Wniesienie praw autorskich jako aportu do spółki z o.o. - opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie:

• Ustawy z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r., Nr 94, poz. 1037 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. (tj. Dz. U. 2000 r., Nr 80, poz. 904 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 14 poz. 176 ze zmianami).

Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego zamiarem udziałowca jest wniesienie do spółki autorskich praw majątkowych jednak w ten sposób, aby 30% zysków z tytułu udzielanych licencji trafiało bezpośrednio do niego. Sposobem na przekazanie spółce z o.o. autorskich praw majątkowych jest bądź wniesienie tych praw jako aportu do spółki, bądź też zawarcie ze spółką umowy zbycia części autorskich praw majątkowych do programu komputerowego.

Aport autorskich praw majątkowych

Zgodnie z § 14 ust.1 ustawy kodeks spółek handlowych, przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.

Majątkowe prawa autorskie są prawami zbywalnymi, co wyraźnie wynika z przepisu art. 41 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, że autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. A zatem autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego mogą także stanowić przedmiot aportu. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że udziałowiec chce przenieść na spółkę całość praw autorskich majątkowych, w tym jednak przypadku nie ma podstaw do wypłaty przez spółkę na jego rzecz części opłat licencyjnych uzyskiwanych od użytkowników programu, którym spółka udzieliła licencji. Rozwiązaniem pozwalającym na uzyskiwanie przez udziałowca 30% zysków z tytułu udzielanych licencji, niezależnie od wypłacanego udziałowcowi zysku z tytułu posiadanych w spółce udziałów jest wniesienie aportem nie całości praw majątkowych autorskich, ale udziału we współwłasności autorskich praw majątkowych do programu komputerowego, w 7/10 części (70% praw autorskich majątkowych do programu komputerowego). Dzięki temu rozwiązaniu udziałowiec będzie otrzymywał 3/10 należności z tytułu wykorzystywania praw autorskich, z zysków z tego tytułu otrzymywanych przez spółkę, w tym między innymi z licencji udzielanych przez spółkę.

Udzielając licencji osobom trzecim spółka powinna działać w imieniu własnym, ale także na rzecz współwłaściciela, na podstawie stosownej umowy (jest to rozwiązanie korzystniejsze z powodów opisanych poniżej, w punkcie dotyczącym konsekwencji podatkowych). Ażeby spółka mogła udzielać licencji w imieniu własnym, na rzecz współwłaściciela, konieczne jest jednak udzielenie przez udziałowca spółce wyraźnego upoważnienia do działania w jego imieniu (jako współwłaściciela autorskich praw majątkowych). Najlepiej udzielić tego upoważnienia (a właściwie udzielić licencji na zarządzanie wspólnym prawem i rozporządzanie częścią praw autorskich majątkowych należąca do niego) w umowie zawartej ze spółką, w której ustalone zostaną także zasady wzajemnych rozliczeń oraz kwestie związane z odprowadzaniem zaliczek na podatek.

Umowa ze spółką

W proponowanej powyżej sytuacji wniesienia aportem praw autorskich majątkowych, wskazane byłoby także podpisanie odrębnej umowy o przeniesieniu praw autorskich wraz z postanowieniami o sposobie zarządzania wspólnym prawem przez spółkę.

Jeżeli jednak udziałowiec zdecydowałby o tym, że nie wniesie autorskich praw majątkowych aportem, ale zawrze ze spółką umowę (należy pamiętać o wymogach dotyczących form, opisanych w punkcie następnym) powinna to być umowa zbycia praw majątkowych, w 7/10 części (70%). Nie powinna to być umowa o dzieło, ponieważ program komputerowy już istnieje, zaś umowa o dzieło przewiduje jego stworzenie, a nie przeniesienie praw do już istniejącego utworu. W tej sytuacji udziałowiec otrzyma wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich, zaś później - wynagrodzenie za korzystanie z tych praw (pozostałych 30%). Wynagrodzenie to nie będzie potraktowane jak wypłata zysku z tytułu udziału posiadanego w spółce z o.o.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych następuje tylko na polach eksploatacji wyraźnie wymienionych w umowie dotyczącej przeniesienia tych praw (!), a zatem pola te należy w umowie wyraźnie wymienić.

Kwestie podatkowe

Wynagrodzenie wypłacane przez spółkę współwłaścicielowi praw autorskich z tytułu praw autorskich, zgodnie z art. 22 ust.9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, będzie mogło być obciążone na potrzeby uiszczenia podatku dochodowego od osób fizycznych kosztem uzyskania przychodu w wysokości 50%. Wskazany przepis mówi o uzyskiwaniu przez twórcę przychodów z tytułu korzystania z praw autorskich lub rozporządzania nimi i nie ogranicza możliwości jego zastosowania tylko do konkretnych rodzajów umów, z których przychód autora wynika. Należy zatem uznać, że wszelkie przychody twórcy z tytułu korzystania z praw autorskich lub rozporządzania nimi będą objęte możliwością ustalania kosztów uzyskania przychodu w wysokości 50%. W tym przypadku możliwe są dwie konstrukcje (zależne od treści umowy zawartej pomiędzy współwłaścicielami praw):

• wypłacane wynagrodzenie nie jest wynagrodzeniem należnym od spółki (współwłaściciela), ale od korzystających z licencji, zaś spółka jedynie „zarządza” wspólnym prawem. Wtedy zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych musiałby odprowadzać nabywca licencji w części, w której nabywa prawo od współwłaściciela. Byłaby to w wielu wypadkach rzecz trudna do zrealizowania.
  

• wypłacane wynagrodzenie, na podstawie umowy pomiędzy współwłaścicielami o sposobie użytkowania wspólnego prawa, jest należne bezpośrednio od spółki (współwłaściciela), która zarządza wspólnym prawem udzielając licencji we własnym imieniu, zaś otrzymując wynagrodzenia odprowadza jego odpowiednią część na rzecz współwłaściciela, potrącając zaliczkę na podatek.

W odniesieniu do możliwości zaliczenia przez Spółkę wynagrodzenia wypłacanego udziałowcowi w koszty prowadzonej działalności, należy stwierdzić, że:

• Podstawową zasadą zaliczania w koszty wydatków poniesionych przez podatnika (spółka z o.o.), zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jest istnienie związku pomiędzy poniesionym kosztem a przychodem. W sytuacji dokonania zapłaty na rzecz udziałowca, w związku z nabyciem praw autorskich dla celów prowadzonej przez spółkę działalności związane z uzyskiwaniem przychodów, kwotę wynagrodzenia można będzie potraktować jako koszt uzyskania przychodu w spółce.

• Wypłacanie współwłaścicielowi praw autorskich wynagrodzenia stanowiącego 30% opłat za udzielanie licencji w sytuacji, gdy spółka jest właścicielem jedynie 70% udziałów, może stanowić koszt uzyskania przychodu w spółce, o ile umowa pomiędzy współwłaścicielami w zakresie zarządzania wspólnym prawem będzie oparta na konstrukcji opisanej powyżej w punkcie 2, to jest, jeśli licencja będzie udzielana przez spółkę we własnym imieniu, na mocy upoważnienia (licencji) współwłaściciela do rozporządzania wspólnym prawem.

Forma czynności

Niezależnie od tego, które z proponowanych rozwiązań się przyjmie, czynność dokonana przez jedynego udziałowca ze spółką będzie musiała mieć co najmniej formę pisemną pod rygorem nieważności, o ile nie jest wymagana forma surowsza. Zgodnie bowiem z art. 173 § 1 k.s.h. „w przypadku gdy wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi albo jedynemu wspólnikowi i spółce, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej”.

Jeżeli jednak jedyny udziałowiec jest jednocześnie jedynym członkiem Zarządu Spółki z o.o. - zawsze dla dokonywania czynności prawnej po między nim a spółką, kodeks spółek handlowych wymaga formy aktu notarialnego. Ponadto w przypadku takiej czynności konieczne jest ustanowienie pełnomocnika dla reprezentowania spółki do tej czynności (jeżeli w spółce nie ma rady nadzorczej), dla uniknięcia dokonywania czynności prawnych z samym sobą, zgodnie z art. 210 k.s.h.

W razie dokonywania podwyższenia kapitału zakładowego i objęcia nowych udziałów w zamian za aport, formy aktu notarialnego (co do zasady) wymaga również uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego, o ile podwyższenie nie jest dokonywane na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki, spełniających odpowiednie wymogi.