Pozwy zbiorowe - nowy sposób na szybsze postępowanie

Czy postępowanie grupowe jest teraz niemożliwe?

W obecnym stanie prawnym istnieje już możliwość dochodzenia roszczeń przez więcej niż jedną osobę w ramach jednego postępowania. Osoby, które mają roszczenia względem jednego podmiotu mogą skorzystać z instytucji współuczestnictwa materialnego i wnieść jeden pozew. Takie procesy są przeprowadzane w postępowaniu zwykłym i co za tym idzie - długotrwałe. Samo postępowanie w I instancji od wniesienia pozwu do wydania orzeczenia potrwa minimum rok - stwierdza Piotr Stolarczyk, prawnik z Kancelarii Radców Prawnych Jedynak, Rogowska w Krakowie. Osoby mające interes prawny w zwycięstwie jednej ze stron mogą również zgłosić interwencję uboczną. W tym wypadku jednak wydany wyrok nie będzie dotyczyć ich bezpośrednio nawet jeżeli zapadnie on po myśli strony, do której przystąpiły.

Nowe możliwości

Nowa ustawa ma w zamierzeniu uprościć tworzenie grup występujących przed sądem i przez to umożliwić przyśpieszenie postępowania.

Nie oznacza to jednak rezygnacji z instytucji współuczestnictwa materialnego oraz interwencji ubocznych. Osoby, które nie wyrażą chęci przystąpienia do grupy, lub z niej wystąpią nadal będą mogły dochodzić swoich praw na dotychczasowych zasadach ( przebywanie w grupie wyłącza możliwość zgłaszania interwencji ubocznej ). Dla tych, które zdecydują się na wniesienie pozwu zbiorowego ustawodawca przewidział szereg ułatwień. Najważniejszym z nich jest wyznaczenie reprezentanta grupy. Może nim zostać jedna z osób posiadających roszczenie względem podmiotu, który grupa ma zamiar pozwać. Osoba taka będzie prowadzić postępowanie we własnym imieniu ale na rzecz wszystkich członków grupy. Oznacza to, iż osoby wchodzące w skład grupy będą mogły wywodzić bezpośrednio skutki prawne z wyniku zapadłego rozstrzygnięcia sprawy. Obowiązkiem reprezentanta grupy jest również sporządzenie listy członków grupy, wraz z ich oświadczeniami o przystąpieniu. W samym postępowaniu sądowym reprezentant grupy będzie musiał mieć jednak profesjonalną reprezentację. Nowa ustawa nakłada obowiązek skorzystania przez grupę z zastępstwa procesowego adwokata lub radcy prawnego. Wyjątkiem jest wytoczenie pozwu zbiorowego przez powiatowego ( miejskiego ) rzecznika praw konsumentów. Może on w zakresie swoich właściwości spełniać rolę reprezentanta grupy i nie potrzebuje profesjonalnego zastępcy procesowego.

Duża grupa - duży rozgłos

Postępowanie w sprawach zbiorowych sąd okręgowy, do którego wpłynie taki pozew musi rozpocząć od rozważenia kwestii dopuszczalności poprowadzenia sprawy w szczególnym trybie. W razie wydania postanowienia o dopuszczeniu pozwu zbiorowego sąd, po jego uprawomocnieniu obligatoryjnie zarządza ogłoszenie w poczytnej prasie informacji o toczącej się sprawie podając do publicznej wiadomości przedmiot sprawy oraz osobę pozwanego. Poza umożliwieniem przystępowania do grupy dalszym osobom zainteresowanym udziałem w sprawie, takie ogłoszenie może spełniać rolę czynnika zachęcającego do polubownego zakończenia sporu ( na przykład poprzez przewidzianą w nowej ustawie możliwość mediacji ). Trudno sobie bowiem wyobrazić przedsiębiorstwo, które ucieszyłoby się z takiej formy "reklamy" zamieszczonej w miejscowej lub tym bardziej ogólnokrajowej gazecie. Pozwani przedsiębiorcy mogą być bardziej zainteresowani utrzymaniem przydatnego na rynku dobrego imienia niż długotrwałym i głośnym procesem ze swoimi klientami.

Pozwy zbiorowe mogą również przyczynić się do wyrównywania szans pracowników dochodzących swoich roszczeń od dużych pracodawców. Jako ilustrację obecnej sytuacji można przywołać powszechnie znaną sprawę Bożeny Łopackiej walczącej z Jeronimo Martins Dystrybucja, właścicielem sklepów "Biedronka". Była pracownica dochodziła 35 000 złotych tytułem wynagrodzenia za pracę w nadliczbowych godzinach. Sprawa rozpoczęła się wniesieniem powództwa 7 marca 2003r. by skończyć się wydaniem przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyroku przyznającego rację powódce w dniu 17 lipca 2007r. Sprawa utworzyła swoisty precedens a inni byli pracownicy "Biedronek" również zapowiedzieli występowanie na drogę sądową. Postępowanie trwało jednak ponad 4 lata i dwukrotnie trafiało do drugiej instancji ( pierwszy raz z powodu uchybień proceduralnych ). Nowa ustawa o pozwach zbiorowych może przyczynić się do unikania powtórek tego typu sytuacji. Sprawa trafi bowiem od razu do sądu okręgowego, gdzie będzie rozpatrywana przez 3 sędziów, co może dodatnio wpłynąć na rzetelność rozpoznania w I instancji. Oprócz tego członkowie grupy wnoszącej pozew zbiorowy mogą podzielić się kosztami wynikającymi z obsługi prawnej. Nowa ustawa ułatwia również organizowanie się osób pokrzywdzonych. Podmioty posiadające roszczenia nie będą zmuszane do samodzielnych organizacji stowarzyszeń takich jak znane z przytoczonej wyżej sprawy Stowarszyszenie Poszkodowanych przez JMD Biedronka. Organizację grupy weźmie bowiem na siebie sąd dopuszczając do niej nowych członków, którzy w terminie 2 miesięcy od zamieszczenia ogłoszenia w prasie złożą odpowiednie oświadczenia.

Ograniczenia

Nowa forma dochodzenia roszczeń może być w przyszłości nadużywana. Mechanizmem ograniczającym mającym temu zapobiec jest zaimplementowana w projekcie nowej ustawie kaucja na zabezpieczenie kosztów procesu. Może ona być ustanowiona przez sąd na wniosek pozwanego, zgłoszony nie później niż przy pierwszej czynności procesowej. Powód będzie wówczas zobowiązany do wpłacenia w gotówce, w ustalonym przez sąd terminie ( nie krótszym jednak niż miesiąc ) określonej kwoty ( nie wyższej niż 10 % wartości przedmiotu sporu ), pod rygorem odrzucenia pozwu.

Podstawa prawna:

Rządowy projekt ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym Druk sejmowy nr 1829