sąd może zarządzić umieszczenie ogłoszenia także w dzienniku poczytnym w danej miejscowości lub podać je w inny sposób do wiadomości publicznej. Ogłoszenie powinno zawierać:

określenie zobowiązania, w którego wykonaniu składa się przedmiot,
przytoczenie okoliczności uzasadniających złożenie,
dokładne oznaczenie przedmiotu, który ma być złożony,
wskazanie osoby, której przedmiot ma być wydany, oraz warunków, pod którymi wydanie ma nastąpić,
oraz wezwanie wierzyciela do odbioru depozytu.

Sąd będzie mógł zażądać, aby depozyt został złożony w odpowiednim opakowaniu. Przed przyjęciem kosztowności do depozytu sądowego poddaje się je opisowi i oszacowaniu przez biegłego w obecności dłużnika lub wyznaczonej przez niego osoby.

Zgodnie z projektem, jeśli dłużnik jest zobowiązany do świadczeń powtarzających się, a zachodzą warunki do złożenia do depozytu sądowego świadczeń już wymagalnych, sąd może zezwolić dłużnikowi na składanie w przyszłości do depozytu dalszych świadczeń w chwili, gdy staną się wymagalne. O złożeniu każdego świadczenia sąd zawiadamia wierzyciela. Na wniosek wierzyciela sąd uchyli postanowienie o zezwoleniu dłużnikowi na składanie do depozytu świadczeń na ww. zasadach, jeżeli wierzyciel wyrazi gotowość przyjmowania i pokwitowania odbioru dalszych świadczeń wymagalnych.

Pieniądze, kosztowności, książeczki oszczędnościowe, papiery wartościowe i inne dokumenty oraz przedmioty, które mają być przyjęte do depozytu sądowego na podstawie przepisów szczególnych, przechowywać się ma w sądzie lub w banku, inne przedmioty natomiast - w miejscu wyznaczonym przez sąd. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest książeczka oszczędnościowa, a przechowanie nie następuje u jej wystawcy, o przyjęciu książeczki oszczędnościowej do depozytu sąd zawiadomi tego wystawcę.

Zgodnie z projektem, w celu sprawowania dozoru nad przedmiotami przechowywanymi w wyznaczonym miejscu sąd ustanowi dozorcę. Przed wydaniem postanowienia sąd wysłuchać ma wniosku dłużnika co do osoby dozorcy. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Do dozorcy stosowane mają być odpowiednio przepisy dotyczące dozorcy w toku egzekucji sądowej.

Dokumenty i inne depozyty rzeczowe mają być przechowywane się w stanie niezmienionym.

Jeśli przedmiotem świadczenia, które ma być złożone do depozytu sądowego, jest rzecz ruchoma ulegająca szybkiemu zniszczeniu, jak również rzecz ruchoma, której przechowywanie byłoby związane z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie jej wartości, sąd na wniosek dłużnika postanowi sprzedaż rzeczy według przepisów o egzekucji z ruchomości. Uzyskaną ze sprzedaży kwotę komornik składa do depozytu sądowego.

Po przyjęciu depozytu sąd wyda dłużnikowi pokwitowanie.

Zwrot depozytu sądowego składającemu i wydanie depozytu sądowego uprawnionemu

Na żądanie dłużnika sąd ma zwrócić mu depozyt, jeżeli wierzyciel nie zażądał wydania depozytu. Jeżeli wniosek dłużnika o zwrot depozytu i wniosek wierzyciela o wydanie zostaną zgłoszone równocześnie, sąd postanowi wydać depozyt wierzycielowi.

W razie złożenia depozytu na skutek orzeczenia sądu lub innego organu, depozyt nie będzie mógł być zwrócony dłużnikowi bez zezwolenia sądu lub innego organu, który wydał to orzeczenie, chyba że z orzeczenia będzie wynikać co innego.

Jeśli złożenie przedmiotu do depozytu nastąpi w celu nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, depozyt nie będzie mógł być zwrócony dłużnikowi bez zgody wierzyciela, chyba że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności zostanie cofnięty.

Na żądanie wierzyciela sąd postanowi wydać mu depozyt, jeżeli zachodzą warunki określone we wniosku o złożenie do depozytu.

Jeżeli zobowiązanie jest zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, a na skutek złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu nastąpiło wykreślenie tego wpisu, dłużnik będzie mógł żądać wydania mu depozytu tylko za zgodą wierzyciela, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Według projektowanych przepisów na żądanie dłużnika, zgłoszone przed wydaniem przez sąd postanowienia o wydaniu depozytu, sąd przyzna mu od wierzyciela zwrot kosztów postępowania.

Jeśli złożenie do depozytu sądowego nastąpiło na żądanie właściwego organu, depozyt wydaje się osobie uprawnionej dopiero po wykazaniu przez nią, że warunki, pod którymi wydanie depozytu mogło nastąpić, zostały spełnione.

Postępowanie w sprawach o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu

Poniższe zasady mają być stosowane w sprawach likwidacji niepodjętych depozytów, o ile przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej.

W sprawach likwidacji niepodjętych depozytów właściwy ma być sąd miejsca złożenia depozytu.

We wniosku o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu trzeba będzie:

wskazać okoliczności, w których nastąpiło złożenie depozytu;
dokładnie określić depozyt podlegający likwidacji;
określić osobę, która jest uprawniona do odbioru depozytu.

W przypadku gdy nie będzie znana osoba uprawniona do odbioru depozytu lub nie jest znane jej miejsce zamieszkania lub siedzib, wnioskodawca jest obowiązany przedstawić dowody potwierdzające dokonanie czynności mających na celu wyjaśnienie tych okoliczności.

Planuje się, żeby w sprawie o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu sąd mógł wszcząć postępowanie z urzędu.

Uczestników, którzy nie są znani lub których miejsce zamieszkania lub siedziba nie jest znane, sąd ma wzywać do udziału w postępowaniu, przez obwieszczenie publiczne w budynku sądowym.

Według projektowanych przepisów do wykonania orzeczenia o stwierdzeniu likwidacji niepodjętego depozytu ma być zobowiązany naczelnik właściwego urzędu skarbowego w trybie i na zasadach określonych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Podstawa prawna:

Rządowy projekt ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów i o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (druk nr 524);
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2005 r., Nr 249, poz. 2104, ze zm.);
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zm.);
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 r., Nr 89, poz. 555, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl