Oświadczenie zarządu spółdzielni można później potwierdzić jak pełnomocnictwo

Do umowy zawartej przez zarząd spółdzielni bez wymaganej do jej ważności uchwały walnego zgromadzenia lub rady nadzorczej ma zastosowanie w drodze analogii art. 103 § 1 i 2 k.c.

W uzasadnieniu SN zauważył, że deklarację o przystąpieniu spółdzielni do innej spółdzielni składa jej zarząd, gdyż mieści się to w ramach reprezentacji tego podmiotu. Ogólna kompetencja zarządu do reprezentacji spółdzielni na zewnętrz podlega jednak niekiedy ograniczeniu przez wymaganie zgody innego organu do dokonania określonej czynności prawnej.

Z uchwał walnego zgromadzenia (zebrania przedstawicieli członków), które ma na względzie art. 38 § 1 Prawa spółdzielczego, tylko niektóre są uznawane za wymagane do dokonania określonych czynności prawnych (do ważności tych czynności). Dotyczy to przede wszystkim, wymienionych w art. 38 § 1 pkt 5 Pr. spółdz., uchwał w sprawie zbycia nieruchomości lub zakładu. Zdaniem SN do tej kategorii należy także zaliczyć uchwały w sprawie przystępowania do innych organizacji gospodarczych oraz występowania z innych organizacji gospodarczych - ze względu na doniosłość tej czynności.

Odnośnie odpowiedzi na pytanie o sankcję dokonania czynności prawnej w imieniu osoby prawnej w charakterze jej organu bez kompetencji do tego, SN zwrócił uwagę na istniejący w orzecznictwie nurt uznający taką czynność za bezwzględnie nieważną - albo na podstawie art. 58 k.c., albo na podstawie art. 38 i 39 k.c. W orzecznictwie pojawiły się jednak i głosy za dopuszczalnością potwierdzenia na podstawie art. 103 k.c. umowy zawartej przez niemający wymaganej kompetencji organ osoby prawnej.

SN zauważył, że nurt opowiadający się za nieważnością bezwzględną czynności prawnych dokonanych przez osoby działające w imieniu osoby prawnej w charakterze jej organu bez kompetencji do tego pozostaje w sprzeczności z założeniami generalnie akceptowanej w piśmiennictwie uchwały Sądu Najwyższego - zasady prawnej - z dnia 30 maja 1990 r., III CZP 8/90 (OSNC 1990, nr 10-11, poz. 124). W uzasadnieniu tej uchwały wyrażono zapatrywanie, że teoria organów, zgodnie z którą objaśniane są przepisy kodeksu cywilnego o osobach prawnych, oraz uregulowanie zawarte w art. 39 k.c. nie stoją na przeszkodzie stosowaniu na zasadach charakterystycznych dla analogii przepisu art. 108 k.c. zakazującego dokonywania pełnomocnikowi czynności prawnych "z samym sobą" do czynności prawnych organu osoby prawnej "z samym sobą". W powołanej uchwale SN dopuścił więc możliwość stosowania w drodze analogii przepisów o pełnomocnictwie do działań podejmowanych w charakterze organu osoby prawnej.

Między instytucją pełnomocnika i organu osoby prawnej - pisze SN - można zauważyć istotne podobieństwa.

Zarówno pełnomocnik, jak osoba pełniąca funkcję organu mają działać w granicach przyznanych im kompetencji, skutki zaś takiego ich działania są przypisywane bezpośrednio - odpowiednio - mocodawcy lub osobie prawnej. Również to, art. 39 § 1 k.c. zawiera jedynie normę odpowiadającą art. 103 § 3 k.c., a brak w nim odpowiedników art. 103 § 1 i 2 (dotyczących potwierdzenia czynności), nie przesądza samo przez się o woli ustawodawcy uznania wszystkich czynności prawnych dokonanych przez osoby działające w imieniu osoby prawnej w charakterze jej organu bez kompetencji do tego za bezwzględnie nieważne. Wskazane zaś wyżej podobieństwo instytucji organu osoby prawnej i pełnomocnictwa przemawia za stosowaniem w drodze analogii przewidującego sankcję bezskuteczności zawieszonej art. 103 § 1 i 2 k.c. w zakresie nienormowanym przepisami szczególnymi do umów zawartych w imieniu osoby prawnej przez osoby działające w charakterze organu osoby prawnej bez kompetencji do tego. Sankcja bezskuteczności zawieszonej - zdaniem SN- nie tylko skutecznie chroni interesy osoby prawnej, której zasady reprezentacji zostały naruszone, ale też lepiej odpowiada potrzebom bezpieczeństwa obrotu.

SN rozważał także zastosowanie w drodze analogii art. 17 § 1 i 2 k.s.h. Jednakże to rozwiązanie - pisze SN - zawodziłoby w tych sytuacjach, w których - tak jak w niniejszej sprawie - zawarcie przez zarząd spółdzielni umowy bez wymaganej do jej ważności uchwały walnego zgromadzenia lub rady nadzorczej nastąpiło przed wejściem w życie art. 17 k.s.h. Jeżeli przepisy art. 17 § 1 i 2 k.s.h. nie stosują się do czynności prawnych spółki kapitałowej dokonanych przed ich wejściem w życie (art. 620 § 1 k.s.h.), to niemożliwe byłoby też stosowanie ich w drodze analogii do czynności prawnych innych podmiotów dokonanych przed ich wejściem w życie.

Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r. sygn. akt III CZP 31/07