O czym warto pamiętać wyjeżdżając za granicę?

Niestabilna sytuacja w niektórych regionach świata, poja­wia­jące się, na równi z istniejącymi, nowe ogniska zapalne i konflikty oraz wciąż aktualne zagrożenie aktami terrorystycznymi – wszystko to przemawia za przemyślanym i ostrożnym plano­waniem podróży turystycznych oraz wszelkiego rodzaju wyjazdów za granicę. Przy podejmowaniu tych decyzji należy również uwzględniać zagrożenia związane z epidemiami cho­rób zakaźnych oraz kataklizmami występującymi na niektórych obszarach. Raz po raz Ministerstwo Spraw Zagra­nicz­nych publikuje komunikaty, przestrzegając przed podróżowaniem w zagrożone rejony.

Wyjazdy turystyczne

Aby podczas planowanej podróży zapewnić sobie bezpie­czeń­stwo i w razie potrzeby uzyskać szybką pomoc, Ministerstwo Spraw Zagranicznych zaleca polskim turystom:

1. przed wyjazdem z Polski:
   • sprawdzić ważność paszportu oraz upewnić się co do konieczności posiadania innych dokumentów wymaganych przepisami kraju pobytu;
   • zebrać informacje dotyczące kraju podróży, uaktualnić posia­daną wiedzę poprzez odwiedzenie strony www.msz.gov.pl oraz zaopatrzyć się w informatory renomowanych wy­daw­nictw turystycznych czy biur podróży;
   • wykupić w rzetelnym towarzystwie ubezpieczeniowym odpo­wiednie ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia;
   • w przypadku wyjazdów do państw członkowskich Unii Europejskiej uzyskać w najbliższym oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia bezpłatną Europejską Kartę Ubezpie­cze­nia Zdrowotnego (EKUZ), uprawniającą do podstawowego leczenia na terytorium UE. Trzeba jednak pamiętać, że EKUZ nie pokrywa kosztów transportu chorego czy zmarłego do kraju, tak jak i większości badań specjalistycznych. Należy sprawdzić zasady leczenia na stronie www.nfz.gov.pl, a w przypadku dłuższych podróży rozważyć dodatkowe ubez­pieczenie prywatne;
   • zaopatrzyć się w kartę kredytową oraz zabrać ze sobą rezerwową sumę pieniędzy pozwalającą na powrót do Polski w każdych okolicznościach;
   • sprawdzić i zabrać ze sobą numery telefonów Poland direct z kraju docelowego oraz dane najbliższej miejsca zamiesz­kania firmy świadczącej usługi szybkiego transferu pieniędzy za granicę;
   • pozostawić rodzinie lub zaufanej osobie plan podróży i – jeżeli jest to możliwe – adres lub numer telefonu, pod którym turysta będzie osiągalny; do rozważenia pozostaje zabranie ze sobą telefonu komórkowego z aktywnym roamingiem;
   • podać organizatorowi wyjazdu dane osób, które należy powiadomić w przypadku zaistnienia problemów podczas pobytu za granicą;
   • zaopatrzyć się w adresy i numery telefonów polskich przed­stawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, a w przy­padku ich braku – w dane teleadresowe przedstawi­cielstw państw UE;
   • zabrać ze sobą słownik lub rozmówki – jeśli nie zna się języka obcego w stopniu komunikatywnym;
2. w trakcie podróży:

•  
  • utrzymywać regularny kontakt z rodziną lub przyjaciółmi w Polsce, szcze­gólnie podczas dłuższych pobytów poza krajem;
  • korzystać z hoteli cieszących się dobrą opinią;
  • nocować w namiotach i samochodach tylko w miejscach do tego wyznaczonych i chronionych;
  • deponować w hotelu cenne przedmioty, bilety, środki płatnicze i dokumenty (w tym zwłaszcza paszport i dowód osobisty);
  • mieć kilka rodzajów środków płatniczych (gotówka, czeki podróżne, karty kredytowe itp.) i przechowywać je w róż­nych miejscach;
  • przestrzegać zasad higieny i spożywać wyłącznie spraw­dzone produkty;
  • unikać ekstrawaganckiego i prowokującego ubioru oraz ta­kiegoż zachowania;
  • podczas wypraw uwzględniać warunki klimatyczne oraz własne możliwości kondycyjne i zdrowotne;
  • unikać przygodnych znajomości, nie korzystać z autostopu oraz z usług osób postronnych, w tym szczególnie doty­czących zakwaterowania, a także wystrzegać się ofert uzyskania łatwego zarobku;
  • unikać miejsc zatłoczonych i zachować ostrożność w miej­scach publicznych;
  • unikać przebywania w nieznanych miejscach po zmroku;
  • zachowywać wzmożoną ostrożność przy prowadzeniu po­jazdów – w nieznanych warunkach na drodze nietrudno o kolizję, której spowodowanie przysporzyć może wielu kłopotów, a w szczególnych sytuacjach doprowadzić nawet do zagrożenia bezpieczeństwa osobistego;
  • unikać podróżowania nocą, szczególnie bocznymi drogami, zatrzymywać się wyłącznie w miejscach wyznaczonych i chronionych;
  • w miarę możliwości odbywać podróże w większej grupie;
  • unikać wypraw w tereny nieznane lub niebezpieczne;
  • nie stawiać oporu w razie napadu z użyciem broni;
  • w przypadku aresztowania lub zatrzymania domagać się kontaktu z polskim konsulem.

Podczas podróży zagranicznych należy przestrzegać praw i zwyczajów kraju pobytu, pamiętając przy tym, że gospodarze mają prawo wymagać stosownego zachowania od turystów odwiedzających ich kraj.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych szczególnie przestrzega przed posiadaniem, przewożeniem czy dystrybuowaniem środ­ków odurzających. W wielu krajach czyn ten zagrożony jest sankcją wieloletniego pozbawienie wolności lub karą śmierci.

Wyjazdy zarobkowe

W większości państw nadal warunkiem legalnego podjęcia pracy jest uzyskanie zezwolenia na zatrud­nienie wydawanego przez właściwe władze państwa pobytu. By je uzyskać, często należy otrzymać, jeszcze przed wyjazdem, odpowiednią wizę z prawem do pracy wydawaną na podstawie promesy zatrudnienia. Przed jakimkolwiek wyjazdem zarobkowym należy więc dokładnie sprawdzić zasady legal­nego zatrudnienia w tym kraju, korzystając ze strony www.msz.gov.pl, stron internetowych polskich przedstawicielstw dyplomatycznych w poszczególnych krajach, portalu Europej­skich Służb Zatrudnienia EURES (www.eures.praca.gov.pl), a także informacji udzielanych przez przedstawicielstwa dyplo­matyczne i konsularne tych państw w Polsce. Praca nielegalna nie tylko naraża nas na przykre konsekwencje ze strony odpo­wiednich służb państwowych, ale także na niebezpieczeństwo nadużyć ze strony nieuczciwych pracodawców, łącznie z pracą przymusową i handlem ludźmi.

W Europie rynki pracy są obecnie całkowicie otwarte dla Polaków w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Portugalii, Islandii, we Włoszech oraz we wszystkich (poza Maltą) nowych państwach członkowskich. Nie jest tam wymagane pozwolenie na pracę. Niemniej w każdym z tych państw obowiązują odmienne przepisy związane z rejestracją, ubezpieczeniem społecznym itd. Jeśli się ich nie przestrzega – świadczona praca nadal będzie nielegalna. W odniesieniu do innych państw europejskich możliwość pracy dla Polaków została otwarta w ograniczonym zakresie i zawodach. Zasady te należy sprawdzić we wskazanych wyżej źródłach informacji.

Aby legalnie i bezpiecznie podejmować pracę za granicą, Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Minis­ter­stwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zalecają:

1. przed wyjazdem z Polski:
   • zapoznać się z warunkami życia i pracy w kraju docelowym, korzystając z informacji zamieszczonych na portalu inter­netowym EURES i w witrynach polskich oraz obcych placówek konsularnych;
   • zapisać się na podstawowy kurs języka kraju docelowego i zabrać ze sobą odpowiednie rozmówki;
   • dysponować konkretną ofertą pracy, a najlepiej podpisanym kontraktem wstępnym;
   • mieć zapewnione zakwaterowanie, przynajmniej w pierw­szym okresie pobytu;
   • sprawdzić wiarygodność pośrednika; pośrednik oferujący pracę legalnie powinien być zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Agencji Zatrudnienia (KRAZ) i mieć odpowiedni certyfikat. Informacje te dostępne są na stronie internetowej: www.praca.gov.pl;
   • domagać się pokwitowania za jakiekolwiek pieniądze przekazywane pośrednikowi: w Polsce samo pośrednictwo pracy jest bezpłatne, w odniesieniu do pośredników z innych krajów należy sprawdzić obowiązujące tam zasady;
   • zapoznać się dokładnie z umową i przedstawioną doku­mentacją – nie podpisywać niczego, czego się nie rozumie!
   • upewnić się, czy pracodawca istnieje – zasadne wydaje się zebranie o nim jak najwięcej informacji i w miarę możliwości nawiązanie z nim kontaktu;
   • zabrać ze sobą sumę pieniędzy wystarczającą do pierwszej wypłaty oraz na powrót do kraju;
   • pozostawić rodzinie lub osobie zaufanej dane kontaktowe i kserokopie dokumentów oraz umówić się na regularny kontakt;
   • można też ustalić hasło, które mogłoby zostać użyte podczas rozmowy telefonicznej w razie niebezpieczeństwa, np. pozdrowienia dla kogoś z (nieistniejących) bliskich;
2. w trakcie pobytu za granicą:
   • dopełnić wszystkich formalności umożliwiających legalny pobyt i zatrudnienie oraz upewnić się, czy dokonał tego pracodawca;
   • w razie kłopotów z pracodawcą (zaleganie z wypłatą, nie­uzasadnione potrącenia) najlepiej uzyskać poradę związków zawodowych, które w większości krajów podstawowych porad udzielają bezpłatnie – należy jednak pamiętać, że podstawą do jakichkolwiek roszczeń może być wyłącznie legalna umowa o pracę;
   • pamiętać, że każdy ma prawo wyboru miejsca zamieszkania i swobodnego poruszania się – przetrzymywanie oraz zmuszanie do czegokolwiek (jeśli nie są to organy do tego uprawnione) jest przestępstwem;
   • w razie dokonania lub podejrzenia dokonania przestępstwa, którego staliśmy się ofiarą, niezwłocznie zgłosić ten fakt na policję oraz powiadomić polski konsulat;
   • w razie kontaktu z policją w roli poszkodowanego lub po­dejrzanego domagać się sprowadzenia tłumacza oraz – jeśli jesteśmy na to zdecydowani – powiadomienia polskiej placówki konsularnej;
   • pamiętać, że każdy zatrzymany przez policję, podejrzany o przestępstwo ma prawo do obrony z urzędu – powiadomienie konsulatu w większości przypadków może być dokonane za wyraźną zgodą zainteresowanego lub na jego prośbę.

Na jaką pomoc ze strony polskiego konsula może liczyć Polak za granicą?

W przypadku utraty paszportu lub innych dokumentów po­dróży konsul może, po uprzednim potwierdzeniu tożsamości, wydać paszport tymczasowy na powrót do kraju.

W razie zaś utraty pieniędzy konsul może:

• pośredniczyć w nawiązaniu kontaktu z krewnymi lub znajo­mymi w Polsce;
• w uzasadnionych przypadkach, jeśli nie ma innych możli­wości przekazania pieniędzy, wypłacić wnioskującemu kwo­tę, jaka zostanie wpłacona przez krewnych lub znajomych na konto Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie;
• w szczególnie uzasadnionych przypadkach udzielić pomocy finansowej niezbędnej na powrót do Polski najtańszym środ­kiem transportu, o ile turysta zobowiąże się do jej zwrotu po powrocie.

Należy pamiętać, że przekazywanie środków pieniężnych przez polskie przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne ograniczone jest do wyjątkowych sytuacji. W zdecydowanej większości państw istnieje możliwość transferu pieniędzy z Polski drogą bankową. Ponadto w kraju działają firmy świad­czące płatne usługi transferu pieniędzy za granicę, które nie­malże natychmiast po potwierdzeniu operacji wypłacają tu­ryście za granicą pieniądze przekazane z Polski.

W przypadku konfliktu z pracodawcą konsul może ułatwić kontakt ze związkami zawodowymi, inspekcją pracy czy inny­mi miejscowymi instytucjami zajmującymi się obroną praw pracowniczych w danym kraju.

W przypadku zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności turysta ma prawo wnioskować o kontakt z konsulem. Konsul zadba o to, aby obywatel RP nie był gorzej traktowany aniżeli obywatel państwa , w którym przebywa. Na wniosek zatrzymanego konsul może:

• powiadomić rodzinę o aresztowaniu;
• wystąpić do władz miejscowych, uzyskać informację i prze­ka­zać zainteresowanemu powody zatrzymania, przewi­dy­waną w ustawodawstwie sankcję karną za popełnienie zarzucanego czynu, czas trwania procedury sadowej oraz ewentualne możliwości zwolnienia, a także dostarczyć aresztowanemu listę adwokatów (wyboru pełnomocnika musi dokonać sam zainteresowany);
• utrzymywać kontakt z zatrzymanym.

W przypadku śmierci obywatela polskiego za granicą konsul, za pośrednictwem Urzędu Wojewódzkiego właściwego dla miejsca zamieszkania zmarłego, powiadamia krewnych w kraju oraz służy pomocą w załatwieniu wszelkich formalności na miejscu. Przy sprowadzaniu ciała do kraju koszty z tym związane ponosi ubezpieczyciel, natomiast w sytuacji braku odpowiedniego ubezpieczenia może je pokryć wyłącznie rodzina.

Opieka konsularna ze strony przedstawicielstw dyplomatyczno-konsularnych państw Unii Europejskiej

Na terytorium państw trzecich, w których Polska nie ma swojego przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularnego (zawodowego lub honorowego), obywatele polscy mogą korzystać z opieki konsularnej ze strony przedstawicielstw państw Unii Europejskiej reprezentowanych w danym kraju – na takich samych zasadach jak obywatele tych państw.

Przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne państw Unii Europejskiej mogą udzielić pomocy obywatelowi polskiemu na jego wniosek i po ustaleniu jego tożsamości.

Konsul państwa członkowskiego Unii Europejskiej może:

• w razie poważnego wypadku lub choroby przekazać informacje o jego stanie zdrowia polskim władzom;
• w razie zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności poinformować o tym fakcie władze polskie oraz czuwać, aby obywatel RP był traktowany w taki sam sposób jak inni pozbawieni wolności;
• w przypadku utraty dokumentu podróży, po potwierdzeniu danych osobowych zainteresowanego i uzyskaniu zgody ze strony polskich władz, wydać tymczasowy dokument podróży na powrót do Polski;
• w przypadku utraty środków finansowych udzielić pomocy finansowej za zgodą władz polskich, po podpisaniu przez obywatela RP zobowiązania do spłaty udzielonej mu pożyczki w określonym terminie po powrocie do kraju;
• w przypadku zgonu powiadomić polskie władze, na których spoczywa obowiązek poinformowania najbliższych krewnych osoby zmarłej, a ponadto udzielić niezbędnej pomocy przy uzyskaniu świadectwa zgonu i poczynić niezbędne kroki w celu umożliwienia pochówku, kremacji lub odesłania ciała zmarłego do ojczystego kraju.

W miarę możliwości konsul państwa Unii Europejskiej udziela pomocy również w innych sytuacjach. Należy jednak pamiętać, że zasady udzielania opieki konsularnej w poszczególnych państwach członkowskich różnią się od siebie, w związku z czym zakres opieki, jaką można uzyskać od konsulów poszczególnych państw, nie jest jednakowy.

Sprawdź dane teleadresowe polskich placówek dyplomatycznych i przedstawicielstw państw Unii Europejskiej w tych krajach, w których Polska nie ma własnych placówek dyplomatycznych i konsularnych.

Zob. Zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w UE

Jakich działań żaden konsul nie może podjąć?

• regulować jakichkolwiek zobowiązań finansowych, takich jak uiszczanie długów, grzywien, mandatów, kosztów postę­powania sądowego itp.;
• świadczyć takich usług, które wykonują biura turystyczne, banki, firmy ubezpieczeniowe oraz firmy transportowe;
• pośredniczyć w uzyskaniu zgody na zatrudnienie czy uzyskanie zakwaterowania;
• ingerować w konflikty dotyczące niewywiązywania się ze zobowiązań jednej ze stron wynikających z zawartych przez nie umów cywilnoprawnych (stosunek pracy, zakup usług turystycznych etc.);
• pełnić funkcji adwokata lub angażować pełnomocnika w imie­niu osoby zainteresowanej (może natomiast dostar­czyć zainteresowanemu listę adwokatów cieszących się zau­fa­niem urzędu konsularnego).

Ministerstwo Spraw Zagranicznych podkreśla, że bezpie­czeństwo oraz zachowanie zdrowia i życia w największym stopniu zależą od samych turystów.

Podstawa prawna:

• Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską [dawna nazwa: EWG] z dnia 25 marca 1957 r. (tekst skonsolidowany: Dz. Urz. 2002 r., UE C 325);
• Ustawa z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2002 r., Nr 215, poz. 1823, ze zm.)

Źródło: www.msz.gov.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl