Nowa służebność przesyłu

W dniu 3 sierpnia 2008 roku wchodzi w życie ustawa z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja Kodeksu cywilnego wprowadza do systemu polskiego prawa nową instytucję - służebność przesyłu, której unormowanie rozstrzygnie problemy związane z przeprowadzaniem przez nieruchomości urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej, oraz innych urządzeń podobnych.

Skąd potrzeba zmian?

Zagadnienie służebności przesyłu już od wielu lat budziło kontrowersje i powodowało dyskusje w doktrynie prawa.

Jak dotąd przepisy prawne regulowały zagadnienie bardzo ogólnie. Chodzi o przepis art. 49 Kodeksu cywilnego, stanowiący, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Wobec wątpliwości w zakresie stosowanie w/w przepisu treść przepisu była przedmiotem interpretacji Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 1991 r. (W 4/91). TK uznał, że urządzenia wymienione w tym przepisie z chwilą ich połączenia z przedsiębiorstwem nie tylko przestają być częścią składową nieruchomości na której są posadowione, lecz stają się przedmiotem własności osoby, która jest właścicielem przedsiębiorstwa przesyłowego. Jako podstawę prawną przejścia własności TK wskazał art. 191 kc. Pogląd ten był tak akceptowany jak i krytykowany. Ostatecznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lutego 2003 r. (II CK 40/02 - niepublikowane) uznał, że przepis art. 49 kc przesądza tylko o tym, że urządzenia w nim wymienione oraz inne podobne urządzenia nie należą do części składowych gruntu z chwilą, gdy weszły w skład przedsiębiorstwa przesyłowego. Natomiast nie rozstrzyga to o kwestii sposobu uzyskania przez prowadzącego przedsiębiorstwo tytułu prawnego do tych urządzeń. Nowe podejście do zagadnienia własności urządzeń służących do przesyłu wody, pary etc. zostało potwierdzone w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2006 r.

(III CZP 105/05) przyjęto, że „przepis art. 49 kc nie stanowi samoistnej podstawy prawnej przejścia urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz innych podobnych urządzeń na własność właściciela przedsiębiorstwa przez ich połączenie z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa". Sąd Najwyższy odrzucił też możliwość przejścia własności urządzeń na właściciela przedsiębiorstwa na podstawie art. 191 kc podnosząc, że kodeks cywilny nie zna pojęcia „części składowej przedsiębiorstwa".

Zaakceptowanie powyższych rozważań doprowadziło do tego, iż pojawiły się problemy w zakresie ich stosowania związane z finansowaniem urządzeń i przechodzeniem ich na własność zakładów, a także odpłatności tego typu czynności.

Dlatego też pojawiła się konieczność uchwalenia przepisów, które by ostatecznie eliminowały pojawiające się w związku z tym problemy.

Na czym ma polegać służebność przesyłu?

W dniu 3 sierpnia 2008 roku wchodzi więc w życie nowelizacja kilku ustaw, w tym i Kodeksu cywilnego, wprowadzająca instytucję służebności przesyłu.

Ustanowienie służebności przesyłu następuje na rzecz przedsiębiorcy, który jest właścicielem urządzeń przesyłowych bądź też który zamierza wybudować takie urządzenia. Ustanowienie następuje na podstawie umowy między właścicielem nieruchomości a przedsiębiorcą, przy czym jedynie oświadczenie właściciela nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego. Jeśli jednak właściciel gruntu odmówi ustalenia służebności, a okaże się ona niezbędna do korzystania z urządzeń, to przedsiębiorca będzie mógł w drodze sądowej żądać jej ustanowienia za wynagrodzeniem. Sama służebność może zostać ustanowiona odpłatnie jak i nieodpłatnie i będzie stanowić ona część składową przedsiębiorstwa na rzecz którego zostaje ona ustanowiona. Według nowych przepisów przedsiębiorca może korzystać z nieruchomości w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych.

Służebność przesyłu wygaśnie najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa. Po wygaśnięciu służebności przesyłu na przedsiębiorcy będzie ciążył obowiązek usunięcia urządzeń przesyłowych , utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody.

Do służebności przesyłu odpowiednie zastosowanie znajdą także przepisy o służebnościach gruntowych.

Prosimy także o zapoznanie się z artykułami: Nowelizacja Kodeksu cywilnego - służebność przesyłu oraz Nowa „służebność przesyłu" i zadośćuczynienie dla rodziny zmarłego

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 116 poz. 731)

Zespół
e-prawnik.pl