Zabrano Ci nieruchomość pod drogi publiczne? Sprawdź jakie masz prawa - opinia prawna

14.12.2010

Stan faktyczny

Przez część mojej nieruchomości zabudowanej budynkiem jednorodzinnym Zarząd Dróg Krajowych wyznaczył drogę - proponując wykup zaproponował cenę 1/5 ceny rynkowej w mojej miejscowości - w związku z tym nie przyjąłem tej propozycji, gdyż nie zgadzam się z niesprawiedliwym zaniżeniem wartości nieruchomości. Nie zaproponowano mi większej kwoty ani nie podjęto dalszych rokowań. Wojewoda wszczął postępowanie wywłaszczeniowe i właśnie wczoraj otrzymałem postanowienie wraz z tytułem egzekucyjnym nakazującym wydanie wydzielonej części nieruchomości. W postanowieniu jest informacja o przysługującym prawie zgłoszenia zarzutów co do prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz wniesienia skargi na czynności egzekucyjne oraz prawo wniesienia zażalenia na postanowieni w sprawie środka egzekucyjnego do Ministra Budownictwa. Natomiast nigdy nie otrzymałem postanowienia o wywłaszczeniu - tylko informację o jego wszczęciu, a teraz o postępowaniu już egzekucyjnym. Czy zgłaszając zarzuty oraz skargę obronię się przed koniecznością natychmiastowego wydania przedmiotowej działki? Czy kierując sprawę do sądu o zapłatę zatrzymam postępowanie egzekucyjne do czasu zapłaty i rozliczenia za moją działkę? Czy mogę wymagać oprócz zapłaty za grunt i rzeczy na nim się znajdujące (np. ogrodzenie, krzewy) również zapłaty za uciążliwość drogi (przebiega przy samej ścianie mojego domu) oraz zapłaty w związku ze stratą wartości nieruchomości? W jaki sposób oblicza się odszkodowanie, które mi przysługuje za wywłaszczenie? Czy Zarząd Dróg Krajowych może dowolnie szacować wartość zabieranej nieruchomości?

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. 2003 r. Nr 80, poz. 721 ze zm.) - dalej ustawa;
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarcze nieruchomościami (tekst jednolity: Dz.U. 2004 r. Nr 261,poz. 2603 ze zm.) - dalej ustawa o gospodarcze nieruchomościami;
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz.U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) - dalej kpa;
Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz.U. 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) - dalej ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Wywłaszczenie a przejście na własność z mocy prawa

Z przedstawionego stanu faktycznego, wynika, iż nie mamy do czynienia z wywłaszczeniem nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami. W Pańskim przypadku doszło do przejścia własności nieruchomości (należącej do Pana) na rzecz Skarbu Państwa - z mocy samego prawa.

Decyzja o lokalizacji drogi

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, decyzją o ustaleniu lokalizacji drogi zatwierdza się projekt podziału nieruchomości. Linie rozgraniczające teren ustalone decyzją o ustaleniu lokalizacji drogi stanowią linie podziału nieruchomości. Decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi stanowi podstawę do dokonania wpisów w księdze wieczystej i w katastrze nieruchomości.

Nieruchomości wydzielone liniami rozgraniczającymi teren, o których mowa powyżej, stają się z mocy prawa:

własnością Skarbu Państwa w odniesieniu do dróg krajowych,
własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego w odniesieniu do dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych

- z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi stała się ostateczna, za odszkodowaniem ustalonym w odrębnej decyzji.

Od decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi, stronie przysługuje odwołanie do:

wojewody w przypadku wydania decyzji przez starostę;
ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w przypadku decyzji wydanej przez wojewodę.

Odwołanie powyższe powinno zostać rozpatrzone w terminie 14 dni, z kolei skarga do sądu administracyjnego w terminie 2 miesięcy.

Odszkodowanie

Wysokość odszkodowania ustala się według stanu nieruchomości w dniu wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi przez organ I instancji oraz według jej wartości w dniu wydania decyzji ustalającej wysokość odszkodowania. W odniesieniu do lokali mieszkalnych ustalona wartość odszkodowania nie może pogorszyć warunków mieszkaniowych dotychczasowego właściciela.

Kwotę tę ustala się zgodnie z przepisami dotyczącymi odszkodowania zawartymi ustawie o gospodarce nieruchomościami. Ustalenie wysokości odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości. Odszkodowanie podlega waloryzacji na dzień wypłaty, według zasad obowiązujących w przypadku zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu. Ponadto, jeśli wydzielono liniami rozgraniczającymi teren tylko część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystania na dotychczasowe cele, właściwy zarządca drogi jest obowiązany do nabycia, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego tej części nieruchomości.

Strona ma prawo odwołać się od decyzji ustalającej kwotę odszkodowania, na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Jak wynika z powyższego kwestia wysokości odszkodowania nie może być dowolnie kształtowana przez organy administracji.

Wydanie nieruchomości w trybie egzekucji administracyjnej

Decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi określa termin wydania nieruchomości lub opróżnienia lokali i innych pomieszczeń. Termin ten nie może być krótszy niż 30 dni od dnia kiedy decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi stała się ostateczna. Do egzekucji obowiązków wynikających z decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Wojewoda w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich albo starosta w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych wydają (w terminie 3 miesięcy do dnia złożenia wniosku) decyzję o ustaleniu lokalizacji drogi na wniosek właściwego zarządcy drogi. Na podstawie art. 17 ust. 1 w/w ustawy, wojewoda w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich albo starosta w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych nadają decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi rygor natychmiastowej wykonalności na wniosek właściwego zarządcy drogi, uzasadniony interesem społecznym lub gospodarczym.

Decyzja, o której mowa powyżej:

uprawnia do dysponowania nieruchomością na cele budowlane;
zobowiązuje do niezwłocznego wydania nieruchomości, opróżnienia lokali i innych pomieszczeń;
uprawnia do faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie przez właściwego zarządcę drogi.

W przypadku gdy decyzja, o której mowa powyżej, dotyczy nieruchomości zabudowanej, właściwy zarządca drogi jest obowiązany, w terminie faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie, do wskazania lokalu zamiennego.

Zarzuty

Zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 33) zobowiązany ma prawo wnieść zarzuty na prowadzenie egzekucji. Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje tego postępowania. Organ egzekucyjny może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu. Organ nadzoru w uzasadnionych przypadkach może wstrzymać czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia.

Jak wynika z w/w przepisów, złożenie przez Pana skargi bądź zarzutów nie wstrzyma automatycznie wykonania decyzji wojewody. Jeżeli chodzi o kwestię odszkodowania, może Pan złożyć wniosek o wypłatę proponowanego odszkodowania, co nie będzie miało wpływu na dalszy bieg odwołania co do wysokości odszkodowania.

Skarga

Jeżeli w Pańskiej sprawie dopuszczono się zaniedbania, a w związku z tym zostały naruszone pańskie interesy i prawa, może Pan na podstawie art. 227 i n. kpa, złożyć skargę na organ administracji publicznej, który dopuścił się zaniedbania. Zgodnie z art. 229 kpa, jeżeli przepisy szczególne nie określają innych organów właściwych do rozpatrywania skarg, jest organem właściwym do rozpatrzenia skargi dotyczącej zadań lub działalności:

rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa - wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa,
organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej - wojewoda,
wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 - rada gminy,
zarządu powiatu oraz starosty, a także kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży i innych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 - rada powiatu,
zarządu i marszałka województwa, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 - sejmik województwa,
wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu według kodeksu - właściwy minister, a w innych sprawach - Prezes Rady Ministrów,
innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej jednostki organizacyjnej - organ wyższego stopnia lub sprawujący bezpośredni nadzór,
ministra - Prezes Rady Ministrów,
organu centralnego i jego kierownika - organ, któremu podlega.

Odwołanie od decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi

Ze stanu faktycznego nie wynika czy strona została pouczona o możliwości odwołania się od decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi. Zgodnie z art. 4 ustawy do postępowania w sprawach o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z zastrzeżeniem przepisów ustawy. Przepisy kpa należy zastosować między innymi w zakresie pouczenia. Zgodnie z art. 107 §1 kpa decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. We wcześniejszym orzecznictwie Naczelny Sąd Administracyjny wyrażał pogląd, iż brak pouczenia powoduje, iż nie biegnie w ogóle termin do wniesienia odwołania. Obecnie jednak NSA stoi na stanowisku, iż w takim przypadku stronie przysługuje prawo złożenia wniosku o przywrócenia terminu. Sam ten wniosek już jest ograniczony pewnym terminem, gdyż należy go złożyć w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Zespół
e-prawnik.pl